Corpus iurisprudentiae Romanae

Repertorium zu den Quellen des römischen Rechts

Digesta Iustiniani Augusti

Recognovit Mommsen (1870) et retractavit Krüger (1928)
Deutsche Übersetzung von Otto/Schilling/Sintenis (1830–1833)
Afr.quaest. V
Quaestionum lib.Africani Quaestionum libri

Quaestionum libri

Ex libro V

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
Dig. 1,1De iustitia et iure (Von der Gerechtigkeit und dem Recht.)Dig. 1,2De origine iuris et omnium magistratuum et successione prudentium (Von dem Ursprung des Rechts und aller Staatsbeamten, so wie der Folge der Rechtsgelehrten.)Dig. 1,3De legibus senatusque consultis et longa consuetudine (Von den Gesetzen, den Senatsbeschlüssen und dem Gewohnheitsrechte.)Dig. 1,4De constitutionibus principum (Von den Constitutionen der Kaiser.)Dig. 1,5De statu hominum (Vom Zustand der Menschen.)Dig. 1,6De his qui sui vel alieni iuris sunt (Von denen, die eigenen Rechtens, und denen, die fremdem Rechte unterworfen sind.)Dig. 1,7De adoptionibus et emancipationibus et aliis modis quibus potestas solvitur (Von der Annahme an Kindes Statt, der Entlassung aus der [väterlichen] Gewalt, und andern Arten deren Aufhebung.)Dig. 1,8De divisione rerum et qualitate (Von der Eintheilung der Sachen und deren Beschaffenheit.)Dig. 1,9De senatoribus (Von den Senatoren.)Dig. 1,10De officio consulis (Von der Amtspflicht des Consuls.)Dig. 1,11De officio praefecti praetorio (Von der Amtspflicht des Präfectus Prätorio.)Dig. 1,12De officio praefecti urbi (Von der Amtspflicht des Stadtvorstehers.)Dig. 1,13De officio quaestoris (Von der Amtspflicht des Quästors.)Dig. 1,14De officio praetorum (Von der Amtspflicht der Prätoren.)Dig. 1,15De officio praefecti vigilum (Von der Amtspflicht des Wachtvorstehers.)Dig. 1,16De officio proconsulis et legati (Von der Amtspflicht des Proconsul und des Legaten.)Dig. 1,17De officio praefecti Augustalis (Von der Amtspflicht des Kaiserlichen Präfecten.)Dig. 1,18De officio praesidis (Von der Amtspflicht des Präsidenten.)Dig. 1,19De officio procuratoris Caesaris vel rationalis (Von der Amtspflicht des Procurators des Kaisers oder Rentbeamten.)Dig. 1,20De officio iuridici (Von der Amtspflicht des Gerichtsverwalters.)Dig. 1,21De officio eius, cui mandata est iurisdictio (Von der Amtspflicht dessen, der mit der Gerichtsbarkeit beauftragt worden ist.)Dig. 1,22De officio adsessorum (Von der Amtspflicht der [Gerichts-] Beisitzer.)
Dig. 2,1De iurisdictione (Von der Gerichtsbarkeit.)Dig. 2,2Quod quisque iuris in alterum statuerit, ut ipse eodem iure utatur (Welche Rechtsgrundsätze Jemand gegen einen Andern aufgebracht hat, die sollen gegen ihn selbst in Anwendung gebracht werden dürfen.)Dig. 2,3Si quis ius dicenti non obtemperaverit (Wenn jemand dem, welcher Recht spricht, nicht gehorcht haben sollte.)Dig. 2,4De in ius vocando (Von der Berufung ins Gericht.)Dig. 2,5Si quis in ius vocatus non ierit sive quis eum vocaverit, quem ex edicto non debuerit (Wenn Jemand vor Gericht berufen worden und nicht gegangen ist, oder die dahin berufen worden sind, welche man dem Edicte nach nicht hätte berufen sollen.)Dig. 2,6In ius vocati ut eant aut satis vel cautum dent (Dass vor Gericht Berufene dahin gehen, oder Bürgen oder anders Sicherheit stellen.)Dig. 2,7Ne quis eum qui in ius vocabitur vi eximat (Dass Niemand den, welcher vor Gericht berufen wird, mit Gewalt entreisse.)Dig. 2,8Qui satisdare cogantur vel iurato promittant vel suae promissioni committantur (Von denen, welche gezwungen werden, Sicherheit zu stellen, oder ein eidliches Versprechen leisten, oder auf ihr einfaches Versprechen entlassen werden.)Dig. 2,9Si ex noxali causa agatur, quemadmodum caveatur (Wie Sicherheit gestellt wird, wenn eine Noxalklage erhoben [oder: wegen Schädenansprüchen geklagt] wird.)Dig. 2,10De eo per quem factum erit quominus quis in iudicio sistat (Von dem, welcher daran Schuld ist, dass sich Jemand nicht vor Gericht stellt.)Dig. 2,11Si quis cautionibus in iudicio sistendi causa factis non obtemperaverit (Wenn Jemand dem geleisteten Versprechen, sich vor Gerichte zu stellen, nicht nachgekommen ist.)Dig. 2,12De feriis et dilationibus et diversis temporibus (Von den Gerichtsferien und Aufschubsgestattungen und der Berechnung verschiedener Zeiten.)Dig. 2,13De edendo (Vom Vorzeigen.)Dig. 2,14De pactis (Von Verträgen.)Dig. 2,15De transactionibus (Von Vergleichen.)
Dig. 40,1De manumissionibus (Von den Freilassungen.)Dig. 40,2De manumissis vindicta (Von den durch den Stab freigelassenen [Sclaven].)Dig. 40,3De manumissionibus quae servis ad universitatem pertinentibus imponuntur (Von den Freilassungen, welche Sclaven ertheilt werden, welche einer Gemeinheit angehören.)Dig. 40,4De manumissis testamento (Von den durch ein Testament freigelassenen [Sclaven.])Dig. 40,5De fideicommissariis libertatibus (Von den fideicommissarischen Freiheiten.)Dig. 40,6De ademptione libertatis (Von der Zurücknahme der Freiheit.)Dig. 40,7De statuliberis (Von den Bedingtfreien.)Dig. 40,8Qui sine manumissione ad libertatem perveniunt (Welche [Sclaven] ohne Freilassung zur Freiheit gelangen.)Dig. 40,9Qui et a quibus manumissi liberi non fiunt et ad legem Aeliam Sentiam (Welche Sclaven durch die Freilassung wegen ihrer selbst, und wegen ihres Freilassers nicht frei werden, und zum Aelisch-Sentischen Gesetz.)Dig. 40,10De iure aureorum anulorum (Von dem Recht der goldenen Ringe.)Dig. 40,11De natalibus restituendis (Von der Zurückversetzung in den Geburtsstand.)Dig. 40,12De liberali causa (Von dem Rechtsstreit über die Freiheit.)Dig. 40,13Quibus ad libertatem proclamare non licet (Welche nicht auf die Freiheit Anspruch machen dürfen.)Dig. 40,14Si ingenuus esse dicetur (Wenn behauptet werden wird, dass [ein Freigelassener] ein Freigeborner sei.)Dig. 40,15Ne de statu defunctorum post quinquennium quaeratur (Dass der Rechtszustand Verstorbener nach fünf Jahren nicht untersucht werden soll.)Dig. 40,16De collusione detegenda (Von der Entdeckung eines heimlichen Einverständnisses.)
Dig. 43,1De interdictis sive extraordinariis actionibus, quae pro his competunt (Von den Interdicten und ausserordentlichen Klagen, die an deren Statt zuständig sind.)Dig. 43,2Quorum bonorum (Welchen Nachlass.)Dig. 43,3Quod legatorum (Was von Vermächtnissen.)Dig. 43,4Ne vis fiat ei, qui in possessionem missus erit (Dass Dem keine Gewalt geschehe, der in den Besitz gesetzt sein wird.)Dig. 43,5De tabulis exhibendis (Von der Auslieferung der Testamente.)Dig. 43,6Ne quid in loco sacro fiat (Dass an einem heiligen Orte Etwas nicht geschehe.)Dig. 43,7De locis et itineribus publicis (Von öffentlichen Plätzen und Wegen.)Dig. 43,8Ne quid in loco publico vel itinere fiat (Dass an einem öffentlichen Platze oder Wege Etwas nicht geschehe.)Dig. 43,9De loco publico fruendo (Von dem Genuss eines öffentlichen Platzes.)Dig. 43,10De via publica et si quid in ea factum esse dicatur (Von öffentlichen Strassen und wenn etwas in demselben errichtet werden sein soll.)Dig. 43,11De via publica et itinere publico reficiendo (Von der Ausbesserung öffentlicher Strassen und Wege.)Dig. 43,12De fluminibus. ne quid in flumine publico ripave eius fiat, quo peius navigetur (Von den Flüssen, dass Etwas in einem öffentlichen Flusse oder an dessen Ufer nicht geschehe, wodurch die Schifffahrt beeinträchtigt wird.)Dig. 43,13Ne quid in flumine publico fiat, quo aliter aqua fluat, atque uti priore aestate fluxit (Dass in einem öffentlichen Fluss Etwas nicht geschehe, wodurch der Wasserfluss gegen den im vorhergehenden Sommer geändert wird.)Dig. 43,14Ut in flumine publico navigare liceat (Dass die Schifffahrt an einem öffentlichen Flusse gestattet sei.)Dig. 43,15De ripa munienda (Von der Befestigung des Ufers.)Dig. 43,16De vi et de vi armata (Von der Gewalt und der Gewalt mit Waffen.)Dig. 43,17Uti possidetis (Wie ihr besitzet.)Dig. 43,18De superficiebus (Von Erbpachtungen.)Dig. 43,19De itinere actuque privato (Von Privatwegen.)Dig. 43,20De aqua cottidiana et aestiva (Vom täglichen Wasser und dem Sommerwasser.)Dig. 43,21De rivis (Von den Kanälen.)Dig. 43,22De fonte (Von den Quellen.)Dig. 43,23De cloacis (Von den Kloaken.)Dig. 43,24Quod vi aut clam (Was gewaltsam oder heimlich.)Dig. 43,25De remissionibus (Von den Remissionen.)Dig. 43,26De precario (Vom bittweisen [Besitzverhältniss].)Dig. 43,27De arboribus caedendis (Vom Baumfällen.)Dig. 43,28De glande legenda (Vom Auflesen der Eicheln.)Dig. 43,29De homine libero exhibendo (Von der Auslieferung freier Menschen.)Dig. 43,30De liberis exhibendis, item ducendis (Von der Auslieferung der Kinder und deren Abführung.)Dig. 43,31Utrubi (Vom (Interdicte) Wo immer.)Dig. 43,32De migrando (Vom Ausziehen lassen.)Dig. 43,33De Salviano interdicto (Vom Salvianischen Interdict.)
Dig. 7,1,36Afri­ca­nus li­bro quin­to quaes­tio­num. Qui usum fruc­tum areae le­ga­ve­rat, in­su­lam ibi ae­di­fi­ca­vit: ea vi­vo eo de­ci­dit vel de­us­ta est: usum fruc­tum de­be­ri ex­is­ti­ma­vit. con­tra au­tem non idem iu­ris es­se, si in­su­lae usu fruc­tu le­ga­to area, de­in­de in­su­la fac­ta sit. idem­que es­se, et si scy­pho­rum usus fruc­tus le­ga­tus sit, de­in­de mas­sa fac­ta et ite­rum scy­phi: li­cet enim pris­ti­na qua­li­tas scy­pho­rum re­sti­tu­ta sit, non ta­men il­los es­se, quo­rum usus fruc­tus le­ga­tus sit. 1Sti­pu­la­tus sum de Ti­tio fun­dum Cor­ne­lia­num de­trac­to usu fruc­tu: Ti­tius de­ces­sit: quae­si­tum est, quid mi­hi he­redem eius prae­sta­re opor­tet. re­spon­dit re­fer­re, qua men­te usus fruc­tus ex­cep­tus sit: nam si qui­dem hoc ac­tum est, ut in cu­ius­li­bet per­so­na usus fruc­tus con­sti­tue­re­tur, so­lam pro­prie­ta­tem he­redem de­bi­tu­rum: sin au­tem id ac­tum sit, ut pro­mis­so­ri dum­ta­xat usus fruc­tus re­ci­pe­re­tur, ple­nam pro­prie­ta­tem he­redem eius de­bi­tu­rum. hoc ita se ha­be­re ma­ni­fes­tius in cau­sa le­ga­to­rum ap­pa­re­re: et­enim si he­res, a quo de­trac­to usu fruc­tu pro­prie­tas le­ga­ta sit, prius­quam ex tes­ta­men­to age­re­tur, de­ces­se­rit, mi­nus du­bi­tan­dum, quin he­res eius ple­nam pro­prie­ta­tem sit de­bi­tu­rus. idem­que et si sub con­di­cio­ne si­mi­li­ter le­ga­tum sit et pen­den­te con­di­cio­ne he­res de­ces­sit. 2Usus fruc­tus ser­vi Ti­tio le­ga­tus est: cum per he­redem sta­ret, quo mi­nus prae­sta­re­tur, ser­vus mor­tuus est: aliud di­ci non pos­se ait, quam in id ob­li­ga­tum es­se he­redem, quan­ti le­ga­ta­rii in­ter­sit mo­ram fac­tam non es­se, ut sci­li­cet ex eo tem­po­re in diem, in quo ser­vus sit mor­tuus, usus fruc­tus aes­ti­me­tur. cui il­lud quo­que con­se­quens es­se, ut si ip­se Ti­tius mo­ria­tur, si­mi­li­ter ex eo tem­po­re, quo mo­ra sit fac­ta, in diem mor­tis aes­ti­ma­tio usus fruc­tus he­redi eius prae­sta­re­tur.

African. lib. V. Quaest. Jemand, der den Niessbrauch an einem Platze vermacht hatte, hat darauf ein Gebäude aufgeführt, was noch bei seinen Lebzeiten [wieder] eingestürzt oder abgebrannt ist; hier hält man den Niessbrauch [dennoch] für begründet. Im umgekehrten Fall aber, wenn der Niessbrauch an einem Gebäude vermacht worden, und dasselbe zum Platz geworden ist, ist nicht dasselbe Rechtens. Derselbe Fall ist vorhanden, wenn der Niessbrauch an Bechern vermacht worden ist, diese zu einer Masse [zusammengeschmolzen] und nachher wieder Becher daraus gemacht worden sind; denn wenn auch die vorige Beschaffenheit der Becher wieder hergestellt ist, so sind es doch nicht dieselben, an denen der Niessbrauch vermacht worden ist. 1Ich habe vom Titius ein Cornelianisches Landgut mit Abzug des Niessbrauchs stipulirt, worauf Titius gestorben ist; hier entsteht die Frage, was mir sein Erbe gewähren müsse? Die Antwort ging dahin, es komme darauf an in welchem Sinn der Niessbrauch genommen sei; habe man beabsichtigt, dass der Niessbrauch, gleichviel in wessen Person, bestellt sein solle, so sei der Erbe nur zur [Herausgabe der] Eigenheit verpflichtet; wenn aber, dass der Niessbrauch nur dem Versprechenden vorbehalten sein solle, so sei sein Erbe zur [Herausgabe des] vollen Eigenthums verpflichtet. Dass sich dies so verhalte, leuchte bei den Vermächtnissen noch mehr ein; denn wenn der Erbe, der, nach der Bestimmung des Testators, das Vermächtniss der Eigenheit mit Abzug des Niessbrauches gewähren soll, vor Erhebung der Klage aus dem Testament [darauf] gestorben ist, so ist noch weniger zu zweifeln, dass sein Erbe zur [Herausgabe des] vollen Eigenthums verpflichtet sei; ebenso, wenn auf ähnliche Weise bedingt vermacht und der Erbe, während die Bedingung noch obschwebte, gestorben ist. 2Dem Titius ist der Niessbrauch an einem Sclaven vermacht worden; da es nun in der Gewalt des Erben stand, den Sclaven zurückzuhalten, so ist dieser [während dessen] gestorben; hier kann man nur sagen, dass der Erbe dem Vermächtnissinhaber dazu verpflichtet sei, insoweit ihm daran gelegen ist, dass der Verzug nicht geschehen wäre, so dass also der Niessbrauch von der Zeit [, wo das Vermächtniss fällig war,] bis zum Todestage des Sclaven veranschlagt wird. Diesem gemäss ist auch der Umstand folgerichtig, dass wenn Titius selbst stirbt, der Schätzungswerth des Niessbrauchs ebenfalls von der Zeit, wo der Verzug anhob, bis zum Todestage desselben seinem Erben gewährt werden muss.

Dig. 7,2,2Afri­ca­nus li­bro quin­to quaes­tio­num. id­eo­que amis­sa pars usus fruc­tus ad le­ga­ta­rium eun­dem­que pro­prie­ta­rium red­ibit.

African. lib. V. Quaest. und daher wird der verlorne Theil des Niessbrauchs an den Vermächtnissinhaber, und zwar als Eigenheitsherrn zurückfallen.

Dig. 7,2,9Afri­ca­nus li­bro quin­to quaes­tio­num. Si pro­prie­tas fun­di duo­bus, usus fruc­tus uni le­ga­tus sit, non trien­tes in usu fruc­tu ha­bent, sed sem­is­sem duo, sem­is­sem fruc­tua­rius: item con­tra, si duo fruc­tua­rii et unus fun­di le­ga­ta­rius sit.

African. lib. V. Quaest. Wenn das Eigenthum11Proprietas in der Bedeutung von plena propr. s. Glück IX. p. 277. n. 30. eines Landgutes Zweien, und der Niessbrauch Einem vermacht worden ist, so finden keine Drittheile am Niessbrauch Statt, sondern die Zwei haben die Hälfte, und der Niessbraucher die andere Hälfte daran; ebenso ist es im umgekehrten Fall, wenn zwei Niessbraucher und ein Vermächtnissinhaber vorhanden sind.

Dig. 7,8,17Afri­ca­nus li­bro quin­to quaes­tio­num. Fi­lio fa­mi­lias vel ser­vo ae­dium usu le­ga­to et uti­le le­ga­tum es­se ex­is­ti­mo et eo­dem mo­do per­se­cu­tio­nem eius com­pe­ti­tu­ram, quo com­pe­te­ret, si fruc­tus quo­que le­ga­tus es­set. ita­que non mi­nus ab­sen­te quam prae­sen­te fi­lio ser­vo­ve pa­ter do­mi­nus­ve in his ae­di­bus ha­bi­ta­bit.

African. lib. V. Quaest. Wenn einem Familiensohn oder einem Sclaven der Gebrauch von einem Gebäude vermacht worden ist, so ist das Vermächtniss nach meinem Erachten ebensowohl gültig, als auf dieselbe Weise seine rechtliche Verfolgung zuständig, wie sie es sein würde, wenn auch die Benutzung vermacht worden wäre. Daher kann der Vater und Herr ebensowohl in Abwesenheit als in Gegenwart des Sohnes und Sclaven in dem Gebäude wohnen.

Dig. 28,6,35Idem li­bro quin­to quaes­tio­num. Et­si con­tra ta­bu­las pa­tris pe­ti­ta sit a pu­pil­lo bo­no­rum pos­ses­sio, in sub­sti­tu­tum ta­men eius ac­tio­nem le­ga­ti dan­dam es­se ita, ut au­gean­tur prae­ter ea quod fi­lius ex­tra­neis non de­bue­rit. sic et cres­ce­re a sub­sti­tu­to da­ta le­ga­ta, si per bo­no­rum pos­ses­sio­nem plus ad fi­lium per­ve­nis­set, quem­ad­mo­dum et ip­se fi­lius plus ex­cep­tis de­be­ret. his con­se­quens es­se ex­is­ti­mo, ut, si im­pu­bes ex as­se scrip­tus sit et per bo­no­rum pos­ses­sio­nem semis ei ab­la­tus sit, sub­sti­tu­tus in par­tem le­ga­ti no­mi­ne ex­one­re­tur, ut, quem­ad­mo­dum por­tio, quae per bo­no­rum pos­ses­sio­nem ac­ces­se­rit, au­get le­ga­ta, ita et hic quae abs­ces­se­rit mi­nuat.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 30,108Idem li­bro quin­to quaes­tio­num. Si ser­vus le­ga­tus vi­vo tes­ta­to­re fu­gis­se di­ca­tur, et im­pen­sa et pe­ri­cu­lo eius cui le­ga­tus sit red­di de­bet, quon­iam rem le­ga­tam eo lo­co prae­sta­re he­res de­beat, in quo a tes­ta­to­re sit re­lic­ta. 1Si id quod ex tes­ta­men­to mi­hi de­bes qui­li­bet alius ser­vo meo do­na­ve­rit, ma­ne­bit ad­huc mi­hi ex tes­ta­men­to ac­tio et ma­xi­me, si igno­rem meam fac­tam es­se: alio­quin con­se­quens erit, ut et­iam, si tu ip­se ser­vo meo eam do­na­ve­ris, in­vi­to me li­be­re­ris: quod nul­lo mo­do re­ci­pien­dum est, quan­do ne so­lu­tio­ne qui­dem in­vi­to me fac­ta li­be­re­ris. 2Cum ho­mo Ti­tio le­ga­tus es­set, quae­si­tum est, utrum ar­bi­trium he­redis est quem ve­lit dan­di an po­tius le­ga­ta­rii. re­spon­di ve­rius di­ci elec­tio­nem eius es­se, cui po­tes­tas sit qua ac­tio­ne uti ve­lit, id est le­ga­ta­rii. 3Hu­ius­mo­di le­ga­tum ‘il­li aut il­li, uter eo­rum prior Ca­pi­to­lium ascen­de­rit’ uti­le es­se evi­den­ti ar­gu­men­to pro­ba­ri ait, quod con­stet usum fruc­tum li­ber­tis le­ga­tum et qui eo­rum su­per­vi­xe­rit pro­prie­ta­tem uti­li­ter le­ga­ri. id­que et de he­rede in­sti­tuen­do di­cen­dum ex­is­ti­ma­vit. 4Sti­chum, quem de te sti­pu­la­tus eram, Ti­tius a te he­rede mi­hi le­ga­vit: si qui­dem non ex lu­cra­ti­va cau­sa sti­pu­la­tio in­ter­ces­sit, uti­le le­ga­tum es­se pla­ce­bat, sin e dua­bus, tunc ma­gis pla­cet in­uti­le es­se le­ga­tum, quia nec ab­sit quic­quam nec bis ea­dem res prae­sta­ri pos­sit. 5Sed si, cum mi­hi ex tes­ta­men­to Ti­tii Sti­chum de­be­res, eun­dem a te he­rede Sem­pro­nius mi­hi le­ga­ve­rit fi­dei­que meae com­mi­se­rit, ut eum ali­cui re­sti­tuam, le­ga­tum uti­le erit, quia non sum ha­bi­tu­rus: idem iu­ris erit et si pe­cu­niam a me le­ga­ve­rit: mul­to ma­gis, si in prio­re tes­ta­men­to fi­dei­com­mis­sum sit. item si in prio­re tes­ta­men­to Fal­ci­diae lo­cus sit, quod in­de absci­dit ra­tio­ne Fal­ci­diae, ex se­quen­ti tes­ta­men­to con­se­quar. 6Item si do­mi­no he­res ex­sti­te­ro, qui non es­set sol­ven­do, cu­ius fun­dum tu mi­hi da­re ius­sus es­ses, ma­ne­bit tua ob­li­ga­tio, sic­ut ma­ne­ret, si eum fun­dum emis­sem. 7Si ita scrip­tum erit: ‘am­plius quam Ti­tio le­ga­vi he­res meus Se­io de­cem da­to’, du­bi­tan­dum non erit, quin et Ti­tio suum le­ga­tum ma­neat et Se­io ni­hil ul­tra de­cem de­bea­tur: nam et usi­ta­tum fe­re est sic le­ga­re: ‘Lu­cio Ti­tio tot et hoc am­plius uxo­ri et li­be­ris eius tot’. 8Si ei cui ni­hil le­ga­tum est cum hac ad­iec­tio­ne ‘hoc am­plius’ ali­quid le­ge­tur, mi­ni­me du­bi­tan­dum est, quin id quod ita le­ga­ve­rit de­bea­tur: mul­to­que mi­nus du­bi­tan­dum, si ab eo qui ni­hil mi­hi de­bet ita sti­pu­la­tus fue­ro: ‘am­plius quam mi­hi de­bes de­cem da­re spon­des?’ quin de­cem de­bean­tur. 9Si ser­vus alie­nus li­ber es­se ius­sus et le­ga­tus sit, pe­ti eum ex le­ga­to pos­se ait: nam cum li­ber­tas nul­lius mo­men­ti sit, ab­sur­dum es­se per eam le­ga­tum in­fir­ma­ri, quod alio­quin va­le­ret, et si so­lum da­tum fuis­set. 10Qui quin­que in ar­ca ha­be­bat ita le­ga­vit vel sti­pu­lan­ti pro­mi­sit ‘de­cem quae in ar­ca ha­beo’: et le­ga­tum et sti­pu­la­tio va­le­bit, ita ta­men, ut so­la quin­que vel ex sti­pu­la­tio­ne vel ex tes­ta­men­to de­bean­tur. ut ve­ro quin­que quae de­erunt ex tes­ta­men­to pe­ti pos­sint, vix ra­tio pa­tie­tur: nam quo­dam­mo­do cer­tum cor­pus, quod in re­rum na­tu­ra non sit, le­ga­tum vi­de­tur. quod si mor­tis tem­po­re ple­na sum­ma fue­rat et post­ea ali­quod ex ea de­per­ie­rit, si­ne du­bio so­li he­redi de­per­it. 11Si ser­vus le­ga­tus sit et mo­ram he­res fe­ce­rit, pe­ri­cu­lo eius et vi­vit et de­te­rior fit, ut, si de­bi­lem for­te tra­dat, ni­hi­lo mi­nus te­n­ea­tur. 12Cum quid ti­bi le­ga­tum fi­dei­ve tuae com­mis­sum sit, ut mi­hi re­sti­tuas, si qui­dem ni­hil prae­ter­ea ex tes­ta­men­to ca­pias, do­lum ma­lum dum­ta­xat in ex­igen­do eo le­ga­to, alio­quin et­iam cul­pam te mi­hi prae­sta­re de­be­re ex­is­ti­ma­vit: sic­ut in con­trac­ti­bus fi­dei bo­nae ser­va­tur, ut, si qui­dem utrius­que con­tra­hen­tis com­mo­dum ver­se­tur, et­iam cul­pa, sin unius so­lius, do­lus ma­lus tan­tum­mo­do prae­ste­tur. 13Qui mar­ga­ri­ta Ti­tio pig­no­ri de­de­rat, fi­lium he­redem in­sti­tuit et fi­liam ex­he­redavit, de­in­de ita ca­vit: ‘te, Ti­ti, ro­go fi­dei­que tuae com­mit­to, uti mar­ga­ri­ta, quae ti­bi pig­no­ri de­di, ven­das et de­duc­to om­ni de­bi­to tuo quod am­plius erit id om­ne fi­liae meae re­sti­tuas’. ex ea scrip­tu­ra fi­liam a fra­tre fi­dei com­mis­sum pe­te­re pos­se, ut is ac­tio­nes suas ad­ver­sus de­bi­to­rem ei prae­sta­ret: hoc enim ca­su eum, qui cre­di­tor fuis­set, de­bi­to­rem in­tel­le­gen­dum eius sci­li­cet, quod pre­tium pig­no­ris sum­mam de­bi­ti ex­ce­dat. 14Non au­tem mi­ran­dum, si, cum alius ro­ga­tus sit, alius fi­dei com­mis­so ob­strin­ga­tur: nam et cum in tes­ta­men­to ita scri­ba­tur: ‘te, Ti­ti, ro­go, ut ac­cep­tis cen­tum il­lum ser­vum ma­nu­mit­tas’ vel ‘Sem­pro­nio quid prae­stes’, pa­rum qui­dem ap­te scri­bi, ve­rum ae­que in­tel­le­gen­dum he­redis fi­dei com­mis­sum, ut pe­cu­niam Ti­tio prae­stet: id­eo­que et ip­sum Ti­tium cum he­rede ac­tu­rum et li­ber­ta­tem ser­vo vel Sem­pro­nio quod ro­ga­tus sit prae­sta­re co­gen­dum. 15Avi­dius fi­lii sui fi­dei com­mi­sit, ut cer­tam pe­cu­niam quat­tuor li­ber­tis suis mu­tuam da­ret et usu­ras le­vio­res ta­xa­ve­rat: pla­cuit hoc fi­dei­com­mis­sum uti­le to­tum es­se.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 33,4,4Afri­ca­nus li­bro quin­to quaes­tio­num. Cum vol­ga­ri mo­do dies le­ga­to­rum pro­fer­tur, ni­hil eam rem ad do­tis rele­ga­tio­nem per­ti­ne­re ait, quia suum diem ha­beat.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 33,5,5Afri­ca­nus li­bro quin­to quaes­tio­num. nec so­lum si frau­de he­redis, sed et­iam si alia qua­li­bet cau­sa id eve­ne­rit.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 33,8,16Afri­ca­nus li­bro quin­to quaes­tio­num. Sti­chus ha­bet in pe­cu­lio Pam­phi­lum: hunc do­mi­nus noxa­li iu­di­cio de­fen­dit et dam­na­tus li­tis aes­ti­ma­tio­nem sol­vit: de­in­de Sti­chum tes­ta­men­to ma­nu­mi­sit ei­que pe­cu­lium le­ga­vit: quae­si­tum est, an quod Pam­phi­li no­mi­ne prae­sti­tum sit, ex pe­cu­lio vel ip­sius Pam­phi­li vel Sti­chi de­du­cen­dum sit. re­spon­dit Pam­phi­li qui­dem de pe­cu­lio uti­que de­du­cen­dum, quan­ta­cum­que ea sum­ma es­set, id est et­iam si eum no­xae de­de­re ex­pe­dis­set: quid­quid enim pro ca­pi­te ser­vi prae­sti­tum sit, in eo de­bi­to­rem eum do­mi­ni con­sti­tui. quod si Pam­phi­li pe­cu­lium non suf­fi­ciat, tunc ex pe­cu­lio Sti­chi non ul­tra pre­tium Pam­phi­li de­du­ci de­be­re. 1Quae­si­tum est, si ex alia qua cau­sa Pam­phi­lus pe­cu­niam do­mi­no de­buis­set nec ea ex pe­cu­lio eius ser­va­ri pos­set, an us­que ad pre­tium eius ex pe­cu­lio Sti­chi pos­sit de­du­ce­re. ne­ga­vit: ne­que enim si­mi­le id su­pe­rio­ri es­se. ibi enim prop­ter­ea pre­tium vi­ca­rii de­du­cen­dum, quod eo no­mi­ne ip­se Sti­chus ob de­fen­sio­nem vi­ca­rii sui do­mi­no de­bi­tor con­sti­tua­tur, at in pro­pos­i­to quia Sti­chus ni­hil de­beat, ex eius pe­cu­lio ni­hil es­se de­du­cen­dum, sed ex Pam­phi­li dum­ta­xat, qui cer­te ip­se in suo pe­cu­lio es­se in­tel­le­gi non pot­est.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 35,2,88Afri­ca­nus li­bro quin­to quaes­tio­num. Qui qua­drin­gen­ta ha­be­bat, tre­cen­ta le­ga­vit: de­in­de fun­dum ti­bi dig­num cen­tum au­reis sub hac con­di­cio­ne le­ga­vit, si le­gi Fal­ci­diae in tes­ta­men­to suo lo­cus non es­set: quae­ri­tur, quid iu­ris est. di­xi τῶν ἀπόρων hanc quaes­tio­nem es­se, qui trac­ta­tus apud dia­lec­ti­cos τοῦ ψευδομένου di­ci­tur. et­enim quid­quid con­sti­tue­ri­mus ve­rum es­se, fal­sum rep­pe­rie­tur. nam­que si le­ga­tum ti­bi da­tum va­le­re di­ca­mus, le­gi Fal­ci­diae lo­cus erit id­eo­que de­fi­cien­te con­di­cio­ne non de­be­bi­tur. rur­sus si, quia con­di­cio de­fi­ciat, le­ga­tum va­li­tu­rum non sit, le­gi Fal­ci­diae lo­cus non erit: por­ro si le­gi lo­cus non sit, ex­sis­ten­te con­di­cio­ne le­ga­tum ti­bi de­be­bi­tur. cum au­tem vo­lun­ta­tem tes­ta­to­ris eam fuis­se ap­pa­reat, ut prop­ter tuum le­ga­tum ce­te­ro­rum le­ga­ta mi­nui nol­let, ma­gis est, ut sta­tue­re de­bea­mus tui le­ga­ti con­di­cio­nem de­fe­cis­se. 1Quid er­go di­ce­mus, si du­cen­ta le­ga­vit et ti­bi si­mi­li­ter sub ea­dem con­di­cio­ne du­cen­ta le­ga­ta es­se pro­po­nan­tur? nam aut ex­sti­tis­se aut de­fe­cis­se le­ga­ti tui con­di­cio­nem, ut aut to­tum aut ni­hil ti­bi de­bea­tur, et in­iquum et con­tra vo­lun­ta­tem tes­ta­to­ris ex­is­ti­ma­bi­tur: rur­sus par­tem de­be­ri ra­tio­ni non con­gruit, quan­do ne­ces­se est to­tius le­ga­ti con­di­cio­nem vel ex­sti­tis­se vel de­fe­cis­se. er­go per ex­cep­tio­nem do­li ma­li to­ta ea res tem­pe­ran­da erit. 2Qua­re cum quis ta­le quid con­se­qui ve­lit, sic con­se­que­tur: ‘si quo am­plius le­ga­vi vel le­ga­ve­ro, quam per le­gem Fal­ci­diam li­ce­bit, tum quan­tum ad sup­plen­dum qua­dran­tem de­du­ci opor­tet, ex eo le­ga­to quod Ti­tio de­di he­res meus dam­nas es­to da­re’. 3Qui du­cen­ta in bo­nis re­lin­que­bat, le­ga­vit mi­hi cen­tum prae­sen­ti die, ti­bi ae­que cen­tum sub con­di­cio­ne: post ali­quan­tum tem­po­ris ex­sti­tit con­di­cio, ita ta­men, ut ex red­itu eius sum­mae, quae ti­bi re­lic­ta est, non am­plius quam vi­gin­ti quin­que re­ci­pe­ret. le­gis Fal­ci­diae ra­tio ita ha­ben­da erit he­redi, ut vi­gin­ti quin­que con­fer­re ei de­bea­mus et am­plius fruc­tus quin­qua­gin­ta me­dii tem­po­ris, qui ver­bi gra­tia ef­fi­cient quin­que. cum igi­tur tri­gin­ta sint con­fe­ren­da, qui­dam pu­tant qui­na de­na ab utro­que nos­trum con­fe­ren­da es­se, quod mi­ni­me ve­rum est: li­cet enim ean­dem quan­ti­ta­tem ac­ce­pe­ri­mus, ma­ni­fes­tum ta­men est ali­quan­to ube­rius es­se meum le­ga­tum. qua­re sta­tuen­dum erit tan­to mi­nus in tuo le­ga­to es­se, quan­tum ex fruc­ti­bus eius he­res per­ce­pe­rit. se­cun­dum quod in pro­pos­i­ta spe­cie com­pu­ta­tio­nem ita in­iri opor­tet, ut ex sep­tem par­ti­bus ego quat­tuor, tu tres con­fe­ra­mus, quon­iam qui­dem quar­ta pars am­plius in meo quam in tuo le­ga­to est.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 37,1,13Afri­ca­nus li­bro quin­to quaes­tio­num. Edic­to prae­to­ris bo­no­rum pos­ses­sio his de­ne­ga­tur, qui rei ca­pi­ta­lis dam­na­ti sunt ne­que in in­te­grum re­sti­tu­ti sunt. rei au­tem ca­pi­ta­lis dam­na­tus in­tel­le­gi­tur is, cui poe­na mors aut aquae et ig­nis in­ter­dic­tio sit. cum au­tem in rele­ga­tio­nem quis erit, ad bo­no­rum pos­ses­sio­nem ad­mit­ti­tur.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 37,5,19Idem li­bro quin­to quaes­tio­num. quia, et si om­nes pe­tis­sent bo­no­rum pos­ses­sio­nem, semis ne­po­tis in­ter eum et pa­trem eius di­vi­de­re­tur.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 42,2,7Afri­ca­nus li­bro quin­to quaes­tio­num. Cum fi­dei­com­mis­sum pe­te­re­tur, he­res con­fes­sus est de­be­re: ar­bi­ter ad re­sti­tuen­dum da­tus com­perit ni­hil de­be­ri: quae­si­tum est, an pos­sit ab­sol­ve­re. re­spon­di pos­se in­ter­es­se, qua ex cau­sa ni­hil de­bea­tur. nam si ob id, quod nul­lum fi­dei­com­mis­sum fue­rit, non de­be­re eum ab­sol­ve­re: si ve­ro quia tes­ta­tor for­te sol­ven­do non erat aut quod he­res om­ne so­lu­tum es­se apud prae­to­rem di­xe­rat et, cum con­tro­ver­sia et con­pu­ta­tio dif­fi­ci­lior es­set, ar­bi­ter da­tus fue­rit, sal­vo of­fi­cio eum ab­so­lu­tu­rum: has enim par­tes eius es­se, ut, si in com­pu­ta­tio­ne ni­hil in­ve­nia­tur, pos­sit ab­sol­ve­re. sed et ex su­pe­rio­re ca­su ad prae­to­rem re­mit­te­re de­bet, ut ab­sol­va­tur.

African. lib. V. Quaest. Es wurde auf ein Fideicommiss geklagt, und der Erbe räumte seine Verbindlichkeit dazu ein; der Schiedsrichter aber, der wegen der Erstattung ernannt wurde, fand, dass er zu nichts verbunden war. Nun wurde gefragt: ob er ihn lossprechen könne? Ich habe geantwortet: allerdings, jedoch mache es einen Unterschied, aus welcher Ursache der Erbe zu Nichts verbunden sei. Denn sei dies deswegen der Fall, weil kein Fideicommiss ausgesetzt worden ist22Quod nullum fideicommissum fuerit kann auch heissen: weil das ausgesetzte (sein sollende) Fideicommiss nichtig ist; und ist wahrscheinlich beides gemeint, da die Wirkung in beiden Fällen gleich ist. fr. 2. h. t. fr. 11. §. 2. de interrog. in j. f. 11. 1., so dürfe er ihn nicht lossprechen; sei es aber deswegen, weil etwa der Erblasser zahlungsunfähig war, oder weil der Erbe vor dem Prätor behauptet hatte, es sei Alles bezahlt, und der Schiedsrichter deshalb ernannt worden ist, weil der Streit darüber und die Berechnung verwickelt war33Also so oft der Erbe eine Ausflucht erweist.: so könne er seiner Pflicht unbeschadet ihn lossprechen. Denn das eben liegt [dann] in seinem Amte, dass er, wenn bei der Berechnung nichts [rückständiges] sich ergiebt, lossprechen könne. In dem erstern Falle44Wenn der Nachlass sich insolvent findet. aber muss er den Beklagten an den Prätor zurückverweisen, damit er dort losgesprochen werde.

Dig. 46,8,24Afri­ca­nus li­bro quin­to quaes­tio­num. Bo­no­rum pos­ses­sio­nem ab alio ad­gni­tam ra­tam ha­be­ri opor­te­re eo tem­po­re, quo ad­huc in ea cau­sa sit, ut pe­ti pos­sit: ita­que post cen­ten­si­mum diem ra­ta ha­be­ri non pot­est. 1An au­tem et si mor­tuus fuis­set qui pe­tis­set vel fu­re­re coe­pe­rit, ra­tum ha­be­ri pos­sit, vi­dea­mus: nam si in uni­ver­sum per­in­de ha­be­ri de­bet, ac si tunc, cum ra­tum ha­beat, per eum bo­no­rum pos­ses­sio­nem pe­tat, frus­tra his ca­si­bus ra­tum ha­be­tur. sed il­lud con­se­quens fu­tu­rum et­iam si pae­ni­teat il­lum pe­tis­se, ra­tum ha­be­ri non pos­se, quod uti­que sit ab­sur­dum. rec­tius ita­que di­ci­tur ne­utram eo­rum cau­sam im­pe­di­re ra­ti­ha­bitio­nem.

African. lib. V. Quaest. Die von einem Anderen geschehene Annahme eines Nachlassbesitzes muss man zu der Zeit genehmigen, zu welcher [die Sache] noch in der Lage ist, dass [der Nachlassbesitz] erbeten werden kann. Daher kann sie nach dem hundertsten Tage nicht genehmigt werden. 1Ob aber auch dann, wenn Der, welcher darum gebeten hatte, gestorben wäre, oder angefangen habe, zu rasen, noch genehmigt werden könne, wollen wir sehen. Denn wenn es im Allgemeinen ebenso angesehen werden muss, als ob er dann, wenn er genehmigt, durch den [Anderen] um den Nachlassbesitz bitte, so wird in diesen Fällen vergeblich genehmigt; aber es würde auch das folgerichtig sein, dass auch dann, wenn es jenen reuen sollte, ihn erbeten zu haben, nicht genehmigt werden könnte; was durchaus widersinnig ist. Daher sagt man richtiger, dass keiner von jenen beiden Fällen die Genehmigung verhindere.