Corpus iurisprudentiae Romanae

Repertorium zu den Quellen des römischen Rechts

Digesta Iustiniani Augusti

Recognovit Mommsen (1870) et retractavit Krüger (1928)
Deutsche Übersetzung von Otto/Schilling/Sintenis (1830–1833)
Ulp.Sab. X
Ad Massurium Sabinum lib.Ulpiani Ad Massurium Sabinum libri

Ad Massurium Sabinum libri

Ex libro X

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
Dig. 1,1De iustitia et iure (Von der Gerechtigkeit und dem Recht.)Dig. 1,2De origine iuris et omnium magistratuum et successione prudentium (Von dem Ursprung des Rechts und aller Staatsbeamten, so wie der Folge der Rechtsgelehrten.)Dig. 1,3De legibus senatusque consultis et longa consuetudine (Von den Gesetzen, den Senatsbeschlüssen und dem Gewohnheitsrechte.)Dig. 1,4De constitutionibus principum (Von den Constitutionen der Kaiser.)Dig. 1,5De statu hominum (Vom Zustand der Menschen.)Dig. 1,6De his qui sui vel alieni iuris sunt (Von denen, die eigenen Rechtens, und denen, die fremdem Rechte unterworfen sind.)Dig. 1,7De adoptionibus et emancipationibus et aliis modis quibus potestas solvitur (Von der Annahme an Kindes Statt, der Entlassung aus der [väterlichen] Gewalt, und andern Arten deren Aufhebung.)Dig. 1,8De divisione rerum et qualitate (Von der Eintheilung der Sachen und deren Beschaffenheit.)Dig. 1,9De senatoribus (Von den Senatoren.)Dig. 1,10De officio consulis (Von der Amtspflicht des Consuls.)Dig. 1,11De officio praefecti praetorio (Von der Amtspflicht des Präfectus Prätorio.)Dig. 1,12De officio praefecti urbi (Von der Amtspflicht des Stadtvorstehers.)Dig. 1,13De officio quaestoris (Von der Amtspflicht des Quästors.)Dig. 1,14De officio praetorum (Von der Amtspflicht der Prätoren.)Dig. 1,15De officio praefecti vigilum (Von der Amtspflicht des Wachtvorstehers.)Dig. 1,16De officio proconsulis et legati (Von der Amtspflicht des Proconsul und des Legaten.)Dig. 1,17De officio praefecti Augustalis (Von der Amtspflicht des Kaiserlichen Präfecten.)Dig. 1,18De officio praesidis (Von der Amtspflicht des Präsidenten.)Dig. 1,19De officio procuratoris Caesaris vel rationalis (Von der Amtspflicht des Procurators des Kaisers oder Rentbeamten.)Dig. 1,20De officio iuridici (Von der Amtspflicht des Gerichtsverwalters.)Dig. 1,21De officio eius, cui mandata est iurisdictio (Von der Amtspflicht dessen, der mit der Gerichtsbarkeit beauftragt worden ist.)Dig. 1,22De officio adsessorum (Von der Amtspflicht der [Gerichts-] Beisitzer.)
Dig. 2,1De iurisdictione (Von der Gerichtsbarkeit.)Dig. 2,2Quod quisque iuris in alterum statuerit, ut ipse eodem iure utatur (Welche Rechtsgrundsätze Jemand gegen einen Andern aufgebracht hat, die sollen gegen ihn selbst in Anwendung gebracht werden dürfen.)Dig. 2,3Si quis ius dicenti non obtemperaverit (Wenn jemand dem, welcher Recht spricht, nicht gehorcht haben sollte.)Dig. 2,4De in ius vocando (Von der Berufung ins Gericht.)Dig. 2,5Si quis in ius vocatus non ierit sive quis eum vocaverit, quem ex edicto non debuerit (Wenn Jemand vor Gericht berufen worden und nicht gegangen ist, oder die dahin berufen worden sind, welche man dem Edicte nach nicht hätte berufen sollen.)Dig. 2,6In ius vocati ut eant aut satis vel cautum dent (Dass vor Gericht Berufene dahin gehen, oder Bürgen oder anders Sicherheit stellen.)Dig. 2,7Ne quis eum qui in ius vocabitur vi eximat (Dass Niemand den, welcher vor Gericht berufen wird, mit Gewalt entreisse.)Dig. 2,8Qui satisdare cogantur vel iurato promittant vel suae promissioni committantur (Von denen, welche gezwungen werden, Sicherheit zu stellen, oder ein eidliches Versprechen leisten, oder auf ihr einfaches Versprechen entlassen werden.)Dig. 2,9Si ex noxali causa agatur, quemadmodum caveatur (Wie Sicherheit gestellt wird, wenn eine Noxalklage erhoben [oder: wegen Schädenansprüchen geklagt] wird.)Dig. 2,10De eo per quem factum erit quominus quis in iudicio sistat (Von dem, welcher daran Schuld ist, dass sich Jemand nicht vor Gericht stellt.)Dig. 2,11Si quis cautionibus in iudicio sistendi causa factis non obtemperaverit (Wenn Jemand dem geleisteten Versprechen, sich vor Gerichte zu stellen, nicht nachgekommen ist.)Dig. 2,12De feriis et dilationibus et diversis temporibus (Von den Gerichtsferien und Aufschubsgestattungen und der Berechnung verschiedener Zeiten.)Dig. 2,13De edendo (Vom Vorzeigen.)Dig. 2,14De pactis (Von Verträgen.)Dig. 2,15De transactionibus (Von Vergleichen.)
Dig. 40,1De manumissionibus (Von den Freilassungen.)Dig. 40,2De manumissis vindicta (Von den durch den Stab freigelassenen [Sclaven].)Dig. 40,3De manumissionibus quae servis ad universitatem pertinentibus imponuntur (Von den Freilassungen, welche Sclaven ertheilt werden, welche einer Gemeinheit angehören.)Dig. 40,4De manumissis testamento (Von den durch ein Testament freigelassenen [Sclaven.])Dig. 40,5De fideicommissariis libertatibus (Von den fideicommissarischen Freiheiten.)Dig. 40,6De ademptione libertatis (Von der Zurücknahme der Freiheit.)Dig. 40,7De statuliberis (Von den Bedingtfreien.)Dig. 40,8Qui sine manumissione ad libertatem perveniunt (Welche [Sclaven] ohne Freilassung zur Freiheit gelangen.)Dig. 40,9Qui et a quibus manumissi liberi non fiunt et ad legem Aeliam Sentiam (Welche Sclaven durch die Freilassung wegen ihrer selbst, und wegen ihres Freilassers nicht frei werden, und zum Aelisch-Sentischen Gesetz.)Dig. 40,10De iure aureorum anulorum (Von dem Recht der goldenen Ringe.)Dig. 40,11De natalibus restituendis (Von der Zurückversetzung in den Geburtsstand.)Dig. 40,12De liberali causa (Von dem Rechtsstreit über die Freiheit.)Dig. 40,13Quibus ad libertatem proclamare non licet (Welche nicht auf die Freiheit Anspruch machen dürfen.)Dig. 40,14Si ingenuus esse dicetur (Wenn behauptet werden wird, dass [ein Freigelassener] ein Freigeborner sei.)Dig. 40,15Ne de statu defunctorum post quinquennium quaeratur (Dass der Rechtszustand Verstorbener nach fünf Jahren nicht untersucht werden soll.)Dig. 40,16De collusione detegenda (Von der Entdeckung eines heimlichen Einverständnisses.)
Dig. 43,1De interdictis sive extraordinariis actionibus, quae pro his competunt (Von den Interdicten und ausserordentlichen Klagen, die an deren Statt zuständig sind.)Dig. 43,2Quorum bonorum (Welchen Nachlass.)Dig. 43,3Quod legatorum (Was von Vermächtnissen.)Dig. 43,4Ne vis fiat ei, qui in possessionem missus erit (Dass Dem keine Gewalt geschehe, der in den Besitz gesetzt sein wird.)Dig. 43,5De tabulis exhibendis (Von der Auslieferung der Testamente.)Dig. 43,6Ne quid in loco sacro fiat (Dass an einem heiligen Orte Etwas nicht geschehe.)Dig. 43,7De locis et itineribus publicis (Von öffentlichen Plätzen und Wegen.)Dig. 43,8Ne quid in loco publico vel itinere fiat (Dass an einem öffentlichen Platze oder Wege Etwas nicht geschehe.)Dig. 43,9De loco publico fruendo (Von dem Genuss eines öffentlichen Platzes.)Dig. 43,10De via publica et si quid in ea factum esse dicatur (Von öffentlichen Strassen und wenn etwas in demselben errichtet werden sein soll.)Dig. 43,11De via publica et itinere publico reficiendo (Von der Ausbesserung öffentlicher Strassen und Wege.)Dig. 43,12De fluminibus. ne quid in flumine publico ripave eius fiat, quo peius navigetur (Von den Flüssen, dass Etwas in einem öffentlichen Flusse oder an dessen Ufer nicht geschehe, wodurch die Schifffahrt beeinträchtigt wird.)Dig. 43,13Ne quid in flumine publico fiat, quo aliter aqua fluat, atque uti priore aestate fluxit (Dass in einem öffentlichen Fluss Etwas nicht geschehe, wodurch der Wasserfluss gegen den im vorhergehenden Sommer geändert wird.)Dig. 43,14Ut in flumine publico navigare liceat (Dass die Schifffahrt an einem öffentlichen Flusse gestattet sei.)Dig. 43,15De ripa munienda (Von der Befestigung des Ufers.)Dig. 43,16De vi et de vi armata (Von der Gewalt und der Gewalt mit Waffen.)Dig. 43,17Uti possidetis (Wie ihr besitzet.)Dig. 43,18De superficiebus (Von Erbpachtungen.)Dig. 43,19De itinere actuque privato (Von Privatwegen.)Dig. 43,20De aqua cottidiana et aestiva (Vom täglichen Wasser und dem Sommerwasser.)Dig. 43,21De rivis (Von den Kanälen.)Dig. 43,22De fonte (Von den Quellen.)Dig. 43,23De cloacis (Von den Kloaken.)Dig. 43,24Quod vi aut clam (Was gewaltsam oder heimlich.)Dig. 43,25De remissionibus (Von den Remissionen.)Dig. 43,26De precario (Vom bittweisen [Besitzverhältniss].)Dig. 43,27De arboribus caedendis (Vom Baumfällen.)Dig. 43,28De glande legenda (Vom Auflesen der Eicheln.)Dig. 43,29De homine libero exhibendo (Von der Auslieferung freier Menschen.)Dig. 43,30De liberis exhibendis, item ducendis (Von der Auslieferung der Kinder und deren Abführung.)Dig. 43,31Utrubi (Vom (Interdicte) Wo immer.)Dig. 43,32De migrando (Vom Ausziehen lassen.)Dig. 43,33De Salviano interdicto (Vom Salvianischen Interdict.)
Dig. 8,4,10Ul­pia­nus li­bro de­ci­mo ad Sa­binum. Quid­quid ven­di­tor ser­vi­tu­tis no­mi­ne si­bi re­ci­pe­re vult, no­mi­na­tim re­ci­pi opor­tet: nam il­la ge­ne­ra­lis re­cep­tio ‘qui­bus est ser­vi­tus uti­que est’ ad ex­tra­neos per­ti­net, ip­si ni­hil pro­spi­cit ven­di­to­ri ad iu­ra eius con­ser­van­da: nul­la enim ha­buit, quia ne­mo ip­se si­bi ser­vi­tu­tem de­bet: quin im­mo et si de­bi­ta fuit ser­vi­tus, de­in­de do­mi­nium rei ser­vien­tis per­ve­nit ad me, con­se­quen­ter di­ci­tur ex­tin­gui ser­vi­tu­tem.

Ulp. lib. X. ad Sabin. Was der Verkäufer [eines Grundstücks] Namens einer Dienstbarkeit sich vorbehalten will, muss namentlich bevorwortet werden; denn ein Vorbehalt in allgemeinen Ausdrücken, wie: wer eine Dienstbarkeit habe, dem solle sie verbleiben, betrifft dritte Personen und hilft dem Verkäufer zur Aufrechterhaltung seiner Gerechtsame zu nichts; denn er hat keine gehabt, weil sich Niemand selbst zu einer Dienstbarkeit verpflichtet sein kann; ja, selbst wenn mir früher [ein Grundstück] zu einer Dienstbarkeit verpflichtet gewesen wäre, das Eigenthum desselben aber nachher an mich gekommen ist, so sagt man ganz folgerichtig, die Dienstbarkeit sei erloschen.

Dig. 28,1,11Ul­pia­nus li­bro de­ci­mo ad Sa­binum. Ob­si­des tes­ta­ri non pos­sunt, ni­si eis per­mit­ti­tur.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 28,3,6Idem li­bro de­ci­mo ad Sa­binum. Si quis fi­lio ex­he­redato nuru prae­gna­te re­lic­ta de­ces­se­rit et ex­tra­neum sub con­di­cio­ne in­sti­tue­rit et pen­den­te con­di­cio­ne post mor­tem pa­tris vel de­li­be­ran­te he­rede in­sti­tu­to de ad­eun­da he­redi­ta­te ex­he­redatus fi­lius de­ces­se­rit et ne­pos fue­rit na­tus, an rum­pat tes­ta­men­tum? et di­ce­mus tes­ta­men­tum non rum­pi, cum nec ex­he­re­da­ri hu­ius­mo­di ne­pos de­be­ret ab avo, quem pa­ter prae­ce­de­bat. pla­ne si for­te in­sti­tu­tus omi­se­rit he­redi­ta­tem, hunc avo suum fu­tu­rum he­redem ab in­tes­ta­to non du­bi­ta­tur. utrum­que pro­priis ra­tio­ni­bus: nam ad­gnas­cen­do qui­dem is rum­pit quem ne­mo prae­ce­de­bat mor­tis tem­po­re: ab in­tes­ta­to ve­ro is suc­ce­dit cui an­te eum alii non est de­la­ta he­redi­tas, non fuis­se au­tem fi­lio de­la­tam he­redi­ta­tem ap­pa­ret, cum de­li­be­ran­te in­sti­tu­to de­ces­se­rit. sed haec ita, si mor­tis avi tem­po­re in ute­ro ne­pos fuit. ce­te­rum si post­ea con­cep­tus est, Mar­cel­lus scri­bit ne­que ut suum ne­que ut ne­po­tem aut co­gna­tum ad he­redi­ta­tem vel ad bo­no­rum pos­ses­sio­nem pos­se ad­mit­ti. 1Sed si pa­ter eius, qui mor­tis avi tem­po­re in ute­ro fuit, apud hos­tes erat, ne­pos is­te pa­tre in ea­dem cau­sa de­ce­den­te post mor­tem avi suc­ce­den­do tes­ta­men­tum rum­pet, quia su­pra scrip­ta per­so­na ei non ob­stat: nec enim cre­di­tur in re­bus hu­ma­nis fuis­se, cum in ea cau­sa de­ce­dat, quam­quam cap­ti­vus re­ver­sus pa­tris sui in­ius­tum fa­ce­ret tes­ta­men­tum in eo prae­ter­itus. 2Si­ve au­tem in ci­vi­ta­te ne­pos fuit con­cep­tus si­ve apud hos­tes, quon­iam da­tur et par­tui post­li­mi­nium, suc­ce­den­do tes­ta­men­tum rum­pit. 3Suc­ce­den­do ita­que sui non rum­punt, si­ve fue­rint in­sti­tu­ti vel ex­he­reda­ti ab eo gra­du ad quem he­redi­tas de­fer­tur, sci­li­cet si gra­dus il­le va­leat. 4Quo­cum­que au­tem mo­do pa­ren­tes prae­ce­den­tes in po­tes­ta­te es­se de­sie­rint, suc­ce­den­tes li­be­ri, si fue­rint in­sti­tu­ti vel ex­he­reda­ti, non rum­pent tes­ta­men­tum, si­ve per cap­ti­vi­ta­tem si­ve per mor­tem vel poe­nam. 5Ir­ri­tum fit tes­ta­men­tum, quo­tiens ip­si tes­ta­to­ri ali­quid con­ti­git, pu­ta si ci­vi­ta­tem amit­tat per sub­itam ser­vi­tu­tem, ab hos­ti­bus ver­bi gra­tia cap­tus, vel si ma­ior an­nis vi­gin­ti ve­num se da­ri pas­sus sit ad ac­tum ge­ren­dum pre­tium­ve par­ti­ci­pan­dum. 6Sed et si quis fue­rit ca­pi­te dam­na­tus vel ad bes­tias vel ad gla­dium vel alia poe­na quae vi­tam ad­imit, tes­ta­men­tum eius ir­ri­tum fiet, et non tunc cum con­sump­tus est, sed cum sen­ten­tiam pas­sus est: nam poe­nae ser­vus ef­fi­ci­tur: ni­si for­te mi­les fuit ex mi­li­ta­ri de­lic­to dam­na­tus, nam huic per­mit­ti so­let tes­ta­ri, ut di­vus Ha­d­ria­nus re­scrip­sit, et cre­do iu­re mi­li­ta­ri tes­ta­bi­tur. qua ra­tio­ne igi­tur dam­na­to ei tes­ta­ri per­mit­ti­tur, num­quid et, si quod an­te ha­buit fac­tum tes­ta­men­tum, si ei per­mis­sum sit tes­ta­ri, va­leat? an ve­ro poe­na ir­ri­tum fac­tum re­fi­cien­dum est? et si mi­li­ta­ri iu­re ei tes­tan­dum sit, du­bi­ta­ri non opor­tet, quin, si vo­luit id va­le­re, fe­cis­se id cre­da­tur. 7Eius qui de­por­ta­tur non sta­tim ir­ri­tum fiet tes­ta­men­tum, sed cum prin­ceps fac­tum com­pro­ba­ve­rit: tunc enim et ca­pi­te mi­nui­tur. sed et si de de­cu­rio­ne pu­nien­do vel fi­lio ne­po­te­ve prae­ses scri­ben­dum prin­ci­pi in­ter­lo­cu­tus est, non pu­to sta­tim ser­vum poe­nae fac­tum, li­cet in car­ce­re so­leant di­li­gen­tio­ris cus­to­diae cau­sa re­ci­pi. nec hu­ius igi­tur tes­ta­men­tum ir­ri­tum fiet, prius­quam prin­ceps de eo sup­pli­cium su­men­dum re­scrip­se­rit: pro­in­de si an­te de­ces­se­rit, uti­que tes­ta­men­tum eius va­le­bit, ni­si mor­tem si­bi con­sci­vit. nam eo­rum, qui mo­ri ma­gis quam dam­na­ri ma­lue­rint ob con­scien­tiam cri­mi­nis, tes­ta­men­ta ir­ri­ta con­sti­tu­tio­nes fa­ciunt, li­cet in ci­vi­ta­te de­ce­dant: quod si quis tae­dio vi­tae vel va­le­tu­di­nis ad­ver­sae in­pa­tien­tia vel iac­ta­tio­nis, ut qui­dam phi­lo­so­phi, in ea cau­sa sunt, ut tes­ta­men­ta eo­rum va­leant. quam di­stinc­tio­nem in mi­li­tis quo­que tes­ta­men­to di­vus Ha­d­ria­nus de­dit epis­tu­la ad Pom­po­nium fal­co­nem, ut, si qui­dem ob con­scien­tiam de­lic­ti mi­li­ta­ris mo­ri ma­luit, ir­ri­tum sit eius tes­ta­men­tum: quod si tae­dio vel do­lo­re, va­le­re tes­ta­men­tum aut, si in­tes­ta­to de­ces­sit, co­gna­tis aut, si non sint, le­gio­ni is­ta sint vin­di­can­da. 8Hi au­tem om­nes, quo­rum tes­ta­men­ta ir­ri­ta dam­na­tio­ne fie­ri di­xi­mus, si pro­vo­ca­ve­rint, ca­pi­te non mi­nuun­tur at­que id­eo ne­que tes­ta­men­ta quae ant­ea fe­ce­runt in­ri­ta fient et tunc tes­ta­ri pot­erunt: hoc enim sae­pis­si­me est con­sti­tu­tum nec vi­de­bun­tur qua­si de sta­tu suo du­bi­tan­tes non ha­be­re tes­ta­men­ti fac­tio­nem: sunt enim cer­ti sta­tus nec ip­si de se in­ter­im in­cer­ti. 9Quid ta­men si ap­pel­la­tio­nem eius prae­ses non re­ce­pit, sed im­pe­ra­to­ri scri­ben­do poe­nam remo­ra­tus est? pu­to hunc quo­que suum sta­tum in­ter­im re­ti­ne­re nec tes­ta­men­tum ir­ri­tum fie­ri: nam, ut est ora­tio­ne di­vi Mar­ci ex­pres­sum, tam­et­si pro­vo­can­tis vel eius pro quo pro­vo­ca­tur ap­pel­la­tio non fue­rit re­cep­ta, poe­na ta­men sus­ti­nen­da est, quo­ad prin­ceps re­scrip­se­rit ad lit­te­ras prae­si­dis et li­bel­lum rei cum lit­te­ris mis­sum, ni­si for­te la­tro ma­ni­fes­tus vel sed­itio prae­rup­ta fac­tio­que cruen­ta vel alia ius­ta cau­sa, quam mox prae­ses lit­te­ris ex­cu­sa­bit, mo­ram non re­ci­piant, non poe­nae fes­ti­na­tio­ne, sed prae­ve­nien­di pe­ri­cu­li cau­sa: tunc enim pu­ni­re per­mit­ti­tur, de­in­de scri­be­re. 10Quid si quis fue­rit dam­na­tus il­li­ci­te poe­na non sump­ta, an tes­ta­men­tum eius ir­ri­tum fiat, vi­dea­mus: ut pu­ta de­cu­rio ad bes­tias an ca­pi­te mi­nua­tur tes­ta­men­tum­que eius ir­ri­tum fiat? et non pu­to cum sen­ten­tia eum non te­nue­rit. er­go et si quis eum, qui non erat iu­ris­dic­tio­nis suae, dam­na­ve­rit, tes­ta­men­tum eius non erit ir­ri­tum, quem­ad­mo­dum est con­sti­tu­tum. 11Sed ne eo­rum qui­dem tes­ta­men­ta ra­ta sunt, sed ir­ri­ta fient, quo­rum me­mo­ria post mor­tem dam­na­ta est, ut pu­ta ex cau­sa ma­ies­ta­tis, vel ex alia ta­li cau­sa. 12Qua­te­nus ta­men di­xi­mus ab hos­ti­bus cap­ti tes­ta­men­tum ir­ri­tum fie­ri, ad­icien­dum est post­li­mi­nio re­ver­si vi­res suas re­ci­pe­re iu­re post­li­mi­nii aut, si ibi de­ce­dat, le­ge Cor­ne­lia con­fir­ma­ri. er­go et si quis dam­na­tus ca­pi­te in in­te­grum in­dul­gen­tia prin­ci­pis sit re­sti­tu­tus, tes­ta­men­tum eius con­va­les­cet. 13Fi­lii fa­mi­lias ve­te­r­a­ni sui iu­ris mor­te pa­tris fac­ti tes­ta­men­tum ir­ri­tum non fie­ri con­stat: nam quan­tum ad tes­tan­dum de cas­tren­si pe­cu­lio pro pa­tre fa­mi­lias ha­ben­dus est, et id­eo nec em­an­ci­pa­tio­ne ir­ri­tum fie­ri mi­li­tis vel ve­te­r­a­ni tes­ta­men­tum ve­rum est.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 28,3,7Ul­pia­nus li­bro de­ci­mo ad Sa­binum. Si mi­les iu­re ci­vi­li tes­ta­men­tum fe­ce­rit et pri­mo gra­du he­redem eum scrip­se­rit quem iu­re mi­li­ta­ri pot­erat, se­cun­do eum quem com­mu­ni iu­re pot­est, et post an­num mis­sio­nis de­ces­se­rit, pri­mus gra­dus ir­ri­tus fiet et a se­cun­do in­ci­piet tes­ta­men­tum.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 34,7,4Ul­pia­nus li­bro de­ci­mo ad Sa­binum. Pla­cet Ca­to­nis re­gu­lam ad con­di­cio­na­les in­sti­tu­tio­nes non per­ti­ne­re.

Übersetzung nicht erfasst.