Corpus iurisprudentiae Romanae

Repertorium zu den Quellen des römischen Rechts

Digesta Iustiniani Augusti

Recognovit Mommsen (1870) et retractavit Krüger (1928)
Deutsche Übersetzung von Otto/Schilling/Sintenis (1830–1833)
Iul.dig. XXIII
Digestorum lib.Iuliani Digestorum libri

Digestorum libri

cum Notis Marcelli et Pauli et Scaevolae

Ex libro XXIII

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
Dig. 1,1De iustitia et iure (Von der Gerechtigkeit und dem Recht.)Dig. 1,2De origine iuris et omnium magistratuum et successione prudentium (Von dem Ursprung des Rechts und aller Staatsbeamten, so wie der Folge der Rechtsgelehrten.)Dig. 1,3De legibus senatusque consultis et longa consuetudine (Von den Gesetzen, den Senatsbeschlüssen und dem Gewohnheitsrechte.)Dig. 1,4De constitutionibus principum (Von den Constitutionen der Kaiser.)Dig. 1,5De statu hominum (Vom Zustand der Menschen.)Dig. 1,6De his qui sui vel alieni iuris sunt (Von denen, die eigenen Rechtens, und denen, die fremdem Rechte unterworfen sind.)Dig. 1,7De adoptionibus et emancipationibus et aliis modis quibus potestas solvitur (Von der Annahme an Kindes Statt, der Entlassung aus der [väterlichen] Gewalt, und andern Arten deren Aufhebung.)Dig. 1,8De divisione rerum et qualitate (Von der Eintheilung der Sachen und deren Beschaffenheit.)Dig. 1,9De senatoribus (Von den Senatoren.)Dig. 1,10De officio consulis (Von der Amtspflicht des Consuls.)Dig. 1,11De officio praefecti praetorio (Von der Amtspflicht des Präfectus Prätorio.)Dig. 1,12De officio praefecti urbi (Von der Amtspflicht des Stadtvorstehers.)Dig. 1,13De officio quaestoris (Von der Amtspflicht des Quästors.)Dig. 1,14De officio praetorum (Von der Amtspflicht der Prätoren.)Dig. 1,15De officio praefecti vigilum (Von der Amtspflicht des Wachtvorstehers.)Dig. 1,16De officio proconsulis et legati (Von der Amtspflicht des Proconsul und des Legaten.)Dig. 1,17De officio praefecti Augustalis (Von der Amtspflicht des Kaiserlichen Präfecten.)Dig. 1,18De officio praesidis (Von der Amtspflicht des Präsidenten.)Dig. 1,19De officio procuratoris Caesaris vel rationalis (Von der Amtspflicht des Procurators des Kaisers oder Rentbeamten.)Dig. 1,20De officio iuridici (Von der Amtspflicht des Gerichtsverwalters.)Dig. 1,21De officio eius, cui mandata est iurisdictio (Von der Amtspflicht dessen, der mit der Gerichtsbarkeit beauftragt worden ist.)Dig. 1,22De officio adsessorum (Von der Amtspflicht der [Gerichts-] Beisitzer.)
Dig. 2,1De iurisdictione (Von der Gerichtsbarkeit.)Dig. 2,2Quod quisque iuris in alterum statuerit, ut ipse eodem iure utatur (Welche Rechtsgrundsätze Jemand gegen einen Andern aufgebracht hat, die sollen gegen ihn selbst in Anwendung gebracht werden dürfen.)Dig. 2,3Si quis ius dicenti non obtemperaverit (Wenn jemand dem, welcher Recht spricht, nicht gehorcht haben sollte.)Dig. 2,4De in ius vocando (Von der Berufung ins Gericht.)Dig. 2,5Si quis in ius vocatus non ierit sive quis eum vocaverit, quem ex edicto non debuerit (Wenn Jemand vor Gericht berufen worden und nicht gegangen ist, oder die dahin berufen worden sind, welche man dem Edicte nach nicht hätte berufen sollen.)Dig. 2,6In ius vocati ut eant aut satis vel cautum dent (Dass vor Gericht Berufene dahin gehen, oder Bürgen oder anders Sicherheit stellen.)Dig. 2,7Ne quis eum qui in ius vocabitur vi eximat (Dass Niemand den, welcher vor Gericht berufen wird, mit Gewalt entreisse.)Dig. 2,8Qui satisdare cogantur vel iurato promittant vel suae promissioni committantur (Von denen, welche gezwungen werden, Sicherheit zu stellen, oder ein eidliches Versprechen leisten, oder auf ihr einfaches Versprechen entlassen werden.)Dig. 2,9Si ex noxali causa agatur, quemadmodum caveatur (Wie Sicherheit gestellt wird, wenn eine Noxalklage erhoben [oder: wegen Schädenansprüchen geklagt] wird.)Dig. 2,10De eo per quem factum erit quominus quis in iudicio sistat (Von dem, welcher daran Schuld ist, dass sich Jemand nicht vor Gericht stellt.)Dig. 2,11Si quis cautionibus in iudicio sistendi causa factis non obtemperaverit (Wenn Jemand dem geleisteten Versprechen, sich vor Gerichte zu stellen, nicht nachgekommen ist.)Dig. 2,12De feriis et dilationibus et diversis temporibus (Von den Gerichtsferien und Aufschubsgestattungen und der Berechnung verschiedener Zeiten.)Dig. 2,13De edendo (Vom Vorzeigen.)Dig. 2,14De pactis (Von Verträgen.)Dig. 2,15De transactionibus (Von Vergleichen.)
Dig. 40,1De manumissionibus (Von den Freilassungen.)Dig. 40,2De manumissis vindicta (Von den durch den Stab freigelassenen [Sclaven].)Dig. 40,3De manumissionibus quae servis ad universitatem pertinentibus imponuntur (Von den Freilassungen, welche Sclaven ertheilt werden, welche einer Gemeinheit angehören.)Dig. 40,4De manumissis testamento (Von den durch ein Testament freigelassenen [Sclaven.])Dig. 40,5De fideicommissariis libertatibus (Von den fideicommissarischen Freiheiten.)Dig. 40,6De ademptione libertatis (Von der Zurücknahme der Freiheit.)Dig. 40,7De statuliberis (Von den Bedingtfreien.)Dig. 40,8Qui sine manumissione ad libertatem perveniunt (Welche [Sclaven] ohne Freilassung zur Freiheit gelangen.)Dig. 40,9Qui et a quibus manumissi liberi non fiunt et ad legem Aeliam Sentiam (Welche Sclaven durch die Freilassung wegen ihrer selbst, und wegen ihres Freilassers nicht frei werden, und zum Aelisch-Sentischen Gesetz.)Dig. 40,10De iure aureorum anulorum (Von dem Recht der goldenen Ringe.)Dig. 40,11De natalibus restituendis (Von der Zurückversetzung in den Geburtsstand.)Dig. 40,12De liberali causa (Von dem Rechtsstreit über die Freiheit.)Dig. 40,13Quibus ad libertatem proclamare non licet (Welche nicht auf die Freiheit Anspruch machen dürfen.)Dig. 40,14Si ingenuus esse dicetur (Wenn behauptet werden wird, dass [ein Freigelassener] ein Freigeborner sei.)Dig. 40,15Ne de statu defunctorum post quinquennium quaeratur (Dass der Rechtszustand Verstorbener nach fünf Jahren nicht untersucht werden soll.)Dig. 40,16De collusione detegenda (Von der Entdeckung eines heimlichen Einverständnisses.)
Dig. 43,1De interdictis sive extraordinariis actionibus, quae pro his competunt (Von den Interdicten und ausserordentlichen Klagen, die an deren Statt zuständig sind.)Dig. 43,2Quorum bonorum (Welchen Nachlass.)Dig. 43,3Quod legatorum (Was von Vermächtnissen.)Dig. 43,4Ne vis fiat ei, qui in possessionem missus erit (Dass Dem keine Gewalt geschehe, der in den Besitz gesetzt sein wird.)Dig. 43,5De tabulis exhibendis (Von der Auslieferung der Testamente.)Dig. 43,6Ne quid in loco sacro fiat (Dass an einem heiligen Orte Etwas nicht geschehe.)Dig. 43,7De locis et itineribus publicis (Von öffentlichen Plätzen und Wegen.)Dig. 43,8Ne quid in loco publico vel itinere fiat (Dass an einem öffentlichen Platze oder Wege Etwas nicht geschehe.)Dig. 43,9De loco publico fruendo (Von dem Genuss eines öffentlichen Platzes.)Dig. 43,10De via publica et si quid in ea factum esse dicatur (Von öffentlichen Strassen und wenn etwas in demselben errichtet werden sein soll.)Dig. 43,11De via publica et itinere publico reficiendo (Von der Ausbesserung öffentlicher Strassen und Wege.)Dig. 43,12De fluminibus. ne quid in flumine publico ripave eius fiat, quo peius navigetur (Von den Flüssen, dass Etwas in einem öffentlichen Flusse oder an dessen Ufer nicht geschehe, wodurch die Schifffahrt beeinträchtigt wird.)Dig. 43,13Ne quid in flumine publico fiat, quo aliter aqua fluat, atque uti priore aestate fluxit (Dass in einem öffentlichen Fluss Etwas nicht geschehe, wodurch der Wasserfluss gegen den im vorhergehenden Sommer geändert wird.)Dig. 43,14Ut in flumine publico navigare liceat (Dass die Schifffahrt an einem öffentlichen Flusse gestattet sei.)Dig. 43,15De ripa munienda (Von der Befestigung des Ufers.)Dig. 43,16De vi et de vi armata (Von der Gewalt und der Gewalt mit Waffen.)Dig. 43,17Uti possidetis (Wie ihr besitzet.)Dig. 43,18De superficiebus (Von Erbpachtungen.)Dig. 43,19De itinere actuque privato (Von Privatwegen.)Dig. 43,20De aqua cottidiana et aestiva (Vom täglichen Wasser und dem Sommerwasser.)Dig. 43,21De rivis (Von den Kanälen.)Dig. 43,22De fonte (Von den Quellen.)Dig. 43,23De cloacis (Von den Kloaken.)Dig. 43,24Quod vi aut clam (Was gewaltsam oder heimlich.)Dig. 43,25De remissionibus (Von den Remissionen.)Dig. 43,26De precario (Vom bittweisen [Besitzverhältniss].)Dig. 43,27De arboribus caedendis (Vom Baumfällen.)Dig. 43,28De glande legenda (Vom Auflesen der Eicheln.)Dig. 43,29De homine libero exhibendo (Von der Auslieferung freier Menschen.)Dig. 43,30De liberis exhibendis, item ducendis (Von der Auslieferung der Kinder und deren Abführung.)Dig. 43,31Utrubi (Vom (Interdicte) Wo immer.)Dig. 43,32De migrando (Vom Ausziehen lassen.)Dig. 43,33De Salviano interdicto (Vom Salvianischen Interdict.)
Dig. 37,4,13Iu­lia­nus li­bro vi­ce­si­mo ter­tio di­ges­to­rum. Cum em­an­ci­pa­tus bo­no­rum pos­ses­sio­nem con­tra ta­bu­las ac­ci­pit, scrip­tus he­res ei he­redi­ta­tem pe­ten­ti co­gen­dus est et prae­dia et ser­vos he­redi­ta­rios prae­sta­re: om­ne enim ius trans­fer­ri ae­quum est, quod per cau­sam he­redi­ta­riam scrip­tus he­res nan­cis­ci­tur, ad eum, quem prae­tor he­redis lo­co con­sti­tuit. 1Qui duos fi­lios et ex al­te­ro eo­rum ne­po­tem ha­be­bat, eum in ad­op­tio­nem de­dit et he­redem in­sti­tuit prae­terito al­te­ro fi­lio: quae­ri­tur, quid in his ser­va­ri de­beat, utrum in par­tem pa­tris sui ad­mit­ta­tur an vi­ri­lem por­tio­nem ha­beat. re­spon­di: in ad­op­tio­nem da­tus ne­pos et he­res scrip­tus, quam­diu pa­ter eius aut in po­tes­ta­te aut em­an­ci­pa­tus est, non pot­est con­tra ta­bu­las bo­no­rum pos­ses­sio­nem ac­ci­pe­re: sed et si pa­ter eius, an­te­quam bo­no­rum pos­ses­sio­nem ac­ci­pe­ret, de­ces­se­rit, non ad­mit­ti­tur ne­pos ad bo­no­rum pos­ses­sio­nem. 2Si pa­ter em­an­ci­pa­to fi­lio prae­terito he­redes duos scrip­se­rit, fi­lium quem in po­tes­ta­te ha­be­bat et al­te­rum quem in ad­op­tio­nem de­de­rat, ex quo duos ne­po­tes in fa­mi­lia re­li­que­rat, qui et ip­si tes­ta­men­to prae­ter­iti sint: bo­no­rum pos­ses­sio­nem pro par­te ter­tia em­an­ci­pa­tus, pro par­te ter­tia is qui in po­tes­ta­te re­man­sit, pro par­te ter­tia qui in ad­op­tio­nem da­tus est et fi­lii eius si­mul ha­be­bunt, ita ut sex­tans pa­tri, sex­tans ne­po­ti­bus ce­dat. 3Si pa­ter ex duo­bus fi­liis al­te­rum ha­ben­tem fi­lios em­an­ci­pa­ve­rit et unum ex ne­po­ti­bus, quem an­te em­an­ci­pa­ve­rat, in lo­cum fi­lii ad­op­ta­ve­rit, prae­terito de­in­de em­an­ci­pa­to de­ces­se­rit, ae­quius erit ne­po­ti, qui in lo­cum fi­lii ve­ne­rit, suc­cur­ri et in tres par­tes he­redi­ta­tem di­du­ci, ut unam ha­beat qui in po­tes­ta­te re­man­se­rit, al­te­ram ne­pos ad­op­ta­tus in lo­cum fi­lii, ter­tiam em­an­ci­pa­tus cum fi­lio suo, qui ne­po­tis lo­co fue­rit. sed et­si mor­tuo fi­lio al­ter ex ne­po­ti­bus in lo­cum fi­lii ad­op­ta­tus fue­rit, tres par­tes in bo­nis fient, cum sit ae­quius eum, qui in lo­cum fi­lii ad­op­ta­tus est, non mi­nus ha­be­re, quam si non ex nu­me­ro ne­po­tum, sed ex­tra­neus ad­op­ta­tus es­set.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 37,5,2Iu­lia­nus li­bro vi­ce­si­mo ter­tio di­ges­to­rum. et id­eo si prae­gna­te uxo­re fi­lius em­an­ci­pa­tus fue­rit et bo­no­rum pos­ses­sio­nem con­tra ta­bu­las ac­ce­pe­rit, le­ga­tum ne­po­ti prae­sta­re de­be­bit.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 37,5,4Iu­lia­nus li­bro vi­ce­si­mo ter­tio di­ges­to­rum. cum prop­ter hoc ple­rum­que scrip­ti he­redes omit­tant he­redi­ta­tem, cum sci­rent em­an­ci­pa­tum aut pe­tis­se aut pe­ti­tu­rum con­tra ta­bu­las bo­no­rum pos­ses­sio­nem.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 37,5,6Iu­lia­nus li­bro vi­ce­si­mo ter­tio di­ges­to­rum. Sal­vius Aris­to Iu­lia­no sa­lu­tem. Qui fi­lium em­an­ci­pa­tum ha­be­bat, prae­terito eo pa­trem suum et ex­tra­neum he­redem in­sti­tuit et pa­tri le­ga­tum de­dit: fi­lius con­tra ta­bu­las bo­no­rum pos­ses­sio­nem pe­tit: quae­ro, si aut uter­que he­redi­ta­tem ad­is­set aut al­ter ex his aut ne­uter, an et quan­tum le­ga­to­rum no­mi­ne pa­tri de­bea­tur. re­spon­dit: sae­pe anim­ad­ver­ti hanc par­tem edic­ti, qua em­an­ci­pa­tus ac­cep­ta con­tra ta­bu­las bo­no­rum pos­ses­sio­ne li­be­ris et pa­ren­ti­bus le­ga­ta prae­sta­re iu­be­tur, ha­be­re non­nul­las re­pre­hen­sio­nes: nam si do­drans le­ga­tus fue­rit, plus ha­bi­tu­rus est cui le­ga­tum erit quam em­an­ci­pa­tus. de­cre­to ita­que is­ta tem­pe­ra­ri de­be­bunt, ut et he­redi­ta­tis par­tem em­an­ci­pa­tus prae­stet ita, ne scrip­tus he­res am­plius ha­beat quam em­an­ci­pa­tus, et le­ga­to­rum mo­dus tem­pe­ra­re­tur, ut ni­hil plus ex le­ga­tis ad ali­quem per­ve­niat, quam apud em­an­ci­pa­tum bo­no­rum pos­ses­sio­nis no­mi­ne re­man­su­rum est.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 37,6,3Iu­lia­nus li­bro vi­cen­si­mo ter­tio di­ges­to­rum. Prae­tor non sub con­di­cio­ne col­la­tio­nis bo­no­rum pos­ses­sio­nem con­tra ta­bu­las pro­mit­tit, sed de­mons­trat, quid da­ta bo­no­rum pos­ses­sio­ne fie­ri opor­tet. alio­quin mag­na cap­tio erit em­an­ci­pa­ti, si non ali­ter bo­no­rum pos­ses­sio­nem ac­ci­pe­re in­tel­le­ge­re­tur, ni­si ca­vis­set de col­la­tio­ne: nam si in­ter­im ip­se de­ces­sis­set, he­redi suo ni­hil re­lin­que­ret. item si fra­ter eius de­ces­sis­set, non ad­mit­te­re­tur ad bo­no­rum pos­ses­sio­nem. quid er­go est? in­tel­le­gen­dum est bo­no­rum pos­ses­sio­nem ac­ci­pe­re et an­te­quam ca­veat, sed si non ca­ve­rit, ita ob­ser­va­bi­tur, ut to­ta he­redi­tas apud eum, qui in po­tes­ta­te fue­rit, re­ma­neat. 1Em­an­ci­pa­tus fi­lius con­tro­ver­siam fa­cit im­pu­be­ri, qui se fi­lium et in po­tes­ta­te pa­tris fuis­se di­cit: quae­ro, si bo­na sua ei em­an­ci­pa­tus con­fer­re de­beat. Paulus notat: pu­to con­fe­ren­dum es­se ex­ac­ta cau­tio­ne, ut vic­tus sic­ut he­redi­ta­tem, ita et quae col­la­ta sunt prae­stet. 2Iulianus. Quo­tiens con­tra ta­bu­las bo­no­rum pos­ses­sio da­tur, em­an­ci­pa­ti bo­na sua con­fer­re de­bent his so­lis, qui in po­tes­ta­te pa­tris fue­rint. hoc quem­ad­mo­dum ex­pe­di­ri opor­teat, quae­ri so­let: nam si bo­na a pa­tre re­lic­ta et em­an­ci­pa­to­rum in me­dium con­fe­ran­tur et ita vi­ri­les par­tes su­man­tur, eve­niet, ut et em­an­ci­pa­tis quo­que col­la­tio ab ip­sis fac­ta pro­sit. vi­dea­mus er­go, ne com­mo­dis­si­mum sit em­an­ci­pa­tos quar­tam par­tem ex bo­nis pa­ter­nis fer­re, ex suis ter­tiam: quod di­co, ex­em­plo ma­ni­fes­tius fiet. po­na­mus pa­trem qua­drin­gen­ta re­li­quis­se et duos in po­tes­ta­te fi­lios, duos em­an­ci­pa­tos, ex qui­bus al­te­rum cen­tum, al­te­rum se­xa­gin­ta in bo­nis ha­be­re: is qui cen­tum ha­be­bit cen­tum tri­gin­ta tria et trien­tem fe­ret, is ve­ro qui se­xa­gin­ta con­tu­le­rit cen­tum vi­gin­ti, at­que ita eve­niet, ut col­la­tio­nis emo­lu­men­tum ad so­los, qui in po­tes­ta­te re­man­se­rint, per­ve­niat. 3Em­an­ci­pa­ti bo­na sua con­fer­re cum his, qui in po­tes­ta­te fue­runt, iu­ben­tur. 4Qua­re sic­ut is, qui in po­tes­ta­te est, do­tem uxo­ris prae­ci­pit, ita em­an­ci­pa­tus quo­que, qua­si prae­ci­piat, re­ti­ne­re de­bet. 5Em­an­ci­pa­tus prae­ter­itus si, dum de­li­be­rat, ca­ve­rit de bo­no­rum col­la­tio­ne nec bo­no­rum pos­ses­sio­nem pe­tie­rit, agen­te fra­tre ex sti­pu­la­tu ip­so iu­re tu­tus erit. sed et si pe­cu­niam con­tu­le­rit, con­dic­tio­ne eam re­pe­tit: omis­sa enim bo­no­rum pos­ses­sio­ne in­ci­pit pe­cu­nia si­ne cau­sa es­se apud he­redem. 6Qui duos fi­lios in po­tes­ta­te ha­be­bat et ex uno eo­rum ne­po­tem, em­an­ci­pa­vit fi­lium, ex quo ne­po­tem ha­be­bat: de­in­de em­an­ci­pa­tus fac­tus pro­crea­vit fi­lium, quem avus in lo­cum fi­lii ad­op­ta­vit et vel in­tes­ta­tus, vel tes­ta­men­to fac­to prae­terito em­an­ci­pa­to fi­lio, de­ces­sit: quae­si­tum est, quid de bo­no­rum pos­ses­sio­ne, quid de col­la­tio­ne iu­ris es­set. re­spon­di bo­no­rum, de qui­bus quae­ri­tur, tres par­tes fie­ri de­bent, ex qui­bus una per­ti­net ad fi­lium qui in po­tes­ta­te re­man­sit, al­te­ra ad ne­po­tem, qui in lo­cum fi­lii ad­op­ta­tus est, ter­tia ad em­an­ci­pa­tum fi­lium et ne­po­tem, qui in po­tes­ta­te re­man­se­rit, ita ut pa­ter so­li ei con­fe­rat, cum quo bo­no­rum pos­ses­sio­nem ac­ci­piat.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 37,11,7Iu­lia­nus li­bro vi­cen­si­mo ter­tio di­ges­to­rum. Cum ta­bu­lae tes­ta­men­ti plu­rium sig­nis sig­na­tae es­sent et quae­dam ex his non pa­rent, sep­tem ta­men sig­na ma­neant, suf­fi­cit ad bo­no­rum pos­ses­sio­nem dan­dam sep­tem tes­tium sig­na com­pa­re­re, li­cet non om­nium qui sig­na­ve­rint ma­neant sig­na.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 47,6,2Iu­lia­nus li­bro vi­cen­si­mo ter­tio di­ges­to­rum. id est et poe­nae no­mi­ne du­plum et con­dic­tio­nis sim­plum.

Übersetzung nicht erfasst.