Corpus iurisprudentiae Romanae

Repertorium zu den Quellen des römischen Rechts

Digesta Iustiniani Augusti

Recognovit Mommsen (1870) et retractavit Krüger (1928)
Deutsche Übersetzung von Otto/Schilling/Sintenis (1830–1833)
Maec.fideic.
Fideicommissorum lib.Maeciani Fideicommissorum libri

Fideicommissorum libri

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50

Ex libro I

Dig. 32,9Mae­cia­nus li­bro pri­mo fi­dei­com­mis­so­rum. Si ita fue­rit fi­dei­com­mis­sum re­lic­tum: ‘ad quem­cum­que ex tes­ta­men­to meo vel ab in­tes­ta­to’ vel ita: ‘ad quem­cum­que quo­quo iu­re bo­na mea per­ve­niant’: hac ora­tio­ne et eius, qui post­ea na­tus erit in­ve fa­mi­liam ve­ne­rit et eius, qui post­ea co­gna­tus es­se coe­pe­rit, fi­dei com­mis­sum vi­de­tur: eius quo­que, quae non­dum nup­ta erit, sed post­ea eo ca­su, quo ex edic­to ad uxo­rem bo­na ma­ri­ti in­tes­ta­ti so­lent per­ti­ne­re.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 35,2,28Mae­cia­nus li­bro pri­mo fi­dei­com­mis­so­rum. Pa­ter quo­que in le­ga­tis, quae fi­lius ei de­dit alio he­rede in­sti­tu­to, le­gis Fal­ci­diae ra­tio­nem pa­ti­tur.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 49,17,18Mae­cia­nus li­bro pri­mo fi­dei­com­mis­so­rum. Ex cas­tren­si pe­cu­lio ser­vus a pa­tre he­res in­sti­tui pot­est et fi­lium ne­ces­sa­rium he­redem pa­tri fa­cit. 1Et in sum­ma ea res hi ac­tus pa­tris, qui ad prae­sens alie­na­tio­nem ali­cu­ius iu­ris de cas­tren­si pe­cu­lio prae­stant, im­pe­diun­tur: hi ve­ro, qui non sta­tim qui­dem, sed post­ea ef­fi­ce­re so­lent, eo tem­po­re anim­ad­ver­ten­tur, quo ha­be­re ef­fec­tum con­sue­runt, ut, si sit fi­lius, cui au­fe­ra­tur, ni­hil aga­tur, si an­te de­ces­se­rit, ac­tus pa­tris non im­pe­dia­tur. 2Ita­que ne­ga­bi­mus pa­trem fi­lio sal­vo com­mu­ni di­vi­dun­do agen­tem pro­prie­ta­tem alie­na­tu­rum, ex­em­plo do­ta­lis prae­dii. sed nec si so­cius ul­tro cum eo agat, quic­quam age­tur, vel­uti si cum eo age­ret, cui bo­nis in­ter­dic­tum est. 3Ser­vos ex eo pe­cu­lio usu fruc­tu, item prae­dia tam usu fruc­tu quam ce­te­ris ser­vi­tu­ti­bus pa­ter li­be­ra­re pot­erit: sed et ser­vi­tu­tes his ad­quire­re. id enim et eum, cui bo­nis in­ter­dic­tum est, ve­rum est con­se­qui pos­se. ne­que au­tem ser­vis ex eo pe­cu­lio ne­que prae­diis usum fruc­tum vel ser­vi­tu­tem im­po­ne­re pa­ter pot­est. 4Si quan­do ex eo pe­cu­lio fi­lius rem alie­nam bo­na fi­de te­ne­bit, an pa­ter eius in rem vel ad ex­hi­ben­dum ac­tio­nem pa­ti de­beat, ut ce­te­ro­rum no­mi­ne, quae­ri­tur. sed ve­rius est, cum hoc pe­cu­lium a pa­tris bo­nis se­pa­re­tur, de­fen­sio­nis ne­ces­si­ta­tem pa­tri non in­po­nen­dam. 5Sed nec co­gen­dus est pa­ter aes alie­num, quod fi­lius pe­cu­lii no­mi­ne, quod in cas­tris ad­quisiit, fe­cis­se di­ce­tur, de pe­cu­lio ac­tio­nem pa­ti: et, si spon­te pa­tia­tur, ut qui­li­bet de­fen­sor sa­tis­da­to fi­lium in so­li­dum, non pe­cu­lio te­nus de­fen­de­re de­bet. sed et eius fi­lii no­mi­ne non ali­ter mo­ve­re ac­tio­nes pot­est, quam si sa­tis de­de­rit eum ra­tam rem ha­bi­tu­rum.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 50,17,93Mae­cia­nus li­bro pri­mo fi­dei­com­mis­so­rum. Fi­lius fa­mi­lias ne­que re­ti­ne­re ne­que re­ci­pe­ra­re ne­que apis­ci pos­ses­sio­nem rei pe­cu­lia­ris vi­de­tur.

Übersetzung nicht erfasst.

Ex libro II

Dig. 32,13Mae­cia­nus li­bro se­cun­do fi­dei­com­mis­so­rum. Si sic lo­cu­tus erit tes­ta­tor: ‘he­res meus il­li fun­dum da­to: Se­io hoc am­plius de­cem’, non erit du­bi­tan­dum, quin Se­ius et fun­di par­tem et de­cem ex tes­ta­men­to per­ci­pe­re de­beat.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 32,15Mae­cia­nus li­bro se­cun­do fi­dei­com­mis­so­rum. Hae res tes­ta­to­ris le­ga­tae quae in pro­fun­do es­se di­cun­tur, quan­do­que ap­pa­rue­rint, prae­stan­tur.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 32,17Mae­cia­nus li­bro se­cun­do fi­dei­com­mis­so­rum. Et­iam ea quae fu­tu­ra sunt le­ga­ri pos­sunt, ut in­su­la vel in ma­re vel in flu­mi­ni­bus ena­ta: 1ser­vi­tus quo­que ser­vo prae­dium ha­ben­ti rec­te le­ga­tur.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 32,95Mae­cia­nus li­bro se­cun­do fi­dei­com­mis­so­rum. ‘Quis­quis mi­hi he­res erit, dam­nas es­to da­re fi­dei­que eius com­mit­to, uti det, quan­tas sum­mas dic­ta­ve­ro de­de­ro’. Aris­to res quo­que cor­po­ra­les con­ti­ne­ri ait, ut prae­dia man­ci­pia ves­tem ar­gen­tum, quia et hoc ver­bum ‘quan­tas’ non ad nu­me­ra­tam dum­ta­xat pe­cu­niam re­fer­ri ex do­tis rele­ga­tio­ne et sti­pu­la­tio­ni­bus emp­tae he­redi­ta­tis ap­pa­ret et ‘sum­mae’ ap­pel­la­tio si­mi­li­ter ac­ci­pi de­be­ret, ut in his ar­gu­men­tis quae re­la­ta es­sent os­ten­di­tur. vo­lun­ta­tem prae­ter­ea de­func­ti, quae ma­xi­me in fi­dei­com­mis­sis va­le­ret, ei sen­ten­tiae suf­fra­ga­ri: ne­que enim post eam prae­fa­tio­nem ad­iec­tu­rum tes­ta­to­rem fuis­se res cor­po­ra­les, si dum­ta­xat pe­cu­niam nu­me­ra­tam prae­sta­ri vo­luis­set.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 35,1,91Mae­cia­nus li­bro se­cun­do fi­dei­com­mis­so­rum. Con­di­cio­num, quae in fu­tu­rum con­fe­run­tur, tri­plex na­tu­ra est, ut quae­dam ad id tem­pus, quo tes­ta­tor vi­vat, quae­dam ad id, quod post mor­tem eius fu­tu­rum sit, quae­dam ad al­ter­utrum per­ti­neant, tem­pus au­tem vel cer­tum vel in­fi­ni­tum com­pre­hen­da­tur: quae om­nia non mi­nus in fi­dei­com­mis­sis quam in in­sti­tu­tio­ni­bus ac le­ga­tis in­ci­de­re so­lent: ut haec con­di­cio ‘Ti­tiae, si mi­hi nub­se­rit’ non du­bie ni­si vi­ven­te tes­ta­to­re, il­la au­tem ‘si ad ex­se­quias fu­ne­ris mei ve­ne­rit’ ni­si post mor­tem im­ple­ri non pos­sit, il­la ve­ro ‘si fi­lio meo nub­se­rit’ vel vi­ven­te vel mor­tuo tes­ta­to­re im­ple­ri pos­sit. et pri­ma qui­dem ac ter­tia ex re­la­tis con­di­cio­ni­bus in­fi­ni­tum tem­pus ha­bent: quan­do­que enim nub­se­rit, im­ple­tur con­di­cio: se­cun­da ad cer­tum tem­pus ad­scrip­ta est.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 40,4,55Mae­cia­nus li­bro se­cun­do fi­dei­com­mis­so­rum. Li­ber­ta­te sub con­di­cio­ne da­ta huc iam de­cur­sum est, ut, si per sta­tu­li­be­rum non stet, quo­mi­nus con­di­cio­ni pa­reat, quam­vis ne per he­redem qui­dem stet, ta­men ad li­ber­ta­tem per­ve­niat. quod cre­do re­spon­de­ri opor­te­re et si per fi­dei­com­mis­sum uti­que he­redi­ta­riis ser­vis li­ber­tas da­ta fue­rit. 1Non ab­sur­de et de he­redis ser­vis idem di­ce­tur. 2De his au­tem, quos red­imen­dos ha­be­bit, non ius­te du­bi­ta­mus, si­qui­dem eo ca­su in­iquum erit he­redem per­in­de com­pel­li de­be­re red­ime­re eos, at­que si con­di­cio im­ple­ta es­set, quod for­te do­mi­nus pro­hi­be­ret con­di­cio­ni pa­re­re, ut et pre­tium per­ci­pe­ret et in con­di­cio­nem non ro­ga­ret.

Maecian. lib. II. Fideicommiss. Rücksichtlich der unter einer Bedingung ertheilten Freiheit ist man schon so weit gegangen, dass, wenn es nicht an dem Bedingtfreien liegt, dass er der Bedingung nicht Folge leistet, er, wenn es gleich nicht an dem Erben liegt, dennoch zur Freiheit gelangt. Und das, glaube ich, muss man auch dann behaupten, wenn Erbschaftssclaven die Freiheit durch ein Fideicommiss ertheilt sein sollte. 1Man wird eben dasselbe nicht widersinnig auch von den Sclaven des Erben sagen. 2In Betreff derer aber, welche [der Erbe] wird zu kaufen haben, tragen wir nicht ungerecht Bedenken, da es in einem solchen Falle unbillig sein würde, wenn der Erbe ebenso genöthigt werden dürfte, sie zu kaufen, als wenn die Bedingung erfüllt wäre, da vielleicht der Herr [der Sclaven] sie verhindern würde, der Bedingung Folge zu leisten, um den Preis zu empfangen, und nicht auf die [Erfüllung der] Bedingung zu verwenden11Diese Uebersetzung ist nach der Lesart des Cod. Rehdiger.: et in conditionem non erogaret, gegeben, welche den passendsten Sinn zu enthalten schien, und mit welcher auch die Basil. XLVIII. 3. 55. T. VI. p. 296. übereinstimmen. Das Florent. Msc. hat: et in cond. non rogaret, Haloander und mit ihm Beck: nec conditionem prorogaret. [Dass mit den vorhandenen Lesarten nichts gewonnen werde, um Sinn herauszubringen, ist ersichtlich; ich schlage daher eine höchst einfache Conjectur vor, die Licht in die ganze Sache bringt, man lese statt nec condition. ne cond. Dann heisst es: „weil der Herr vielleicht die Bedingung verhindert, um einen Lohn dafür zu erhalten, dass er dieselbe nicht länger aufhalte.“ — Denn es ist klar, dass sie in seine Macht gegeben ist, sobald er den Sclaven nicht verkaufen will. A. d. R.].

Dig. 44,7,31Mae­cia­nus li­bro se­cun­do fi­dei­com­mis­so­rum. Non so­lum sti­pu­la­tio­nes im­pos­si­bi­li con­di­cio­ni ad­pli­ca­tae nul­lius mo­men­ti sunt, sed et­iam ce­te­ri quo­que con­trac­tus, vel­uti emp­tio­nes lo­ca­tio­nes, im­pos­si­bi­li con­di­cio­ne in­ter­po­si­ta ae­que nul­lius mo­men­ti sunt, quia in ea re, quae ex duo­rum plu­rium­ve con­sen­su agi­tur, om­nium vo­lun­tas spec­te­tur, quo­rum pro­cul du­bio in hu­ius­mo­di ac­tu ta­lis co­gi­ta­tio est, ut ni­hil agi ex­is­ti­ment ad­po­si­ta ea con­di­cio­ne, quam sciant es­se im­pos­si­bi­lem.

Maecian. lib. II. Fideicommis. Nicht blos die an unmögliche Bedingungen geknüpften Stipulationen sind ungültig, sondern auch alle übrigen Contracte, wie Käufe und Pächte, sind, sobald eine unmögliche Bedingung damit verbunden ist, ungültig, weil bei der Angelegenheit, welche auf der Einwilligung Zweier oder Mehrerer beruht, auf den Willen eines Jeden gesehen wird, die also bei einer Handlung dieser Art ohne allen Zweifel der Meinung sind, dass sie überzeugt sind, durch den Zusatz einer Bedingung, die sie als unmöglich kennen, überhaupt gar nichts abzuschliessen.

Dig. 46,3,103Mae­cia­nus li­bro se­cun­do fi­dei­com­mis­so­rum. Cum ex plu­ri­bus cau­sis de­bi­tor pe­cu­niam sol­vit, Iu­lia­nus ele­gan­tis­si­me pu­tat ex ea cau­sa eum sol­vis­se vi­de­ri de­be­re, ex qua tunc, cum sol­ve­bat, com­pel­li pot­erit ad so­lu­tio­nem.

Maecian. lib. II. Fideicommiss. Julianus glaubt ganz passend, dass, wenn Jemand, welcher aus mehreren Gründen Schuldner ist, Geld gezahlt hat, man annehmen müsse, dass er es aus dem Grunde gezahlt habe, aus welchem er damals, als er zahlte, zur Zahlung genöthigt werden konnte.

Ex libro III

Dig. 34,5,6Mae­cia­nus li­bro ter­tio fi­dei­com­mis­so­rum. Vel ex par­te te et ex par­te pos­tu­mum he­redem in­sti­tuis­set le­ga­tum­ve si­mi­li­ter vel fi­dei­com­mis­sum de­dis­set,

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 35,1,86Mae­cia­nus li­bro ter­tio fi­dei­com­mis­so­rum. Iu­lia­nus nos­ter eum, qui de­cem da­re et ita li­ber es­se ius­sus es­set, si a vi­ven­te ma­nu­mis­sus es­set, non ali­ter le­ga­tum, quod ei cum li­ber­ta­te da­tum es­set, ha­bi­tu­rum, quam si con­di­cio­ni li­ber­ta­tis par­uis­set: item in emp­to­rem, si alie­na­tus es­set. sed id tunc lo­cum ha­bet, cum om­ni­mo­do si­mul cum li­ber­ta­te le­ga­tum ad­quiri po­tuit, li­cet le­ga­to im­po­si­to non sit, vel­uti cum in tem­pus li­ber­ta­tis le­ga­tum col­la­tum es­set. 1Cum ve­ro li­ber­tas sub con­di­cio­ne, le­ga­tum au­tem prae­sen­ti die da­tum est, in hoc quaes­tio est, an con­sti­te­rit le­ga­tum: et­enim nec Ca­to­nia­nae sen­ten­tiae lo­cum in pro­pos­i­to es­se, quia et­si sta­tim tes­ta­tor de­ces­sis­set, non ta­men om­ni­mo­do in­uti­le es­set le­ga­tum, cum pos­set con­di­cio li­ber­ta­tis an­te ad­itam he­redi­ta­tem im­ple­ri et le­ga­tum ma­nu­mis­so de­be­ri, ni­si for­te ne­ces­sa­rius he­res ex­sti­tis­set: tunc enim om­ni­mo­do in­uti­le erit le­ga­tum iu­re ip­so, quia sub con­di­cio­ne ac­ce­pe­rit li­ber­ta­tem.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 40,4,58Mae­cia­nus li­bro ter­tio fi­dei­com­mis­so­rum. Ve­rum est eum, qui li­ber es­se ius­sus es­set, alie­na­tum a tes­ta­to­re, si an­te ad­itam eius he­redi­ta­tem rur­sus he­redi­ta­rius fie­ret, mox ad­ire­tur he­redi­tas, ad li­ber­ta­tem per­ve­ni­re.

Maecian. lib. III. Fideicommiss. Es ist wahr, dass Derjenige, welcher für frei erklärt worden war, wenn er von dem Testator veräussert worden ist, [dann] zur Freiheit gelange, wenn er, ehe die Erbschaft desselben angetreten worden ist, wiederum Erbschaftssclave geworden, und bald darauf die Erbschaft angetreten worden ist.

Ex libro IV

Dig. 12,6,62Mae­cia­nus li­bro quar­to fi­dei­com­mis­so­rum. Fi­dei­com­mis­sum in sti­pu­la­tio­ne de­duc­tum tam­et­si non de­bi­tum fuis­set, quia ta­men a scien­te fi­dei ex­plen­dae cau­sa pro­mis­sum es­set, de­be­tur.

Marcian. lib. IV. Fideicommissor. Ein in eine Stipulation gebrachtes Fideicommiss wird, obgleich es nicht geschuldet war, doch, weil es von Einem, der [dies] wusste, um dem [in ihn gesetzten] Zutrauen Genüge zu thun (fidei explendae), versprochen worden war, geschuldet.

Dig. 29,1,14Mae­cia­nus li­bro quar­to fi­dei­com­mis­so­rum. Trac­ta­ba­tur, an ta­le ali­quid et in pa­ga­no­rum tes­ta­men­tis in­dul­gen­dum es­set: et pla­cet non si­ne di­stinc­tio­ne hoc fie­ri, sed, si qui­dem vi­vo tes­ta­to­re et scien­te de­ces­sis­sent, ni­hil no­vi sta­tuen­dum, si au­tem igno­ran­te aut post mor­tem eius, om­ni­mo­do sub­ve­nien­dum.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 29,4,28Mae­cia­nus li­bro quar­to fi­dei­com­mis­so­rum. Si ser­vum he­redem in­sti­tu­tum do­mi­nus, qui ip­se ro­ga­tus fue­rat fi­dei­com­mis­sum prae­sta­re, prius­quam ad­ire iu­be­ret, ven­di­de­rit, prae­sta­re id de­bet, cum per pre­tium ser­vi he­redi­ta­tis quo­que aes­ti­ma­tio­nem con­se­qua­tur. 1In­sti­tu­tus he­res et ro­ga­tus re­sti­tue­re he­redi­ta­tem si omis­sa cau­sa tes­ta­men­ti le­gi­ti­mam he­redi­ta­tem pos­si­deat, non du­bie ut le­ga­ta ce­te­ra­que fi­dei­com­mis­sa, ita he­redi­ta­tem quo­que re­sti­tue­re com­pel­len­dus est, li­ber­ta­tes quo­que tam di­rec­tas quam fi­dei­com­mis­sa­rias. sed si alie­nos ser­vos ro­ga­tus sit ma­nu­mit­te­re, uti­que red­ime­re eos de­be­bit. eam au­tem de­ces­sio­nem pa­tie­tur is cui re­sti­tu­ta fue­rit he­redi­tas, quam is qui ei re­sti­tuit pas­su­rus fuit.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 36,1,7Mae­cia­nus li­bro quar­to fi­dei­com­mis­so­rum. Sed scien­dum est in­pen­dio­rum quo­que, quae ad iter ex­pli­can­dum ne­ces­sa­ria es­sent, ra­tio­nem ha­be­ri de­be­re: nam si ita in­sti­tu­tus es­set ‘si Ti­tio de­cem de­dis­set’, non ali­ter co­ge­re­tur, quam si ei pe­cu­nia of­fe­ra­tur. sed et sa­lu­tis ac dig­ni­ta­tis ra­tio ha­ben­da erit: quid enim si mor­bo ad­pli­ci­tus Ale­xan­driae ius­sus fuit ad­ire vel no­men vis­pel­lio­nis tes­ta­to­ris fer­re?

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 36,1,66Mae­cia­nus li­bro quar­to fi­dei­com­mis­so­rum. Si eius pu­pil­li, cui si­ne tu­to­ris auc­to­ri­ta­te pe­cu­nia cre­di­ta erat, re­sti­tu­ta ex eo se­na­tus con­sul­to mi­hi fue­rit he­redi­tas, si sol­vam cre­di­to­ri, non re­pe­tam: ad­quin he­res si post re­sti­tu­tio­nem sol­vat, re­pe­tet: non ob aliud, quam quod ab eo in me na­tu­ra­lis ob­li­ga­tio trans­la­ta in­tel­le­gi­tur. et si eius mi­hi re­sti­tu­ta sit he­redi­tas, qui pu­pil­lo si­ne tu­to­ris auc­to­ri­ta­te cre­di­de­rit, si sol­ve­rit mi­hi pu­pil­lus, non re­pe­tet: at si he­redi sol­ve­rit, re­pe­tet, non re­pe­ti­tu­rus, si an­te re­sti­tu­tio­nem sol­vis­set. 1Si ne­ces­sa­rii he­redes sub con­di­cio­ne quam­vis le­vis­si­ma he­redes sint in­sti­tu­ti, cui pa­re­re so­lent, di­cen­dum est co­gi re­sti­tue­re he­redi­ta­tem de­si­de­ran­ti­bus his, qui­bus re­sti­tue­re ro­ga­ti sunt, quia et­iam ne­ces­sa­ri he­redes fi­dei­com­mis­sae he­redi­ta­tis re­sti­tuen­dae gra­tia con­di­cio­ni pa­re­re erunt com­pel­len­di. 2Si quis ro­ga­tus re­sti­tue­re he­redi­ta­tem de­ces­sit, an­te­quam eam re­sti­tuat, he­res eius pot­erit he­redi­ta­tem re­sti­tue­re et ex Tre­bel­lia­no se­na­tus con­sul­to trans­eunt ac­tio­nes. sed si duo ei he­redes ex­ti­tis­sent, uti quis­que re­sti­tuis­set, pro ea par­te trans­itu­ras ac­tio­nes: nam et si ip­se par­tem re­sti­tuis­set, pro par­te in­ter­im trans­itu­ras ve­rius est. sed et si plu­res he­redes ex­ti­te­runt ei, qui ro­ga­tus est re­sti­tue­re he­redi­ta­tem, si qui­dam in­ter­im re­sti­tue­rint, vel cum ei, cui re­sti­tui de­buit, plu­res he­redes ex­ti­te­rint: ut cui re­sti­tu­ta erit, is pro ea par­te ex hoc se­na­tus con­sul­to ha­be­bit ac­tio­nes. 3Si pa­tro­nus ex par­te de­bi­ta he­res in­sti­tu­tus ro­ga­tus fue­rit eam li­be­ris ex­he­reda­tis de­func­ti li­ber­ti re­sti­tue­re, si sua spon­te ad­ie­rit, erit Fal­ci­diae lo­cus, si co­ac­tus, in so­li­dum trans­ibunt ac­tio­nes ex hoc se­na­tus con­sul­to.

Übersetzung nicht erfasst.

Ex libro V

Dig. 36,1,67Idem li­bro quin­to fi­dei­com­mis­so­rum. Ser­vo in­vi­to do­mi­no vel igno­ran­te non rec­te re­sti­tue­tur he­redi­tas: sed si post­ea ra­tum ha­bue­rit, con­fir­ma­bi­tur re­sti­tu­tio, ve­rum ip­si do­mi­no ad­quiren­tur ac­tio­nes. nec quia he­redi­ta­tis ad­quisi­tio­nis si­mi­lis est haec re­sti­tu­tio, ius­sum prae­ce­de­re opor­tet, sed ut dic­tum est, et­iam ra­ti­ha­bitio sub­se­qui pot­erit ex­em­plo bo­no­rum pos­ses­sio­nis. ne­que in­ter­est, quod ad pro­pos­i­tum at­ti­net, ip­si do­mi­no an ser­vo quis ro­ge­tur re­sti­tue­re he­redi­ta­tem, nec in ea re con­sen­su aut ope­ra ser­vi opus est: at­quin in bo­no­rum pos­ses­sio­ne vel in ad­eun­da he­redi­ta­te con­sen­sus eius ne­ces­sa­rius est. ita­que si qui su­spec­tam di­cent he­redi­ta­tem, pos­tu­lan­te do­mi­no com­pel­len­di erunt ad­ire et re­sti­tue­re he­redi­ta­tem. 1Si tes­ta­tor ro­gas­set he­redem, ut re­sti­tuat he­redi­ta­tem mu­lie­ri, si non nup­sis­set, di­cen­dum erit com­pel­len­dum he­redem, si su­spec­tam di­cat he­redi­ta­tem, ad­ire et re­sti­tue­re eam mu­lie­ri, et­iam­si nup­sis­set. idem in ce­te­ris quo­que con­di­cio­ni­bus Iu­lia­nus nos­ter pro­bat, quae si­mi­li­ter ni­si fi­ne vi­tae ex­ple­ri non pos­sent. se­cun­dum quam sen­ten­tiam cau­tio­ne prae­sti­ta his, quo­rum in­ter­est, ab his, qui­bus re­sti­tui sub is­dem con­di­cio­ni­bus he­res ro­ga­tus es­set, re­sti­tuet he­redi­ta­tem. 2Cum prae­tor co­gni­ta cau­sa per er­ro­rem vel et­iam amb­itio­se iu­be­ret he­redi­ta­tem ut ex fi­dei­com­mis­so re­sti­tui, et­iam pu­bli­ce in­ter­est re­sti­tui prop­ter re­rum iu­di­ca­ta­rum auc­to­ri­ta­tem. 3Si pu­pil­lo in­fan­ti re­sti­tue­re he­redi­ta­tem quis ro­ga­tus sit, si spon­te ad­ie­rit, et­iam ser­vo eius et ip­si pu­pil­lo tu­to­re auc­to­re re­sti­tue­tur he­redi­tas: si qui­dem eo, quod fa­ri non pot­est, non ma­gis ea res im­pe­die­tur, quam in mu­to pu­be­re vo­len­te si­bi re­sti­tui he­redi­ta­tem. si au­tem he­res re­cu­set ad­ire he­redi­ta­tem, quem­ad­mo­dum res ex­pe­di­ri pos­sit, dif­fi­ci­le est, quia ne­que tu­to­re de­si­de­ran­te pe­ri­cu­lo pu­pil­li ad­iri he­redi­ta­tem Tre­bel­lia­no se­na­tus con­sul­to lo­cus sit fu­tu­rus ne­que pu­pil­lus ip­se id de­si­de­ra­re pos­sit, cum fa­ri non pos­sit. quod ali­qua­te­nus cir­ca mu­tos ex­pe­di­ri pot­est, nam si au­di­tus ca­pa­ces sunt vel in­ter­ro­ga­ti nu­tu pos­sint sig­ni­fi­ca­re vel­le se pe­ri­cu­lo suo he­redi­ta­tem ad­ire, quo­mo­do ab­sen­tes per nun­tium. sed et in­fan­ti non du­bi­to om­ni­mo­do sub­ve­nien­dum id­que ex si­mi­li­tu­di­ne iu­ris ci­vi­lis vel ho­no­ra­rii con­sti­tuen­dum est: si­ve enim he­res in­sti­tu­tus es­set, non du­bie pro he­rede tu­to­re auc­to­re ge­re­re pos­se vi­de­tur, si­ve de bo­no­rum pos­ses­sio­ne agi­ta­re­tur, pe­ti ei per tu­to­rem pos­set. id­eo­que et he­res com­pel­li per tu­to­rem pot­est ad­ire et re­sti­tue­re he­redi­ta­tem. quo ex­em­plo et mu­tus, qui ni­hil in­tel­le­ge­re pot­est, per cu­ra­to­rem ad­iu­va­tur. 4Si sin­gu­lae res ab he­rede tra­di­tae sunt ius­su meo ei cui eas ven­di­de­rim, non du­bi­ta­bi­mus mi­hi in­tel­le­gi fac­tam re­sti­tu­tio­nem. idem erit, et si ius­su meo tra­dan­tur, cui ego ex fi­dei­com­mis­so alia­ve qua cau­sa eas prae­sta­re de­bue­rim vel in cre­di­tum ire vel do­na­re vo­lue­rim.

Übersetzung nicht erfasst.

Ex libro VI

Dig. 36,1,5Mae­cia­nus li­bro sex­to fi­dei­com­mis­so­rum. Sed et qui mag­na prae­di­tus est dig­ni­ta­te vel auc­to­ri­ta­te, ha­re­na­rii vel eius mu­lie­ris, quae cor­po­re quaes­tum fe­ce­rit, he­redi­ta­tem re­sti­tue­re co­ge­tur.

Übersetzung nicht erfasst.

Ex libro VII

Dig. 28,5,87Mae­cia­nus li­bro sep­ti­mo fi­dei­com­mis­so­rum. Iam du­bi­ta­ri non pot­est suos quo­que he­redes sub hac con­di­cio­ne in­sti­tui pos­se, ut, si vo­luis­sent, he­redes es­sent, si he­redes non es­sent, alium quem vi­sum erit eis sub­sti­tue­re: ne­ga­tum­que hoc ca­su ne­ces­se es­se sub con­tra­ria con­di­cio­ne fi­lium ex­he­reda­re, pri­mum quia tunc tan­tum id ex­ige­re­tur, cum in po­tes­ta­te eius non es­set, an he­res pa­tri ex­is­te­ret, ex­spec­tan­tis ex­trin­se­cus po­si­tae con­di­cio­nis even­tum, de­in­de quod, et­si qua­cum­que po­si­ta con­di­cio­ne de­be­ret fi­lius sub con­tra­ria con­di­cio­ne ex­he­re­da­ri, in pro­pos­i­to ne pos­si­bi­lis qui­dem rep­per­i­ri pos­set, cer­te, si ver­bis ex­pri­me­re­tur, in­ep­ta fie­ret: huic enim con­di­cio­ni ‘si vo­let, he­res es­to’ quae alia ver­ba con­tra­ria con­ci­pi pos­sunt quam haec ‘si no­let he­res es­se, ex­he­res es­to?’ quod quam sit rid­icu­lum, nul­li non pa­tet. 1Non ab re au­tem hoc lo­co vel­ut ex­ces­sus hic sub­iun­ge­tur suis ita he­redi­bus in­sti­tu­tis ‘si vo­lue­rint he­redes es­se’ non per­mit­ten­dum am­plius abs­ti­ne­re se he­redi­ta­te, cum ea con­di­cio­ne in­sti­tu­ti iam non ut ne­ces­sa­rii, sed sua spon­te he­redes ex­sti­te­runt. sed et ce­te­ris con­di­cio­ni­bus, quae in ip­so­rum sunt po­tes­ta­te, si sui pa­reant, ius abs­ti­nen­di ad­se­qui non de­bent.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 40,5,42Mae­cia­nus li­bro sep­ti­mo fi­dei­com­mis­so­rum. An­to­ni­nus Au­gus­tus Pius nos­ter, quo mi­li­tum suo­rum per om­nia ra­ta es­set vo­lun­tas su­pre­ma, cum et in­sti­tu­tus et sub­sti­tu­tus in con­ti­nen­ti, prius­quam ad­irent he­redi­ta­tem, de­ces­sis­sent, eos, qui­bus ab his et li­ber­tas et he­redi­tas a mi­li­te per fi­dei­com­mis­sum da­ta es­set, per­in­de li­be­ros et he­redes es­se ius­sit, ac si utrum­que di­rec­to ac­ce­pis­sent. eo­rum au­tem, qui a pa­ga­no li­ber­ta­tem et he­redi­ta­tem per fi­dei­com­mis­sum ac­ce­pe­rant, cum ae­que in con­ti­nen­ti et in­sti­tu­tus et sub­sti­tu­tus de­ces­sis­sent, sa­tis ha­buit li­ber­ta­tem con­fir­ma­re.

Maecian. lib. VII. Fideicommiss. Antoninus Pius, unser Kaiser, hat, damit der letzte Wille seiner Soldaten durchgängig gültig wäre, befohlen, dass, wenn sowohl der eingesetzte, als der substituirte Erbe sogleich, ehe sie die Erbschaft antraten, verstorben wären, Diejenigen, welchen durch ein jenen auferlegtes Fideicommiss sowohl die Freiheit, als auch die Erbschaft von dem [testirenden] Soldaten gegeben wäre, ebenso frei und Erben sein sollten, als wenn sie beides unmittelbar erhalten hätten; bei Denjenigen aber, welche von einer Civilperson die Freiheit und die Erbschaft durch ein Fideicommiss erhalten hatten, hielt er es, als auf gleiche Weise sowohl der eingesetzte, wie der substituirte Erbe sogleich verstorben waren, für genügend, [blos] die Freiheit zu bestätigen.

Ex libro VIII

Dig. 11,7,45Mae­cia­nus li­bro oc­ta­vo fi­dei­com­mis­so­rum. Im­pen­sa fu­ne­ris sem­per ex he­redi­ta­te de­du­ci­tur, quae et­iam om­ne cre­di­tum so­let prae­ce­de­re, cum bo­na sol­ven­do non sint.

Marcian. lib. VIII. Fidcssor. Die Leichenkosten werden stets von der Erbschaft abgezogen; sie pflegen auch jeder Forderung vorzugehen, wenn der Nachlass zahlungsunfähig ist.

Dig. 35,2,30Mae­cia­nus li­bro oc­ta­vo fi­dei­com­mis­so­rum. In ra­tio­ne le­gis Fal­ci­diae mor­tes ser­vo­rum ce­te­ro­rum­que ani­ma­lium, fur­ta, ra­pi­nae, in­cen­dia, rui­nae, nau­fra­gia, vis hos­tium prae­do­num la­tro­num, de­bi­to­rum fac­ta pe­io­ra no­mi­na, in sum­ma quod­cum­que dam­num, si mo­do cul­pa le­ga­ta­rii ca­reant, he­redi per­eunt: quem­ad­mo­dum ad he­redis lu­crum per­ti­nent fruc­tus, par­tus an­cil­la­rum et quae per ser­vos ad­quisi­ta sunt, ut sti­pu­la­tio­nes, re­rum tra­di­tio­nes, le­ga­ta he­redi­ta­tes­ve his da­tae, ce­te­rae do­na­tio­nes, item ser­vi­tu­tes, qui­bus li­be­ra­ta prae­dia pre­tio­sio­ra fie­rent, ac­tio­nes­que ad­quisi­tae, ut fur­ti dam­ni in­iu­riae si­mi­les­que, quo­rum ni­hil in ra­tio­nem le­gis Fal­ci­diae ca­dit. 1Ven­de­re au­tem vel eme­re ius­sus cer­to pre­tio fun­dum aliam­ve quam­piam rem in le­gis Fal­ci­diae ra­tio­ne, cum quan­tum sit le­ga­tum re­qui­ra­tur, tan­tum eo no­mi­ne in­du­ce­tur, quan­to plu­ris mi­no­ris­ve sit res ea quan­ti­ta­te, quam quo pre­tio tes­ta­tor ac­ci­pi da­ri­ve ius­sit, sed ut ei qui­dem por­tio­ni, quae le­ga­tis de­duc­tis fa­cien­da erit, am­plius de­du­ce­tur: quip­pe non nos­tri cau­sa ca­pi id pre­tium, sed eo de­duc­to pre­tium re­li­quum le­ga­tum es­se in­tel­lec­tum est. 2Pror­sus di­li­gen­ter anim­ad­ver­ten­dum est, ne quod di­ci­tur dam­na post mor­tem tes­ta­to­ris il­la­ta ad so­lum he­redem re­spi­ce­re us­que qua­que et si­ne ul­la di­stinc­tio­ne re­ci­pia­tur. quod enim re­mo­ta le­ge Fal­ci­dia in to­tum iu­ris fo­ret, hoc idem fo­re in ea par­te, quae le­ge Fal­ci­dia con­sti­tue­re­tur: hoc enim at­ti­net dam­na post­ea fac­ta non de­du­ci, ne amo­ta por­tio le­ga­tis fi­dei­ve com­mis­sis de­tra­ha­tur. 3Ve­rum est au­tem his so­lis, quae pon­de­re nu­me­ro men­su­ra con­stant, nec dam­no post­ea in­ci­den­te ex por­tio­ne, quae fie­ri ad aes­ti­ma­tio­nem eo­rum bo­no­rum, quae mor­tis tem­po­re fue­runt, quic­quam de­tra­hi. 4Cer­tis ve­ro cor­po­ri­bus et his ip­sis ita re­lic­tis: ‘pe­cu­niam, quam in il­la ar­ca’, ‘vi­num, quod in il­lis do­leis’, ‘pon­dus ar­gen­ti, quod in il­lis hor­reis ha­beo’, si si­ne cul­pa he­redis de­per­ie­runt vel de­te­rio­ra sunt fac­ta, pro­cul du­bio aut ni­hil de­be­bi­tur aut eo­rum quae ex­sta­bunt qua­lia erunt ea por­tio de­be­bi­tur, quae per le­gem Fal­ci­diam ef­fi­cia­tur ex aes­ti­ma­tio­ne bo­no­rum, quae mor­tis tes­ta­to­ris tem­po­re fue­rint. 5In­cer­tae au­tem res re­lic­tae di­stinc­tio­nem re­ci­piunt: nam si ex suis re­bus in­cer­tam rem tes­ta­tor re­li­quis­set, vel­uti ‘ar­gen­tum quod ele­ge­rit’, et om­ne ar­gen­tum tes­ta­to­ris in­ter­is­set si­ne cul­pa he­redis, ni­hil de­be­re­tur: sin ve­ro ar­gen­ti pon­dus pu­re re­lic­tum es­set, quam­vis om­ne ar­gen­tum tes­ta­to­ris de­per­is­set, ad­mis­sa le­ge Fal­ci­dia por­tio eius quan­ti­ta­tis su­me­tur, quae fuit in bo­nis eo tem­po­re quo tes­ta­tor de­ces­sit, nec ad im­mi­nuen­dam eam quic­quam dam­na post­ea in­ci­den­tia pro­fi­cient. 6Res ta­men, quae in­ter­ie­rint, pro nul­la par­te ac ne aes­ti­ma­tio qui­dem de­bea­tur, non ma­gis quam si om­nes res per spe­ciem enu­me­ra­tae re­lic­tae es­sent. 7Tam­et­si au­tem le­gis Fal­ci­diae ra­tio­ne, quae con­di­cio­nis im­plen­dae cau­sa he­redi sunt da­ta, in quar­tam non com­pu­tan­tur, ta­men id, quod non fi­gu­ra con­di­cio­nis ac­ci­pe­re ius­sus est ab eo, cui he­redi­ta­tem re­sti­tue­re ro­ga­tus est, Cel­so et Iu­lia­no nos­tro pla­cuit com­pu­ta­ri, quem­ad­mo­dum si ea sum­ma he­res ven­de­re eas res ius­sus es­set, quia non con­di­cio­nis im­plen­dae cau­sa, sed quo­dam­mo­do pro pre­tio in­fer­re sunt ius­si. quo lo­co am­plius quae­si­tum est, an fi­dei­com­mis­sa­rius quo­que in­vi­tus co­ga­tur da­re eam sum­mam et re­ci­pe­re he­redi­ta­tem, qua­si et ip­sius fi­dei com­mis­sum es­set: sed et ve­ri­si­mi­le non est, cum ta­lis ora­tio ma­gis ip­sius cau­sa, quam con­tra ip­sum po­si­ta vi­dea­tur. 8Cum lex Fal­ci­dia in­ter­ve­nit, non ve­niunt in con­tri­bu­tio­nem, quae ip­si he­redi a se­met­ip­so vel ser­vo eius le­ga­ta fi­dei­ve com­mis­sa sunt. alia cau­sa est eo­rum, quae in die cer­ta dan­tur: nam si li­ber­ta­tis dies coe­pit ce­de­re, ei de­be­bun­tur et in con­tri­bu­tio­nem ve­niunt. ac ne ea qui­dem, quae quis ser­vis suis in­uti­li­ter si­ne li­ber­ta­te le­ga­vit fi­dei­ve com­mi­sit, in com­pu­ta­tio­nem eius le­gis ce­dunt. 9Res, quas ne­que per fi­dei­com­mis­sum re­lin­qui pos­se cer­tum est, in le­gis Fal­ci­diae com­pu­ta­tio­nem non ve­niunt.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 36,1,71Mae­cia­nus li­bro oc­ta­vo fi­dei­com­mis­so­rum. De evic­tio­ne prae­dio­rum vel man­ci­pio­rum vel ce­te­ra­rum re­rum he­redi­ta­ria­rum ca­ve­re he­res, cum re­sti­tuit he­redi­ta­tem, non de­bet: quin im­mo in con­tra­rium ca­ve­ri he­redi opor­tet, si quid ex his evic­tum es­set, quae ab ip­so he­rede venis­sent.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 46,3,104Idem li­bro oc­ta­vo fi­dei­com­mis­so­rum. An­te re­sti­tu­tam he­redi­ta­tem so­lu­tio­nes et li­be­ra­tio­nes fac­tae ab he­rede ra­tae ha­be­bun­tur.

Idem lib. VIII. Fidecommiss. Die vor der Ausantwortung der Erbschaft vom Erben geschehenen Zahlungen und Befreiungen müssen genehmigt werden.

Ex libro IX

Dig. 35,2,32Mae­cia­nus li­bro no­no fi­dei­com­mis­so­rum. Poe­na­les ac­tio­nes si­ve le­gi­ti­mae si­ve ho­no­ra­riae ex­cep­tis po­pu­la­ri­bus in bo­nis ac­to­ris non id­eo mi­nus com­pu­tan­dae sunt, quia mor­te reo­rum in­ter­ci­de­re pos­sunt. e con­tra­rio au­tem eae­dem ac­tio­nes ni­hil bo­nis rei de­func­to eo de­tra­hunt. sed ne in ac­to­ris qui­dem bo­nis de­func­to eo in­iu­ria­rum ac­tio pot­erit com­pu­ta­ri, quia et ip­sa si­mul cum eo in­ter­ci­dit, ut usus fruc­tus et id quod in dies men­ses an­nos­ve sin­gu­los ali­cui quo­ad vi­vat de­bea­tur. et­enim ea de­mum ob­li­ga­tio rei bo­nis de­mi­nutio­nem prae­stat, quae in he­redem trans­it. nec con­tra­rium est, quod vi­ven­te reo eo mi­nus in bo­nis eius in­tel­le­ge­ba­tur: nam et si ita sti­pu­la­tus es­set, ut cum mo­re­re­tur de­be­re ei in­ci­pe­ret, ta­men au­ge­ren­tur bo­na eius, quem­ad­mo­dum, si ip­se sub ea­dem con­di­cio­ne pro­mi­sis­set, de­func­to eo mi­nue­ren­tur. 1Ho­no­ra­riae quo­que ac­tio­nes, quae in­tra cer­tum tem­pus a prae­to­re pro­mit­tun­tur, cum bo­nis ac­to­ris de­func­to eo aug­men­tum rei de­ces­sio­nem­ve, si ta­les erunt, ut in he­redem quo­que trans­eant, prae­sta­bunt. 2Iu­lia­nus scri­bit, si utrius­que he­redis pars ex­haus­ta est le­ga­tis et al­ter ex he­redi­bus cau­tio­nem prae­to­riam ac­ce­pit a le­ga­ta­riis, non ae­qua­li­ter, sed pro suo mo­do le­gis Fal­ci­diae ra­tio­nem et ac­tio­nem ex sti­pu­la­tu ha­bi­tu­rum. om­nes enim prae­to­rias sti­pu­la­tio­nes eius­dem in­ter­pre­ta­tio­nis es­se: nam con­sta­re ex iu­di­ca­tum sol­vi sti­pu­la­tio­ne, si­ve a par­te ac­to­ris si­ve a rei plu­res he­redes ex­sti­tis­sent, non om­ni­bus nec ad­ver­sus om­nes ac­tio­nem con­tin­ge­re, sed dum­ta­xat his qui vi­cis­sent et ad­ver­sus vic­tos, his­que, ad­ver­sus quos res de­fen­sa non es­set, ad­ver­sus eos, qui rem non de­fen­dis­sent. 3An­nua bi­ma tri­ma die au­reis cen­te­nis le­ga­tis ex om­ni­bus sum­mis, non tan­tum ex pos­te­rio­ri­bus por­tio­nem le­gis Fal­ci­diae de­tra­hi pla­cuit. 4Si Ti­tio vi­gin­ti le­ga­tis por­tio per le­gem Fal­ci­diam de­trac­ta es­set, cum ip­se quo­que quin­que Se­io ro­ga­tus es­set re­sti­tue­re, Vin­dius nos­ter tan­tum Se­io pro por­tio­ne ex quin­que de­tra­hen­dum ait, quan­tum Ti­tio ex vi­gin­ti de­trac­tum es­set. quae sen­ten­tia et ae­qui­ta­tem et ra­tio­nem ma­gis ha­bet, quia ex­em­plo he­redis le­ga­ta­rius ad fi­dei­com­mis­sa prae­stan­da ob­li­ga­bi­tur: nec quia ex sua per­so­na le­ga­ta­rius in­du­ce­re le­gem Fal­ci­diam non pos­sit, id­cir­co quod pas­sus es­set non im­pu­ta­tu­rum: ni­si for­te tes­ta­tor ita fi­dei eius com­mis­sis­set, ut to­tum, quid­quid ex tes­ta­men­to ce­pis­set, re­sti­tue­ret. 5Si au­tem ma­nu­mit­te­re ser­vum vel suum vel alie­num ro­ga­tus sit, om­ni­mo­do prae­sta­re de­be­bit li­ber­ta­tem, nec hoc con­tra­rium est su­pe­rio­ri, quia fa­vor li­ber­ta­tis sae­pe et alias be­ni­gnio­res sen­ten­tias ex­pri­mit.

Übersetzung nicht erfasst.

Ex libro X

Dig. 35,3,8Mae­cia­nus li­bro de­ci­mo fi­dei­com­mis­so­rum. Si he­res par­tem bo­no­rum vel et­iam uni­ver­sa bo­na de­la­ta ad fis­cum di­ce­ret, con­sta­ret au­tem de fi­dei­com­mis­so, de­cre­tum est, ut pe­ti­to­ri ca­ven­ti ‘evic­ta he­redi­ta­te re­sti­tu­tu iri’ sol­ve­re­tur.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 36,1,73Mae­cia­nus li­bro de­ci­mo fi­dei­com­mis­so­rum. Om­nes qui de he­redi­ta­te de­li­be­rant de­si­de­ran­te eo, qui suo pe­ri­cu­lo ve­lit ad­iri he­redi­ta­tem, co­gun­tur ad­ire, sed non sta­tim re­sti­tue­re, sed ut com­ple­to tem­po­re de­li­be­ra­tio­nis, si ex­pe­di­re si­bi com­pe­re­rint he­redi­ta­tem, sen­tiant com­mo­dum tes­ta­men­ti eo iu­re, quo si spon­te ad­is­sent, sin ve­ro con­tra one­ro­sam cre­di­de­rint, re­sti­tu­ta ea ex­one­ren­tur ac­tio­ni­bus he­redi­ta­riis.

Übersetzung nicht erfasst.

Ex libro XII

Dig. 35,3,9Idem li­bro duo­de­ci­mo fi­dei­com­mis­so­rum. Si non in con­tro­ver­sia sit pro­prie­tas, sed usus fruc­tus (pot­est enim rei, cu­ius pro­prie­tas Ti­tio le­ga­ta est, usus fruc­tus alii le­ga­ri), tunc de eo re­sti­tuen­do non he­redi, sed Ti­tio ca­ve­ri de­beat. in­ter­dum et si ab he­rede le­ge­tur usus fruc­tus, Ti­tio ca­ven­dum est: vel­uti si de­trac­to usu fruc­tu pro­prie­tas ei le­ge­tur, usus fruc­tus Se­io: quid enim at­ti­ne­bit hoc ca­su he­redi ca­ve­ri, ad quem emo­lu­men­tum in­ter­ci­den­tis usus fruc­tus non sit spec­tan­dum? ve­rum si usu fruc­tu Se­io le­ga­to pro­prie­tas Ti­tio ita le­ge­tur, ut, cum ad Se­ium per­ti­ne­re de­sie­rit, ha­beat pro­prie­ta­tem, tunc he­redi ca­ve­ri opor­te­bit a fruc­tua­rio, ab he­rede au­tem Ti­tio, quia non sit cer­tum usu fruc­tu in­ter­cep­to ad Ti­tium pro­prie­ta­tem re­ver­su­ram.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 36,4,12Mae­cia­nus li­bro duo­de­ci­mo fi­dei­com­mis­so­rum. Mu­ni­ci­piis fi­dei­com­mis­sum re­lin­qui pos­se du­bium non est. sed si non ca­vea­tur, ad­ver­sus mu­ni­ci­pes qui­dem non du­bi­ta­vi­mus ex hoc edic­to iri in pos­ses­sio­nem pos­se: ip­sos ve­ro mu­ni­ci­pes, si his non ca­vea­tur, non idem ad­se­cu­tu­ros: sed ex­tra­or­di­na­rio re­me­dio opus erit, vi­de­li­cet ut de­cre­to prae­to­ris ac­tor eo­rum in pos­ses­sio­nem mit­ta­tur.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 50,17,96Mae­cia­nus li­bro duo­de­ci­mo fi­dei­com­mis­so­rum. In amb­iguis ora­tio­ni­bus ma­xi­me sen­ten­tia spec­tan­da est eius, qui eas pro­tu­lis­set.

Übersetzung nicht erfasst.

Ex libro XIII

Dig. 29,5,23Mae­cia­nus li­bro ter­tio de­ci­mo fi­dei­com­mis­so­rum. Si an­te­quam pa­te­fie­ret tes­ta­to­rem oc­ci­sum, ta­bu­lae tes­ta­men­ti aper­tae es­sent, de­in­de in­no­tuis­set id ad­mis­sum es­se, cau­sa co­gni­ta pu­to com­pel­len­dum in­sti­tu­tum ad­ire he­redi­ta­tem, quam su­spec­tam di­ce­ret, et ex Tre­bel­lia­no se­na­tus con­sul­to re­sti­tue­re.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 36,1,75Mae­cia­nus li­bro ter­tio de­ci­mo fi­dei­com­mis­so­rum. Si he­res pe­cu­niam he­redi­ta­riam cre­di­de­rit et in eam cau­sam pi­g­no­ra ac­ce­pe­rit, ac­tio­nes non com­pe­tunt ei, cui re­sti­tu­ta fue­rit he­redi­tas, ad­ver­sus ip­sa pi­g­no­ra. sed ali­qua du­bi­ta­tio re­ma­ne­bit, si in eum con­trac­tum, qui ex de­func­to fue­rit, in­ter­po­si­tus he­res, an­te­quam re­sti­tue­ret he­redi­ta­tem, pig­nus ac­ce­pe­rit. sed nec sic qui­dem ip­se ad­mit­te­re­tur: ex fi­dei­com­mis­so ta­men ha­bet ad­ver­sus he­redem ac­tio­nem, ut ei ce­dat pro pig­no­ris com­mo­do ac­tio­nem. 1Cum ex Tre­bel­lia­no se­na­tus con­sul­to re­sti­tui­tur he­redi­tas, ser­vi­tu­tes, quas mu­tuo prae­dia he­redis et tes­ta­to­ris ha­bent, ni­hi­lo mi­nus va­lent.

Übersetzung nicht erfasst.

Ex libro XV

Dig. 40,5,32Mae­cia­nus li­bro quin­to de­ci­mo fi­dei­com­mis­so­rum. Sed si alie­na­re qui­dem sit pa­ra­tus, non an­te ta­men id ve­lit fa­ce­re, quam si­bi in pre­tium sa­tis­fiat, non erit ma­nu­mit­te­re com­pel­len­dus, ne et ser­vum ma­nu­mit­tat et in­ter­dum ni­hil aut mi­nus con­se­qua­tur, si for­te is, qui ro­ga­tus est ma­nu­mit­te­re, sol­ven­do non sit. 1In­vi­to ta­men ser­vo ne­que alii ne­que do­mi­no eam rem per­se­qui con­ce­den­dum est, quia non ta­le sit hoc fi­dei­com­mis­sum, ex quo do­mi­no quid ad­quira­tur: alio­quin ip­si da­tum vi­de­re­tur. quod pot­est con­tin­ge­re, si tes­ta­tor plu­ris eum ser­vum, quam quan­ti est, red­imi ac ma­nu­mit­ti vo­luit: nam tunc et do­mi­no erit fi­dei­com­mis­si per­se­cu­tio, cu­ius in­ter­est prae­ter ve­rum pre­tium id, quod plus ei ius­sus est da­re, con­se­qui, et ser­vi, ut ad li­ber­ta­tem per­ve­niat. 2Quod eve­niet et si rem alie­nam cer­ta pe­cu­nia red­ime­re at­que alii prae­sta­re he­res vel le­ga­ta­rius in­tel­le­ge­ren­tur: nam­que tunc et do­mi­no rei et ei, cui ea­dem prae­sta­re de­be­ret, per­se­cu­tio­nem es­se: utrius­que enim in­ter­es­se et do­mi­ni, ut prae­ter pre­tium ac­ci­piat, quo plu­ris eam tes­ta­tor red­imi ius­sit, et eius cui re­lic­ta est, uti eam ha­beat.

Maecian. lib. XV. Fideicommiss. Aber, wenn der Herr zwar zum Veräussern bereit ist, dies aber nicht eher thun will, als bis ihm wegen des Preises Genüge geschehen ist, so wird er zum Freilassen nicht genöthigt werden, damit er nicht sowohl den Sclaven freilasse, als auch unterdessen Nichts oder Wenig erlange, wenn etwa Der, welcher freizulassen gebeten worden ist, nicht zahlungsfähig sein sollte. 1Wider den Willen des Sclaven ist es jedoch weder einem Anderen, noch dem Herrn zu gestatten, diese Sache zu verfolgen, weil dieses Fideicommiss nicht von der Beschaffenheit ist, dass dem Herrn durch dasselbe Etwas erworben wird, sonst würde es ihm selbst gegeben zu sein scheinen. Letzteres kann sich zutragen, wenn der Testator gewollt hat, dass jener Sclave für mehr, als für das, was er werth ist, gekauft und freigelassen werden solle; dann nemlich wird auch der Herr die Verfolgung des Fideicommisses haben, da ihm daran gelegen ist, ausser dem wahren Werth [des Sclaven,] das, was nach dem Befehl [des Testators] ihm noch mehr gegeben werden soll, zu erlangen, und dem Sclaven [daran gelegen ist,] zur Freiheit zu gelangen. 2Dies wird auch dann geschehen, wenn man annimmt, dass der Erbe oder Vermächtnissnehmer eine fremde Sache für eine bestimmte Geldsumme kaufen und einem Anderen leisten solle; dann wird sowohl der Eigenthümer der Sache, als auch Der, welchem dieselbe geleistet werden soll, die Verfolgung [des Fideicommisses] haben; denn Beide haben daran ein Interesse, sowohl der Eigenthümer, dass er [nemlich] ausser dem Werth der Sache das erhalte, um wie viel mehr sie zu kaufen der Testator befohlen hat, als auch Der, welchem sie hinterlassen worden ist, dass er sie [nemlich] habe.

Dig. 40,5,35Mae­cia­nus li­bro quin­to de­ci­mo fi­dei­com­mis­so­rum. Gaii Cas­sii non est re­cep­ta sen­ten­tia ex­is­ti­man­tis et he­redi et le­ga­ta­rio re­mit­ten­dam in­ter­dum pro­prii ser­vi ma­nu­mit­ten­di ne­ces­si­ta­tem, si vel usus tam ne­ces­sa­rius es­set, ut eo ca­re­re non ex­pe­di­ret, vel­uti dis­pen­sa­to­ris pae­da­go­gi­ve li­be­ro­rum, vel tan­tum de­lic­tum est, ut ul­tio re­mit­ten­da non es­set: vi­sum est enim ip­sos in sua po­tes­ta­te ha­buis­se: nam po­tuis­sent dis­ce­de­re a cau­sa tes­ta­men­ti: qua non omis­sa de­be­re vo­lun­ta­ti de­func­ti ob­se­qui.

Maecian. lib. XV. Fideicommiss. Die Meinung des Cajus Cassius ist nicht angenommen worden, welcher glaubte, dass sowohl dem Erben, als auch dem Vermächtnissnehmer zuweilen die Nothwendigkeit, einen eigenen Sclaven freizulassen, zu erlassen sei, wenn entweder der Gebrauch desselben so nothwendig wäre, dass man denselben nicht wohl entbehren könnte, z. B. eines Rechnungsführers oder eines Lehrers der Kinder, oder wenn derselbe sich ein so grosses Vergehen habe zu Schulden kommen lassen, dass die Rache nicht zu erlassen wäre. Denn man hat angenommen, dass sie es selbst in ihrer Gewalt gehabt hätten; sie hätten sich nemlich vom Testamente lossagen können, da sie nun die Erbfolge aus demselben nicht ausgeschlagen hätten, so müssten sie dem Willen des Verstorbenen nachkommen.

Ex libro XVI

Dig. 40,5,36Idem li­bro sex­to de­ci­mo fi­dei­com­mis­so­rum. Ne­que in­fan­tes ne­que fu­rio­si ne­que ab hos­ti­bus cap­ti ne­que hi, quos re­li­gio aut ho­nes­tior cau­sa vel ca­la­mi­tas ali­qua vel ma­ior res fa­mi­lia­ris aut ca­pi­tis fa­mae­ve pe­ri­cu­lum aut si­mi­lis cau­sa mo­re­tur, Ru­bria­no se­na­tus con­sul­to con­ti­nen­tur: ac ne pu­pil­li qui­dem, qui tu­to­res non ha­bent, aut eos ha­beant, quos ea­rum quae cau­sa de­ti­net. sed nec, si hi da­ta ope­ra sui po­tes­ta­tem non fa­ciunt, pu­to pu­pil­lis li­ber­tos eri­pi, quia et in­iquum est fac­to tu­to­ris, qui for­si­tan sol­ven­do non sit, pu­pil­lum dam­no ad­fi­ci, et se­na­tus con­sul­to non con­ti­ne­tur alius quis quam qui ex cau­sa fi­dei­com­mis­si de­bet prae­sta­re li­ber­ta­tem. quid er­go est? Da­s­u­mia­no se­na­tus con­sul­to sub­ve­ni­tur his, quo cau­tum est de his, qui ius­ta ex cau­sa ab­es­sent, ut nec li­ber­tas im­pe­dia­tur nec li­ber­tus eri­pia­tur his, qui frau­de ca­reant. 1Si per pro­cu­ra­to­rem quis de­fen­da­tur, sem­per ius­ta ex cau­sa ab­es­se di­ci­tur nec li­ber­tus ei eri­pi­tur. 2Ni­hil fa­cit ad in­ter­pel­lan­dam iu­ris­dic­tio­nem eius, qui de fi­dei­com­mis­sa li­ber­ta­te co­gnos­cit, pri­vi­le­gium cu­ius­que vel ci­vi­ta­tis vel cor­po­ris vel of­fi­cii, in quo quis­que est, vel con­di­cio per­so­na­rum.

Idem lib. XVI. Fideicommiss. Weder Kinder, noch Wahnsinnige, noch von den Feinden Gefangene, noch solche, welche die Gottesverehrung, oder ein ehrbarer Grund, oder irgend ein Unglücksfall, oder eine bedeutendere Vermögensangelegenheit, oder eine Gefahr des Lebens und des Rufes oder ein ähnlicher Grund abhält, werden unter dem Rubrianischen Senatsschluss begriffen, und nicht einmal die Unmündigen, welche keine Vormünder haben, oder solche haben, welche irgend einer von jenen Gründen abhält. Aber auch nicht einmal dann, wenn diese mit Fleiss sich nicht blicken lassen, glaube ich, dass den Mündeln die Freigelassenen entrissen werden, weil es sowohl unbillig ist, dass durch die Handlung des Vormunds, welcher vielleicht nicht zahlungsfähig ist, dem Mündel ein Schade zugefügt werde, als auch im Senatsschluss kein Anderer begriffen wird, als Der, welcher aus dem Grunde eines Fideicommisses die Freiheit gewähren muss. Was findet also Statt? Es wird ihnen durch den Dasumianischen Senatsschluss geholfen, in welchem wegen Solcher verordnet worden ist, welche aus einem rechtmässigen Grande abwesend wären, damit weder die Freiheit behindert, noch der Freigelassene Denen entrissen werde, welche von Betrug frei sind. 1Wenn Jemand durch einen Procurator vertheidigt wird, so sagt man immer, dass er aus einem rechtmässigen Grunde abwesend sei, und es wird ihm der Freigelassene nicht entrissen. 2Um die Gerichtsbarkeit Desjenigen, welcher über fideicommissarische Freiheit erkennt, zu unterbrechen, vermag ein Vorrecht irgend einer Stadt, oder Körperschaft, oder Amtes, in welchem Jemand steht, oder ein persönlicher Zustand nichts.

Dig. 40,5,54Mae­cia­nus li­bro sex­to de­ci­mo fi­dei­com­mis­so­rum. Si ma­ter, post­quam fi­lium ac­ce­pis­set, vel qui in eius lo­cum suc­ces­sit prae­sta­re no­luit li­ber­ta­tem, com­pel­len­di sunt: am­plius si ma­ter aut nol­let si­bi fi­lium tra­di aut in re­rum na­tu­ra es­se de­sis­set, non ab re est di­ce­re, ni­hi­lo mi­nus ita na­tis ab he­rede li­ber­ta­tem prae­sta­ri.

Maecian. lib. XVI. Fideicommiss. Wenn die Mutter, nachdem sie einen Sohn erhalten hat, oder Der, welcher in ihre Stelle eingetreten ist, [dem Sohne] die Freiheit nicht leisten will, so müssen sie dazu genöthigt werden. Wenn ferner die Mutter entweder nicht will, dass ihr der Sohn übergeben werde, oder aufgehört hat auf der Welt zu sein, so ist es nicht unpassend zu sagen, dass nichtsdestoweniger den so geborenen [Kindern] vom Erben der Freiheit geleistet werde.