Corpus iurisprudentiae Romanae

Repertorium zu den Quellen des römischen Rechts

Digesta Iustiniani Augusti

Recognovit Mommsen (1870) et retractavit Krüger (1928)
Deutsche Übersetzung von Otto/Schilling/Sintenis (1830–1833)
Marcian.inst. VI
Institutionum lib.Marciani Institutionum libri

Institutionum libri

Ex libro VI

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
Dig. 1,1De iustitia et iure (Von der Gerechtigkeit und dem Recht.)Dig. 1,2De origine iuris et omnium magistratuum et successione prudentium (Von dem Ursprung des Rechts und aller Staatsbeamten, so wie der Folge der Rechtsgelehrten.)Dig. 1,3De legibus senatusque consultis et longa consuetudine (Von den Gesetzen, den Senatsbeschlüssen und dem Gewohnheitsrechte.)Dig. 1,4De constitutionibus principum (Von den Constitutionen der Kaiser.)Dig. 1,5De statu hominum (Vom Zustand der Menschen.)Dig. 1,6De his qui sui vel alieni iuris sunt (Von denen, die eigenen Rechtens, und denen, die fremdem Rechte unterworfen sind.)Dig. 1,7De adoptionibus et emancipationibus et aliis modis quibus potestas solvitur (Von der Annahme an Kindes Statt, der Entlassung aus der [väterlichen] Gewalt, und andern Arten deren Aufhebung.)Dig. 1,8De divisione rerum et qualitate (Von der Eintheilung der Sachen und deren Beschaffenheit.)Dig. 1,9De senatoribus (Von den Senatoren.)Dig. 1,10De officio consulis (Von der Amtspflicht des Consuls.)Dig. 1,11De officio praefecti praetorio (Von der Amtspflicht des Präfectus Prätorio.)Dig. 1,12De officio praefecti urbi (Von der Amtspflicht des Stadtvorstehers.)Dig. 1,13De officio quaestoris (Von der Amtspflicht des Quästors.)Dig. 1,14De officio praetorum (Von der Amtspflicht der Prätoren.)Dig. 1,15De officio praefecti vigilum (Von der Amtspflicht des Wachtvorstehers.)Dig. 1,16De officio proconsulis et legati (Von der Amtspflicht des Proconsul und des Legaten.)Dig. 1,17De officio praefecti Augustalis (Von der Amtspflicht des Kaiserlichen Präfecten.)Dig. 1,18De officio praesidis (Von der Amtspflicht des Präsidenten.)Dig. 1,19De officio procuratoris Caesaris vel rationalis (Von der Amtspflicht des Procurators des Kaisers oder Rentbeamten.)Dig. 1,20De officio iuridici (Von der Amtspflicht des Gerichtsverwalters.)Dig. 1,21De officio eius, cui mandata est iurisdictio (Von der Amtspflicht dessen, der mit der Gerichtsbarkeit beauftragt worden ist.)Dig. 1,22De officio adsessorum (Von der Amtspflicht der [Gerichts-] Beisitzer.)
Dig. 2,1De iurisdictione (Von der Gerichtsbarkeit.)Dig. 2,2Quod quisque iuris in alterum statuerit, ut ipse eodem iure utatur (Welche Rechtsgrundsätze Jemand gegen einen Andern aufgebracht hat, die sollen gegen ihn selbst in Anwendung gebracht werden dürfen.)Dig. 2,3Si quis ius dicenti non obtemperaverit (Wenn jemand dem, welcher Recht spricht, nicht gehorcht haben sollte.)Dig. 2,4De in ius vocando (Von der Berufung ins Gericht.)Dig. 2,5Si quis in ius vocatus non ierit sive quis eum vocaverit, quem ex edicto non debuerit (Wenn Jemand vor Gericht berufen worden und nicht gegangen ist, oder die dahin berufen worden sind, welche man dem Edicte nach nicht hätte berufen sollen.)Dig. 2,6In ius vocati ut eant aut satis vel cautum dent (Dass vor Gericht Berufene dahin gehen, oder Bürgen oder anders Sicherheit stellen.)Dig. 2,7Ne quis eum qui in ius vocabitur vi eximat (Dass Niemand den, welcher vor Gericht berufen wird, mit Gewalt entreisse.)Dig. 2,8Qui satisdare cogantur vel iurato promittant vel suae promissioni committantur (Von denen, welche gezwungen werden, Sicherheit zu stellen, oder ein eidliches Versprechen leisten, oder auf ihr einfaches Versprechen entlassen werden.)Dig. 2,9Si ex noxali causa agatur, quemadmodum caveatur (Wie Sicherheit gestellt wird, wenn eine Noxalklage erhoben [oder: wegen Schädenansprüchen geklagt] wird.)Dig. 2,10De eo per quem factum erit quominus quis in iudicio sistat (Von dem, welcher daran Schuld ist, dass sich Jemand nicht vor Gericht stellt.)Dig. 2,11Si quis cautionibus in iudicio sistendi causa factis non obtemperaverit (Wenn Jemand dem geleisteten Versprechen, sich vor Gerichte zu stellen, nicht nachgekommen ist.)Dig. 2,12De feriis et dilationibus et diversis temporibus (Von den Gerichtsferien und Aufschubsgestattungen und der Berechnung verschiedener Zeiten.)Dig. 2,13De edendo (Vom Vorzeigen.)Dig. 2,14De pactis (Von Verträgen.)Dig. 2,15De transactionibus (Von Vergleichen.)
Dig. 40,1De manumissionibus (Von den Freilassungen.)Dig. 40,2De manumissis vindicta (Von den durch den Stab freigelassenen [Sclaven].)Dig. 40,3De manumissionibus quae servis ad universitatem pertinentibus imponuntur (Von den Freilassungen, welche Sclaven ertheilt werden, welche einer Gemeinheit angehören.)Dig. 40,4De manumissis testamento (Von den durch ein Testament freigelassenen [Sclaven.])Dig. 40,5De fideicommissariis libertatibus (Von den fideicommissarischen Freiheiten.)Dig. 40,6De ademptione libertatis (Von der Zurücknahme der Freiheit.)Dig. 40,7De statuliberis (Von den Bedingtfreien.)Dig. 40,8Qui sine manumissione ad libertatem perveniunt (Welche [Sclaven] ohne Freilassung zur Freiheit gelangen.)Dig. 40,9Qui et a quibus manumissi liberi non fiunt et ad legem Aeliam Sentiam (Welche Sclaven durch die Freilassung wegen ihrer selbst, und wegen ihres Freilassers nicht frei werden, und zum Aelisch-Sentischen Gesetz.)Dig. 40,10De iure aureorum anulorum (Von dem Recht der goldenen Ringe.)Dig. 40,11De natalibus restituendis (Von der Zurückversetzung in den Geburtsstand.)Dig. 40,12De liberali causa (Von dem Rechtsstreit über die Freiheit.)Dig. 40,13Quibus ad libertatem proclamare non licet (Welche nicht auf die Freiheit Anspruch machen dürfen.)Dig. 40,14Si ingenuus esse dicetur (Wenn behauptet werden wird, dass [ein Freigelassener] ein Freigeborner sei.)Dig. 40,15Ne de statu defunctorum post quinquennium quaeratur (Dass der Rechtszustand Verstorbener nach fünf Jahren nicht untersucht werden soll.)Dig. 40,16De collusione detegenda (Von der Entdeckung eines heimlichen Einverständnisses.)
Dig. 43,1De interdictis sive extraordinariis actionibus, quae pro his competunt (Von den Interdicten und ausserordentlichen Klagen, die an deren Statt zuständig sind.)Dig. 43,2Quorum bonorum (Welchen Nachlass.)Dig. 43,3Quod legatorum (Was von Vermächtnissen.)Dig. 43,4Ne vis fiat ei, qui in possessionem missus erit (Dass Dem keine Gewalt geschehe, der in den Besitz gesetzt sein wird.)Dig. 43,5De tabulis exhibendis (Von der Auslieferung der Testamente.)Dig. 43,6Ne quid in loco sacro fiat (Dass an einem heiligen Orte Etwas nicht geschehe.)Dig. 43,7De locis et itineribus publicis (Von öffentlichen Plätzen und Wegen.)Dig. 43,8Ne quid in loco publico vel itinere fiat (Dass an einem öffentlichen Platze oder Wege Etwas nicht geschehe.)Dig. 43,9De loco publico fruendo (Von dem Genuss eines öffentlichen Platzes.)Dig. 43,10De via publica et si quid in ea factum esse dicatur (Von öffentlichen Strassen und wenn etwas in demselben errichtet werden sein soll.)Dig. 43,11De via publica et itinere publico reficiendo (Von der Ausbesserung öffentlicher Strassen und Wege.)Dig. 43,12De fluminibus. ne quid in flumine publico ripave eius fiat, quo peius navigetur (Von den Flüssen, dass Etwas in einem öffentlichen Flusse oder an dessen Ufer nicht geschehe, wodurch die Schifffahrt beeinträchtigt wird.)Dig. 43,13Ne quid in flumine publico fiat, quo aliter aqua fluat, atque uti priore aestate fluxit (Dass in einem öffentlichen Fluss Etwas nicht geschehe, wodurch der Wasserfluss gegen den im vorhergehenden Sommer geändert wird.)Dig. 43,14Ut in flumine publico navigare liceat (Dass die Schifffahrt an einem öffentlichen Flusse gestattet sei.)Dig. 43,15De ripa munienda (Von der Befestigung des Ufers.)Dig. 43,16De vi et de vi armata (Von der Gewalt und der Gewalt mit Waffen.)Dig. 43,17Uti possidetis (Wie ihr besitzet.)Dig. 43,18De superficiebus (Von Erbpachtungen.)Dig. 43,19De itinere actuque privato (Von Privatwegen.)Dig. 43,20De aqua cottidiana et aestiva (Vom täglichen Wasser und dem Sommerwasser.)Dig. 43,21De rivis (Von den Kanälen.)Dig. 43,22De fonte (Von den Quellen.)Dig. 43,23De cloacis (Von den Kloaken.)Dig. 43,24Quod vi aut clam (Was gewaltsam oder heimlich.)Dig. 43,25De remissionibus (Von den Remissionen.)Dig. 43,26De precario (Vom bittweisen [Besitzverhältniss].)Dig. 43,27De arboribus caedendis (Vom Baumfällen.)Dig. 43,28De glande legenda (Vom Auflesen der Eicheln.)Dig. 43,29De homine libero exhibendo (Von der Auslieferung freier Menschen.)Dig. 43,30De liberis exhibendis, item ducendis (Von der Auslieferung der Kinder und deren Abführung.)Dig. 43,31Utrubi (Vom (Interdicte) Wo immer.)Dig. 43,32De migrando (Vom Ausziehen lassen.)Dig. 43,33De Salviano interdicto (Vom Salvianischen Interdict.)
Dig. 22,3,21Mar­cia­nus li­bro sex­to in­sti­tu­tio­num. Ve­rius es­se ex­is­ti­mo ip­sum qui agit, id est le­ga­ta­rium, pro­ba­re opor­te­re scis­se alie­nam rem vel ob­li­ga­tam le­ga­re de­func­tum, non he­redem pro­ba­re opor­te­re igno­ras­se alie­nam vel ob­li­ga­tam, quia sem­per ne­ces­si­tas pro­ban­di in­cum­bit il­li qui agit.

Marcian. lib. VI. Instit. Ich glaube, dass es wahrer sei, dass der, welcher klagt, selbst, das heisst, der Legatar, beweisen müsse, dass der Verstorbene gewusst habe, er legire eine fremde oder [als Pfand] verbindliche Sache, nicht dass der Erbe beweisen müsse, dass [derselbe] nicht gewusst habe, dass es eine fremde oder [als Pfand] verbindliche Sache sei; weil die Nothwendigkeit, zu beweisen, immer dem obliegt, welcher klagt11S. §. 4. I. de legat. 2. 20..

Dig. 30,88Mar­cia­nus li­bro sex­to in­sti­tu­tio­num. Sed si non alias vo­luit pa­ter ha­be­re eum le­ga­tum, ni­si he­redi­ta­tem re­ti­neat, tunc ne­que ad­ver­sus co­he­redem dan­dam ei le­ga­ti pe­ti­tio­nem se­cun­dum Aris­to­nis sen­ten­tiam con­stat, cum ip­si fi­lio non vi­de­re­tur es­se sol­ven­do he­redi­tas: et hoc ita est, li­cet non con­di­cio­na­li­ter ex­pres­sis­set, in­tel­le­xis­se ta­men ma­ni­fes­tis­si­me ad­pro­be­tur.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 30,112Idem li­bro sex­to in­sti­tu­tio­num. Si quis in­qui­li­nos si­ne prae­diis qui­bus ad­hae­rent le­ga­ve­rit, in­uti­le est le­ga­tum: sed an aes­ti­ma­tio de­bea­tur, ex vo­lun­ta­te de­func­ti sta­tuen­dum es­se di­vi Mar­cus et Com­mo­dus re­scrip­se­runt. 1Cum ser­vum suum he­res dam­na­tus da­re eum ma­nu­mi­se­rit, te­ne­tur in eius aes­ti­ma­tio­nem, nec in­ter­est, scie­rit an igno­ra­ve­rit le­ga­tum. sed et si do­na­ve­rit ser­vum he­res et eum is cui do­na­tus est ma­nu­mi­se­rit, te­ne­tur he­res, quam­vis igno­ra­ve­rit a se eum le­ga­tum es­se. 2Si ita le­ga­tum fue­rit ‘Ti­tio cum Se­io do le­go’, utris­que le­ga­tum est, sic­ut utrum­que le­ga­tum est, cum fun­dus cum do­mo For­mia­na le­ga­tus est. 3Si quis scrip­se­rit tes­ta­men­to fie­ri, quod con­tra ius est vel bo­nos mo­res, non va­let, vel­uti si quis scrip­se­rit con­tra le­gem ali­quid vel con­tra edic­tum prae­to­ris vel et­iam tur­pe ali­quid. 4Di­vi Se­ve­rus et An­to­ni­nus re­scribse­runt ius­iu­ran­dum con­tra vim le­gum et auc­to­ri­ta­tem iu­ris in tes­ta­men­to scrip­tum nul­lius es­se.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 33,1,23Mar­cia­nus li­bro sex­to in­sti­tu­tio­num. Cum qui­dam de­cu­rio­ni­bus di­vi­sio­nes da­ri vo­luis­set die na­ta­lis sui, di­vi Se­ve­rus et An­to­ni­nus re­scrip­se­runt non es­se ve­ri­si­mi­le tes­ta­to­rem de uno an­no sen­sis­se, sed de per­pe­tuo le­ga­to.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 33,8,18Mar­cia­nus li­bro sex­to in­sti­tu­tio­num. Si ser­vo ma­nu­mis­so pe­cu­lium le­ga­tum fue­rit, in eum si­ne du­bio cre­di­to­ri­bus pe­cu­lia­riis ac­tio­nes non com­pe­tunt: sed non alias he­res pe­cu­lium prae­sta­re de­bet, ni­si ei ca­vea­tur de­fen­su iri ad­ver­sus cre­di­to­res pe­cu­lia­rios.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 34,4,13Mar­cia­nus li­bro sex­to in­sti­tu­tio­num. Di­vi Se­ve­rus et An­to­ni­nus re­scrip­se­runt, cum tes­ta­tor pos­tre­ma scrip­tu­ra qua­qua ra­tio­ne mo­tus pes­si­mum li­ber­tum es­se ad­ie­cis­set, ea quae prio­re scrip­tu­ra ei re­lic­ta fue­rant ad­emp­ta vi­de­ri.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 34,5,14Mar­cia­nus li­bro sex­to in­sti­tu­tio­num. Si quis ita scrip­se­rit: ‘il­lis, qui tes­ta­men­tum meum sig­na­ve­rint, he­res meus de­cem da­to’, Tre­ba­tius uti­le le­ga­tum es­se pu­tat: quod Pom­po­nius ve­rius es­se ex­is­ti­mat, quia ip­sum tes­ta­men­tum con­fir­ma­tur tes­ti­bus ad­hi­bi­tis, quod ve­rum es­se ex­is­ti­mo.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 34,6,2Mar­cia­nus li­bro sex­to in­sti­tu­tio­num. Poe­nam a con­di­cio­ne vo­lun­tas tes­ta­to­ris se­pa­rat et an poe­na, an con­di­cio, an trans­la­tio sit, ex vo­lun­ta­te de­func­ti ap­pa­ret: id­que di­vi Se­ve­rus et An­to­ni­nus re­scrip­se­runt.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 34,9,1Mar­cia­nus li­bro sex­to in­sti­tu­tio­num. Di­vi Se­ve­rus et An­to­ni­nus re­scrip­se­runt qua­si in­dig­num ca­re­re le­ga­to seu fi­dei­com­mis­so li­ber­tum, quae ei tes­ta­men­to pa­tro­ni re­lic­ta erant, cum pa­tro­num suum post mor­tem eius qua­si il­li­ci­tae mer­cis neg­otia­to­rem de­tu­le­rat, quam­vis et prae­mium me­ruit.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 35,1,33Mar­cia­nus li­bro sex­to in­sti­tu­tio­num. Fal­sa de­mons­tra­tio ne­que le­ga­ta­rio ne­que fi­dei­com­mis­sa­rio no­cet ne­que he­redi in­sti­tu­to, vel­uti si fra­trem di­xe­rit vel so­ro­rem vel ne­po­tem vel quod­li­bet aliud: et hoc ita iu­ris ci­vi­lis ra­tio­ne et con­sti­tu­tio­ni­bus di­vo­rum Se­ve­ri et An­to­ni­ni cau­tum est. 1Sed si con­tro­ver­sia sit de no­mi­ne in­ter plu­res: qui pro­ba­ve­rit sen­sis­se de se de­func­tum, il­le ad­mit­te­tur. 2Sed si cui qua­si li­ber­to, id est in­ter li­ber­tos le­ga­tum fue­rit, non id­cir­co le­ga­tum amit­tit, quia post­ea anu­los ab im­pe­ra­to­re ac­ce­pe­rit: nam ho­nor eius auc­tus est, non con­di­cio mu­ta­ta: et ita di­vi Se­ve­rus et An­to­ni­nus re­scribse­runt. 3Si quis le­ga­ve­rit rem ita, si mor­tis tem­po­re eius erit, nec tunc eius in­ve­ni­tur, nec aes­ti­ma­tio eius le­ga­ri vi­de­bi­tur. 4Quid er­go, si quis ita scribse­rit: ‘Sti­chum et Pam­phi­lum Ti­tio do le­go, si mei erunt cum mo­riar’ et unum ex his alie­na­ve­rit, an vel al­ter pos­sit a le­ga­ta­rio vin­di­ca­ri? pla­cet vin­di­ca­ri, nam hunc ser­mo­nem, li­cet plu­ra­lis sit, pro eo opor­tet ac­ci­pi, at­que si se­pa­ra­tim di­xis­set: ‘Sti­chum, si meus erit cum mo­riar’.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 36,2,20Mar­cia­nus li­bro sex­to in­sti­tu­tio­num. Si cum prae­fi­ni­tio­ne an­no­rum le­ga­tum fue­rit, vel­uti ‘Ti­tio de­na us­que ad an­nos de­cem’, Iu­lia­nus li­bro tri­gen­si­mo di­ges­to­rum scri­bit in­ter­es­se: et si qui­dem ali­men­to­rum no­mi­ne le­ga­tum fue­rit, plu­ra es­se le­ga­ta et fu­tu­ro­rum an­no­rum le­ga­tum le­ga­ta­rium mor­tuum ad he­redem non trans­mit­te­re: si ve­ro non pro ali­men­tis le­ga­vit, sed in plu­res pen­sio­nes di­vi­sit ex­one­ran­di he­redis gra­tia, hoc ca­su ait om­nium an­no­rum unum es­se le­ga­tum et in­tra dec­en­nium de­ce­den­tem le­ga­ta­rium et­iam fu­tu­ro­rum an­no­rum le­ga­tum ad he­redem suum trans­mit­te­re: quae sen­ten­tia ve­ra est.

Übersetzung nicht erfasst.