Corpus iurisprudentiae Romanae

Repertorium zu den Quellen des römischen Rechts

Digesta Iustiniani Augusti

Recognovit Mommsen (1870) et retractavit Krüger (1928)
Deutsche Übersetzung von Otto/Schilling/Sintenis (1830–1833)
Tryph.not. Scaev. dig. XXI
Notae ad Scaevolae Digestorum librosTryphonini Notae ad Scaevolae Digestorum libros

Notae ad Scaevolae Digestorum libros

Ex libro XXI

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
Dig. 1,1De iustitia et iure (Von der Gerechtigkeit und dem Recht.)Dig. 1,2De origine iuris et omnium magistratuum et successione prudentium (Von dem Ursprung des Rechts und aller Staatsbeamten, so wie der Folge der Rechtsgelehrten.)Dig. 1,3De legibus senatusque consultis et longa consuetudine (Von den Gesetzen, den Senatsbeschlüssen und dem Gewohnheitsrechte.)Dig. 1,4De constitutionibus principum (Von den Constitutionen der Kaiser.)Dig. 1,5De statu hominum (Vom Zustand der Menschen.)Dig. 1,6De his qui sui vel alieni iuris sunt (Von denen, die eigenen Rechtens, und denen, die fremdem Rechte unterworfen sind.)Dig. 1,7De adoptionibus et emancipationibus et aliis modis quibus potestas solvitur (Von der Annahme an Kindes Statt, der Entlassung aus der [väterlichen] Gewalt, und andern Arten deren Aufhebung.)Dig. 1,8De divisione rerum et qualitate (Von der Eintheilung der Sachen und deren Beschaffenheit.)Dig. 1,9De senatoribus (Von den Senatoren.)Dig. 1,10De officio consulis (Von der Amtspflicht des Consuls.)Dig. 1,11De officio praefecti praetorio (Von der Amtspflicht des Präfectus Prätorio.)Dig. 1,12De officio praefecti urbi (Von der Amtspflicht des Stadtvorstehers.)Dig. 1,13De officio quaestoris (Von der Amtspflicht des Quästors.)Dig. 1,14De officio praetorum (Von der Amtspflicht der Prätoren.)Dig. 1,15De officio praefecti vigilum (Von der Amtspflicht des Wachtvorstehers.)Dig. 1,16De officio proconsulis et legati (Von der Amtspflicht des Proconsul und des Legaten.)Dig. 1,17De officio praefecti Augustalis (Von der Amtspflicht des Kaiserlichen Präfecten.)Dig. 1,18De officio praesidis (Von der Amtspflicht des Präsidenten.)Dig. 1,19De officio procuratoris Caesaris vel rationalis (Von der Amtspflicht des Procurators des Kaisers oder Rentbeamten.)Dig. 1,20De officio iuridici (Von der Amtspflicht des Gerichtsverwalters.)Dig. 1,21De officio eius, cui mandata est iurisdictio (Von der Amtspflicht dessen, der mit der Gerichtsbarkeit beauftragt worden ist.)Dig. 1,22De officio adsessorum (Von der Amtspflicht der [Gerichts-] Beisitzer.)
Dig. 2,1De iurisdictione (Von der Gerichtsbarkeit.)Dig. 2,2Quod quisque iuris in alterum statuerit, ut ipse eodem iure utatur (Welche Rechtsgrundsätze Jemand gegen einen Andern aufgebracht hat, die sollen gegen ihn selbst in Anwendung gebracht werden dürfen.)Dig. 2,3Si quis ius dicenti non obtemperaverit (Wenn jemand dem, welcher Recht spricht, nicht gehorcht haben sollte.)Dig. 2,4De in ius vocando (Von der Berufung ins Gericht.)Dig. 2,5Si quis in ius vocatus non ierit sive quis eum vocaverit, quem ex edicto non debuerit (Wenn Jemand vor Gericht berufen worden und nicht gegangen ist, oder die dahin berufen worden sind, welche man dem Edicte nach nicht hätte berufen sollen.)Dig. 2,6In ius vocati ut eant aut satis vel cautum dent (Dass vor Gericht Berufene dahin gehen, oder Bürgen oder anders Sicherheit stellen.)Dig. 2,7Ne quis eum qui in ius vocabitur vi eximat (Dass Niemand den, welcher vor Gericht berufen wird, mit Gewalt entreisse.)Dig. 2,8Qui satisdare cogantur vel iurato promittant vel suae promissioni committantur (Von denen, welche gezwungen werden, Sicherheit zu stellen, oder ein eidliches Versprechen leisten, oder auf ihr einfaches Versprechen entlassen werden.)Dig. 2,9Si ex noxali causa agatur, quemadmodum caveatur (Wie Sicherheit gestellt wird, wenn eine Noxalklage erhoben [oder: wegen Schädenansprüchen geklagt] wird.)Dig. 2,10De eo per quem factum erit quominus quis in iudicio sistat (Von dem, welcher daran Schuld ist, dass sich Jemand nicht vor Gericht stellt.)Dig. 2,11Si quis cautionibus in iudicio sistendi causa factis non obtemperaverit (Wenn Jemand dem geleisteten Versprechen, sich vor Gerichte zu stellen, nicht nachgekommen ist.)Dig. 2,12De feriis et dilationibus et diversis temporibus (Von den Gerichtsferien und Aufschubsgestattungen und der Berechnung verschiedener Zeiten.)Dig. 2,13De edendo (Vom Vorzeigen.)Dig. 2,14De pactis (Von Verträgen.)Dig. 2,15De transactionibus (Von Vergleichen.)
Dig. 40,1De manumissionibus (Von den Freilassungen.)Dig. 40,2De manumissis vindicta (Von den durch den Stab freigelassenen [Sclaven].)Dig. 40,3De manumissionibus quae servis ad universitatem pertinentibus imponuntur (Von den Freilassungen, welche Sclaven ertheilt werden, welche einer Gemeinheit angehören.)Dig. 40,4De manumissis testamento (Von den durch ein Testament freigelassenen [Sclaven.])Dig. 40,5 (0,1 %)De fideicommissariis libertatibus (Von den fideicommissarischen Freiheiten.)Dig. 40,6De ademptione libertatis (Von der Zurücknahme der Freiheit.)Dig. 40,7De statuliberis (Von den Bedingtfreien.)Dig. 40,8Qui sine manumissione ad libertatem perveniunt (Welche [Sclaven] ohne Freilassung zur Freiheit gelangen.)Dig. 40,9Qui et a quibus manumissi liberi non fiunt et ad legem Aeliam Sentiam (Welche Sclaven durch die Freilassung wegen ihrer selbst, und wegen ihres Freilassers nicht frei werden, und zum Aelisch-Sentischen Gesetz.)Dig. 40,10De iure aureorum anulorum (Von dem Recht der goldenen Ringe.)Dig. 40,11De natalibus restituendis (Von der Zurückversetzung in den Geburtsstand.)Dig. 40,12De liberali causa (Von dem Rechtsstreit über die Freiheit.)Dig. 40,13Quibus ad libertatem proclamare non licet (Welche nicht auf die Freiheit Anspruch machen dürfen.)Dig. 40,14Si ingenuus esse dicetur (Wenn behauptet werden wird, dass [ein Freigelassener] ein Freigeborner sei.)Dig. 40,15Ne de statu defunctorum post quinquennium quaeratur (Dass der Rechtszustand Verstorbener nach fünf Jahren nicht untersucht werden soll.)Dig. 40,16De collusione detegenda (Von der Entdeckung eines heimlichen Einverständnisses.)
Dig. 43,1De interdictis sive extraordinariis actionibus, quae pro his competunt (Von den Interdicten und ausserordentlichen Klagen, die an deren Statt zuständig sind.)Dig. 43,2Quorum bonorum (Welchen Nachlass.)Dig. 43,3Quod legatorum (Was von Vermächtnissen.)Dig. 43,4Ne vis fiat ei, qui in possessionem missus erit (Dass Dem keine Gewalt geschehe, der in den Besitz gesetzt sein wird.)Dig. 43,5De tabulis exhibendis (Von der Auslieferung der Testamente.)Dig. 43,6Ne quid in loco sacro fiat (Dass an einem heiligen Orte Etwas nicht geschehe.)Dig. 43,7De locis et itineribus publicis (Von öffentlichen Plätzen und Wegen.)Dig. 43,8Ne quid in loco publico vel itinere fiat (Dass an einem öffentlichen Platze oder Wege Etwas nicht geschehe.)Dig. 43,9De loco publico fruendo (Von dem Genuss eines öffentlichen Platzes.)Dig. 43,10De via publica et si quid in ea factum esse dicatur (Von öffentlichen Strassen und wenn etwas in demselben errichtet werden sein soll.)Dig. 43,11De via publica et itinere publico reficiendo (Von der Ausbesserung öffentlicher Strassen und Wege.)Dig. 43,12De fluminibus. ne quid in flumine publico ripave eius fiat, quo peius navigetur (Von den Flüssen, dass Etwas in einem öffentlichen Flusse oder an dessen Ufer nicht geschehe, wodurch die Schifffahrt beeinträchtigt wird.)Dig. 43,13Ne quid in flumine publico fiat, quo aliter aqua fluat, atque uti priore aestate fluxit (Dass in einem öffentlichen Fluss Etwas nicht geschehe, wodurch der Wasserfluss gegen den im vorhergehenden Sommer geändert wird.)Dig. 43,14Ut in flumine publico navigare liceat (Dass die Schifffahrt an einem öffentlichen Flusse gestattet sei.)Dig. 43,15De ripa munienda (Von der Befestigung des Ufers.)Dig. 43,16De vi et de vi armata (Von der Gewalt und der Gewalt mit Waffen.)Dig. 43,17Uti possidetis (Wie ihr besitzet.)Dig. 43,18De superficiebus (Von Erbpachtungen.)Dig. 43,19De itinere actuque privato (Von Privatwegen.)Dig. 43,20De aqua cottidiana et aestiva (Vom täglichen Wasser und dem Sommerwasser.)Dig. 43,21De rivis (Von den Kanälen.)Dig. 43,22De fonte (Von den Quellen.)Dig. 43,23De cloacis (Von den Kloaken.)Dig. 43,24Quod vi aut clam (Was gewaltsam oder heimlich.)Dig. 43,25De remissionibus (Von den Remissionen.)Dig. 43,26De precario (Vom bittweisen [Besitzverhältniss].)Dig. 43,27De arboribus caedendis (Vom Baumfällen.)Dig. 43,28De glande legenda (Vom Auflesen der Eicheln.)Dig. 43,29De homine libero exhibendo (Von der Auslieferung freier Menschen.)Dig. 43,30De liberis exhibendis, item ducendis (Von der Auslieferung der Kinder und deren Abführung.)Dig. 43,31Utrubi (Vom (Interdicte) Wo immer.)Dig. 43,32De migrando (Vom Ausziehen lassen.)Dig. 43,33De Salviano interdicto (Vom Salvianischen Interdict.)
Dig. 40,5,17Ex li­bro vi­cen­si­mo pri­mo di­ges­to­rum Scae­vo­lae Clau­dius: ‘Cum ti­bi vi­sum fue­rit ma­nu­mit­te­re’ uti­li­ter da­tur fi­dei­com­mis­sa li­ber­tas.

Ex lib. XXI. Dig. Scaev. Claud. [Durch diese Worte:] Wenn du es für gut befunden haben wirst, freizulassen, wird eine fideicommissarische Freiheit mit Erfolg ertheilt.

Dig. 36,1,80Idem li­bro vi­cen­si­mo pri­mo di­ges­to­rum. Lu­cius Ti­tius in­tes­ta­to mo­ri­tu­rus, cum ha­be­ret uxo­rem et ex ea fi­liam em­an­ci­pa­tam, co­di­cil­lis haec ver­ba in­se­ruit: ‘per­ti­nent au­tem hi co­di­cil­li ad uxo­rem et fi­liam. ita­que ro­go, quid­quid aut ego re­li­que­ro aut vos ip­sae ha­bea­tis, com­mu­ne vo­bis sit: quod si non ego ro­ga­rem, vos pro ves­tra pie­ta­te fa­ce­re­tis’. fi­lia in­tes­ta­ti pa­tris bo­no­rum pos­ses­sio­nem ac­ce­pit: quae­si­tum est, an ali­qua pars he­redi­ta­tis Lu­cii Ti­tii ex cau­sa fi­dei­com­mis­si a fi­lia ma­tri de­bea­tur. re­spon­dit se­cun­dum ea quae pro­po­ne­re­tur11Die Großausgabe liest pro­po­ne­ren­tur statt pro­po­ne­re­tur. di­mi­diam par­tem de­be­ri, si et­iam uxor pa­ra­ta sit in com­mu­ne bo­na sua con­fer­re. 1Mae­via duos fi­lios he­redes re­li­que­rat et eo­dem tes­ta­men­to ita ca­vit: ‘fi­dei au­tem he­redem22Die Großausgabe liest he­redum statt he­redem. meo­rum com­mit­to, uti om­nis sub­stan­tia mea sit pro de­po­si­to si­ne usu­ris apud Gaium Se­ium et Lu­cium Ti­tium, quos et­iam, si li­cuis­set, cu­ra­to­res sub­stan­tiae meae de­dis­sem re­mo­tis aliis, ut hi re­sti­tuant ne­po­ti­bus meis, pro­ut quis eo­rum ad an­nos vi­gin­ti quin­que per­ve­ne­rit, pro por­tio­ne, vel si unus, ei om­nem’. quae­si­tum est, an fi­dei­com­mis­sum prae­sta­ri a scrip­tis he­redi­bus Lu­cio Ti­tio et Gaio Se­io de­beat. re­spon­dit se­cun­dum ea quae pro­po­ne­ren­tur Lu­cium Ti­tium, item Gaium Se­ium fi­dei­com­mis­sum pe­te­re non pos­se. 2Tres he­redes scrip­sit Mae­vium fra­trem suum ex do­dran­te, Se­ium ex sex­tan­te, Sti­chum eius­dem Se­ii ser­vum, fi­lium au­tem na­tu­ra­lem Mae­vii ex un­cia et fi­dei com­mi­sit Se­ii, uti Sti­chum ma­nu­mit­te­ret, in haec ver­ba: ‘a te pe­to, Sei, uti tu Sti­chum ma­nu­mit­te­res: de­di un­de fa­ce­res’. sed et co­di­cil­lis ita ca­vit: ‘un­ciam, ex qua fe­ci Sti­chum he­redem, si quam Se­ius con­tro­ver­siam mo­ve­ret, ad Mae­vium fra­trem meum re­ver­ti vo­lo. tu, fra­ter, se­cun­dum fi­dem et pie­ta­tem tuam, quid­quid ad te per­ve­ne­rit ex he­redi­ta­te mea Sti­cho fi­lio tuo re­sti­tues: quod ut fa­cias, fi­dei tuae com­mit­to’. quae­si­tum est, cum Se­ius ad­ie­rit he­redi­ta­tem et prop­ter hoc com­pul­sus Sti­chum ma­nu­mi­se­rit, an un­ciam he­redi­ta­tis, ex qua Sti­chus he­res in­sti­tu­tus est, Sti­cho ma­nu­mis­so re­sti­tue­re de­beat. re­spon­dit non pro­po­ni Se­ium ro­ga­tum un­ciam ei re­sti­tue­re. 3Idem quae­siit, an, si ali­quam con­tro­ver­siam Se­ius de un­cia hac, ex qua Sti­chus in­sti­tu­tus est, fa­ce­re ve­lit et Mae­vius un­ciam ex cau­sa fi­dei­com­mis­si a Se­io fue­rit con­se­cu­tus, utrum hanc so­lam un­ciam, ex qua Sti­chus in­sti­tu­tus est, an ve­ro et do­dran­tem, ex quo ip­se Mae­vius in­sti­tu­tus est, ei­dem Sti­cho re­sti­tue­re de­beat. re­spon­dit de om­ni re­sti­tuen­do, quod ad Mae­vium quo­quo mo­do per­ve­nit, tes­ta­tri­cem sen­sis­se. 4Pa­ter pue­rum et puel­lam he­redes in­sti­tuit eos­que in­vi­cem sub­sti­tuit et, si ne­uter he­res es­set, eis plu­res sub­sti­tuit sub­sti­tu­tos­que in­vi­cem sub­sti­tuit his ver­bis: ‘sub­sti­tu­tos he­redes in­vi­cem sub­sti­tuo’: eo­run­dem fi­lio­rum fi­dei com­mi­sit, ut, qui eo­rum vi­ta su­pe­ras­set et si­ne li­be­ris in­tra an­num tri­gen­si­mum mo­re­re­tur, he­redi­ta­tem his, quos he­redes sub­sti­tue­rat, re­sti­tuat. fi­lius vi­ta so­ro­rem su­pe­ra­vit et in­tra tri­gen­si­mum an­num si­ne li­be­ris de­ces­sit: quae­si­tum est, ex sub­sti­tu­tis uno de­func­to an­te fi­lium, pars eius, quae ad ce­te­ros sub­sti­tu­tos qui su­per­vi­ve­rent per­ti­net, utrum pro vi­ri­li­bus an pro he­redi­ta­riis por­tio­ni­bus, qui­bus sunt sub­sti­tu­ti, per­ti­neat. re­spon­dit con­se­quens es­se pro his par­ti­bus, qui­bus sub­sti­tu­ti es­sent, fi­dei­com­mis­sum per­ti­ne­re. 5Mae­via fi­lium he­redem in­sti­tuit ex quinc­un­ce, Ti­tiam fi­liam ex qua­dran­te, Sep­ti­cium fi­lium ex trien­te, cu­ius fi­dei com­mi­sit in haec ver­ba: ‘te ro­go, fi­li Sep­ti­ci, si in­tra vi­cen­si­mum an­num si­ne li­be­ris mo­rie­ris, quid­quid ex he­redi­ta­te mea ad te per­ve­ne­rit, hoc fra­tri­bus tuis re­sti­tuas’. quae­si­tum est, an Sep­ti­cio fi­lio de­func­to in­tra vi­cen­si­mum an­num si­ne li­be­ris hoc fi­dei­com­mis­sum utrum pro por­tio­ni­bus he­redi­ta­riis ad fra­trem et so­ro­rem eius per­ti­neat an ve­ro ae­qua­li­ter. re­spon­dit pro par­te he­redi­ta­ria. 6Ti­tia ex as­se he­res scrip­ta par­tem di­mi­diam he­redi­ta­tis Mae­viae ro­ga­ta re­sti­tue­rat: fun­dum a tes­ta­to­re ob­li­ga­tum lue­re no­luit, sed eum ven­den­te cre­di­to­re man­da­vit red­imen­dum Se­iae: quae­si­tum est, an Ti­tia ex cau­sa fi­dei­com­mis­si Mae­viae te­n­ea­tur. re­spon­dit, cum ro­ga­ta he­redi­ta­tem re­sti­tue­re pro­po­na­tur, ni­hil pro­po­ni, cur non te­n­ea­tur. Claudius: sub­est enim prae­sta­ri opor­te­re id, quan­to plu­ris fun­dus fuit, quam ad cre­di­to­rem per­ve­ni­re opor­tuit. 7Gaio Se­io ex sem­is­se, Ti­tia ex qua­dran­te et aliis ex re­li­quis por­tio­ni­bus he­redi­bus in­sti­tu­tis ita ca­vit: ‘fi­dei au­tem ves­trae man­do, Gai Sei et Lu­cia Ti­tia, uti post ob­itum ves­trum red­da­tis re­sti­tua­tis Ti­tio et Sem­pro­nio sem­is­sem pa­tri­mo­nii et por­tio­nis eius, quam vo­bis de­di’. quae­si­tum est, cum utri­que ad­ie­rint he­redi­ta­tem et post­ea Gaius Se­ius de­func­tus sit Lu­cia Ti­tia he­rede in­sti­tu­ta, an haec Lu­cia Ti­tia par­tem di­mi­diam sem­is­sis, quam ro­ga­tus erat Gaius Se­ius re­sti­tue­re, pro­ti­nus de­beat? an ve­ro post suam de­mum mor­tem uni­ver­sum fi­dei­com­mis­sum tam ex sua per­so­na quam ex Gaii Se­ii da­tum re­sti­tue­re de­beat? re­spon­dit Lu­ciam Ti­tiam sta­tim te­ne­ri, ut par­tem di­mi­diam sem­is­sis ex per­so­na Se­ii re­sti­tuat. 8Fi­liam suam he­redem scrip­sit et ne­po­tem, quem ex ea ha­be­bat, ei sub­sti­tuit et ita ca­vit: ‘Lu­cio Ti­tio fra­tris mei fi­lio ge­ne­ro meo du­cen­tos au­reos re­lin­quo. quo le­ga­to scio il­lum con­ten­tum es­se, quon­iam scrip­si uni­ver­sam rem meam, eo quod fi­liam meam et ne­po­tem meum he­redes scrip­si, uni­ver­sam sub­stan­tiam eis com­mu­ni­cas­se. quos in­vi­cem com­men­do’. fi­lia ad­ita pa­tris he­redi­ta­te di­ver­tit a ma­ri­to: quae­si­tum est, an Ti­tius quon­dam eius ma­ri­tus suo vel fi­lii sui no­mi­ne ex fi­dei­com­mis­so com­mu­nio­nem bo­no­rum con­se­qui pos­sit vi­va quon­dam uxo­re sua vel post mor­tem eius. re­spon­dit ni­hil fi­dei­com­mis­si da­tum ge­ne­ro pro­po­ni prae­ter du­cen­tos au­reos. 9Idem quae­siit ean­dem uxo­rem ma­ri­to he­rede scrip­to fi­dei­com­mi­sis­se, ut, cum mo­re­re­tur, fi­lio com­mu­ni om­ne, quod ad eum ex he­redi­ta­te sua per­ve­nis­set, re­sti­tue­ret: an il­lae quo­que res et pos­ses­sio­nes, quae in do­tem da­tae et post di­vor­tium re­sti­tu­tae mu­lie­ri fue­rant, fi­dei­com­mis­so con­ti­nean­tur. re­spon­dit, quod mu­lier in bo­nis suis re­li­quis­set, id fi­dei­com­mis­so con­ti­ne­ri. Claudius: et alias de eo­dem fac­to con­sul­tus ita re­spon­dit, si­ve re­sti­tu­tae sint res, se­cun­dum id quod su­pra re­spon­sum est in bo­nis mu­lie­ris com­pu­ta­ri, si­ve non sint re­sti­tu­tae, quia ex sti­pu­la­tio­ne de do­te red­den­da in­ter­po­si­ta re­sti­tuen­dae sint, eo auc­tio­rem he­redi­ta­tem com­pu­ta­ri. 10Quae ha­be­bat fi­lium et ex eo ne­po­tem utros­que in ma­ri­ti po­tes­ta­te, ma­ri­tum ex as­se scrip­sit he­redem eius­que fi­dei com­mi­sit in haec ver­ba: ‘si Ti­tius ma­ri­tus meus mi­hi he­res erit, pe­to fi­dei­que eius com­mit­to, quid­quid ex he­redi­ta­te mea ad eum per­ve­ne­rit, cum mo­ri coe­pe­rit, det re­sti­tuat Gaio fi­lio nos­tro, ita ta­men, ut de­cem qui­dem un­cias Gaius ha­beat, duas au­tem un­cias Se­ius ne­pos ha­beat: quod ut fiat, fi­dei eius Ti­ti he­redis mei com­mit­to’. pa­ter em­an­ci­pa­vit fi­lium, ne­po­tem amis­it et su­per­sti­te fi­lio de­ces­sit. quae­si­tum est, an prio­re par­te scrip­tu­rae uni­ver­sa he­redi­tas pa­tris ex cau­sa fi­dei­com­mis­si fi­lio de­bea­tur et il­la se­quen­tia ver­ba ‘ita ta­men, ut de­cem un­cias fi­lius, duas au­tem ne­pos ha­beat’ ex vo­lun­ta­te de­func­tae ita de­mum lo­cum ha­be­rent, si die fi­dei­com­mis­si ce­den­te fi­lius et ne­pos eo­rum in na­tu­ra es­sent, cum au­tem non su­per­vi­xit ad diem fi­dei­com­mis­si ne­pos, se­quens scrip­tu­ra ces­set. re­spon­dit ea quae pro­po­ne­ren­tur os­ten­de­re de­cem dum­ta­xat un­cias fi­lio da­tas. 11He­res in­sti­tu­tus uxo­ri ro­ga­tus to­tam he­redi­ta­tem re­sti­tue­re re­sti­tuit de­trac­ta quar­ta: quae­si­tum est, cum uxor quar­tam par­tem he­redi­ta­tis prae­sen­ti die et re­li­quam post tem­pus alii ro­ga­ta a tes­ta­to­re fuis­set re­sti­tue­re, an id, quod he­res ei de­tra­xis­set quar­tae no­mi­ne, in re­sti­tuen­do fi­dei­com­mis­so im­pu­ta­re pos­sit. re­spon­dit, qua­te­nus ce­pis­set, fi­dei­com­mis­so ob­stric­tam. 12He­redum fi­dei com­mi­sit, ut, quid­quid ex par­te ter­tia he­redi­ta­tis per­ve­ne­rit ad eos, id red­de­rent Gaio Mae­vio alum­no tes­ta­to­ris, cum fue­rit an­nis quin­de­cim, et sub­iun­xit haec ver­ba: ‘in­ter­im ex re­fec­tu pau­per­ta­tis, qui ad vos per­ve­ne­rit, ala­tis eum ex usu­ris pro quan­ti­ta­te num­mo­rum red­ac­tis. hoc am­plius ei­dem alum­no meo ho­mi­nem ca­le­ta­num et ver­nam su­to­rem, qui eum ar­ti­fi­cio suo mer­ce­de da­ta ale­re pot­erit’. quae­si­tum est, cum ali­men­ta mul­to mi­no­ra prae­sti­te­rint he­redes scrip­ti, quam usu­rae sum­mae red­ac­tae com­pe­te­bant, an et re­si­duas prae­sta­re com­pel­li de­beant to­tius tem­po­ris an ex die, quo quin­tum de­ci­mum ex­ples­set? et cum ser­vi le­ga­ti ei spe­cia­li­ter, ut ex mer­ce­di­bus ale­re­tur, sta­tim ven­ie­rint, utrum mer­ce­des an usu­ras pe­te­re de­beat? re­spon­dit se­cun­dum ea quae pro­po­ne­ren­tur tes­ta­to­rem vi­de­ri de om­ni red­itu et mer­ce­de ser­vo­rum re­sti­tuen­da sen­sis­se. 13Plu­ri­bus he­redi­bus in­sti­tu­tis, in qui­bus et li­ber­tis tri­bus ex do­dran­te, eis­dem fun­dos per prae­cep­tio­nem de­dit et ab his pe­tit, ne eos alie­na­rent et ut, qui vi­ta su­pe­ras­set, so­li­dos eos­dem fun­dos op­ti­ne­ret: de­in­de unius ex his li­ber­tis Ota­ci­lii fi­dei com­mi­sit, uti quid­quid ad eum ex he­redi­ta­te bo­nis­ve per­ve­nis­set, de­duc­to pro ea par­te ae­re alie­no et le­ga­tis et si­bi vi­gin­ti au­reis re­sti­tuat Ti­tio: quae­si­tum est, an et­iam par­tes ter­tias fun­do­rum, prae­le­ga­to­rum cum con­li­ber­tis ei­dem, de­du­ce­re de­be­ret. re­spon­dit se­cun­dum ea quae pro­po­ne­ren­tur non de­be­re re­sti­tue­re prae­cep­tio­nem, cum ip­se tes­ta­tor et le­ga­ta ex­ci­pi vo­luis­set. 14Ma­ri­tus uxo­re in­sti­tu­ta he­rede ex par­te ter­tia et plu­ri­bus ei fi­dei­com­mis­sis da­tis do­tem quo­que prae­le­ga­vit his ver­bis: ‘Se­iae uxo­ri meae da­ri vo­lo a fi­liis meis sum­mam do­tis eius, quae mi­hi pro ea il­la­ta est’ eius­dem­que uxo­ris fi­dei com­mi­sit, ut par­tem he­redi­ta­tis et quae­cum­que ei le­gas­set post mor­tem suam Ti­tio fi­lio com­mu­ni re­sti­tue­ret. quae­si­tum est, an sum­mam quo­que do­tis in­ter ce­te­ra le­ga­ta ex cau­sa fi­dei­com­mis­si fi­lio suo re­sti­tue­re de­beat. re­spon­dit non alias, ni­si ma­ni­fes­tum es­set de do­te quo­que re­sti­tuen­da tes­ta­to­rem sen­sis­se: at­que et­iam­si sen­sis­set et hoc fue­rit ad­pro­ba­tum, ita eius quo­que pe­ti­tio­nem fo­re, si non mi­nus in quan­ti­ta­te, quae Fal­ci­diae no­mi­ne re­ma­ne­ret, fo­ret quam in quan­ti­ta­te do­tis. 15Ro­ga­tus he­redi­ta­tem re­sti­tue­re Sep­ti­cio, cum erit an­nis vi­gin­ti, in­ter­ea fun­dos, quos de­func­tus pig­no­ri ac­ce­pe­rat, ven­di­dit et prop­ter­ea pig­ne­ra­ti­cia iu­di­cio a de­bi­to­re con­ven­tus de­ces­sit he­rede re­lic­to Sem­pro­nio et iu­di­cio non­dum fi­ni­to re­sti­tuit he­redi­ta­tem Sep­ti­cio. quae­si­tum est, an iu­di­cio ni­hi­lo mi­nus ip­se con­dem­na­ri de­beat, cum po­tue­rit re­ti­ne­re (vel ca­ve­ri si­bi) id, quod ex cau­sa iu­di­ca­ti prae­sta­tu­rus es­set. re­spon­dit iu­di­cii ex­se­cu­tio­nem ni­hi­lo mi­nus ad­ver­sus he­redem et post re­sti­tu­tam he­redi­ta­tem man­sis­se. 16He­res eius, qui post mor­tem suam ro­ga­tus erat uni­ver­sam he­redi­ta­tem re­sti­tue­re, mi­ni­mam quan­ti­ta­tem, quam so­lam in bo­nis fuis­se di­ce­bat, his qui­bus fi­dei­com­mis­sum de­be­ba­tur re­sti­tuit: post­ea re­per­tis in­stru­men­tis ap­pa­ruit qua­dru­plo am­plius he­redi­ta­te fuis­se: quae­si­tum est, an in re­li­quum fi­dei­com­mis­si no­mi­ne con­ve­ni­ri pos­sit. re­spon­dit se­cun­dum ea quae pro­po­ne­ren­tur, si non trans­ac­tum es­set, pos­se.

Übersetzung nicht erfasst.