Corpus iurisprudentiae Romanae

Repertorium zu den Quellen des römischen Rechts

Digesta Iustiniani Augusti

Recognovit Mommsen (1870) et retractavit Krüger (1928)
Deutsche Übersetzung von Otto/Schilling/Sintenis (1830–1833)
Ulp.ed. XXXVIII
Ad edictum praetoris lib.Ulpiani Ad edictum praetoris libri

Ad edictum praetoris libri

Ex libro XXXVIII

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
Dig. 1,1De iustitia et iure (Von der Gerechtigkeit und dem Recht.)Dig. 1,2De origine iuris et omnium magistratuum et successione prudentium (Von dem Ursprung des Rechts und aller Staatsbeamten, so wie der Folge der Rechtsgelehrten.)Dig. 1,3De legibus senatusque consultis et longa consuetudine (Von den Gesetzen, den Senatsbeschlüssen und dem Gewohnheitsrechte.)Dig. 1,4De constitutionibus principum (Von den Constitutionen der Kaiser.)Dig. 1,5De statu hominum (Vom Zustand der Menschen.)Dig. 1,6De his qui sui vel alieni iuris sunt (Von denen, die eigenen Rechtens, und denen, die fremdem Rechte unterworfen sind.)Dig. 1,7De adoptionibus et emancipationibus et aliis modis quibus potestas solvitur (Von der Annahme an Kindes Statt, der Entlassung aus der [väterlichen] Gewalt, und andern Arten deren Aufhebung.)Dig. 1,8De divisione rerum et qualitate (Von der Eintheilung der Sachen und deren Beschaffenheit.)Dig. 1,9De senatoribus (Von den Senatoren.)Dig. 1,10De officio consulis (Von der Amtspflicht des Consuls.)Dig. 1,11De officio praefecti praetorio (Von der Amtspflicht des Präfectus Prätorio.)Dig. 1,12De officio praefecti urbi (Von der Amtspflicht des Stadtvorstehers.)Dig. 1,13De officio quaestoris (Von der Amtspflicht des Quästors.)Dig. 1,14De officio praetorum (Von der Amtspflicht der Prätoren.)Dig. 1,15De officio praefecti vigilum (Von der Amtspflicht des Wachtvorstehers.)Dig. 1,16De officio proconsulis et legati (Von der Amtspflicht des Proconsul und des Legaten.)Dig. 1,17De officio praefecti Augustalis (Von der Amtspflicht des Kaiserlichen Präfecten.)Dig. 1,18De officio praesidis (Von der Amtspflicht des Präsidenten.)Dig. 1,19De officio procuratoris Caesaris vel rationalis (Von der Amtspflicht des Procurators des Kaisers oder Rentbeamten.)Dig. 1,20De officio iuridici (Von der Amtspflicht des Gerichtsverwalters.)Dig. 1,21De officio eius, cui mandata est iurisdictio (Von der Amtspflicht dessen, der mit der Gerichtsbarkeit beauftragt worden ist.)Dig. 1,22De officio adsessorum (Von der Amtspflicht der [Gerichts-] Beisitzer.)
Dig. 2,1De iurisdictione (Von der Gerichtsbarkeit.)Dig. 2,2Quod quisque iuris in alterum statuerit, ut ipse eodem iure utatur (Welche Rechtsgrundsätze Jemand gegen einen Andern aufgebracht hat, die sollen gegen ihn selbst in Anwendung gebracht werden dürfen.)Dig. 2,3Si quis ius dicenti non obtemperaverit (Wenn jemand dem, welcher Recht spricht, nicht gehorcht haben sollte.)Dig. 2,4De in ius vocando (Von der Berufung ins Gericht.)Dig. 2,5Si quis in ius vocatus non ierit sive quis eum vocaverit, quem ex edicto non debuerit (Wenn Jemand vor Gericht berufen worden und nicht gegangen ist, oder die dahin berufen worden sind, welche man dem Edicte nach nicht hätte berufen sollen.)Dig. 2,6In ius vocati ut eant aut satis vel cautum dent (Dass vor Gericht Berufene dahin gehen, oder Bürgen oder anders Sicherheit stellen.)Dig. 2,7Ne quis eum qui in ius vocabitur vi eximat (Dass Niemand den, welcher vor Gericht berufen wird, mit Gewalt entreisse.)Dig. 2,8Qui satisdare cogantur vel iurato promittant vel suae promissioni committantur (Von denen, welche gezwungen werden, Sicherheit zu stellen, oder ein eidliches Versprechen leisten, oder auf ihr einfaches Versprechen entlassen werden.)Dig. 2,9Si ex noxali causa agatur, quemadmodum caveatur (Wie Sicherheit gestellt wird, wenn eine Noxalklage erhoben [oder: wegen Schädenansprüchen geklagt] wird.)Dig. 2,10De eo per quem factum erit quominus quis in iudicio sistat (Von dem, welcher daran Schuld ist, dass sich Jemand nicht vor Gericht stellt.)Dig. 2,11Si quis cautionibus in iudicio sistendi causa factis non obtemperaverit (Wenn Jemand dem geleisteten Versprechen, sich vor Gerichte zu stellen, nicht nachgekommen ist.)Dig. 2,12De feriis et dilationibus et diversis temporibus (Von den Gerichtsferien und Aufschubsgestattungen und der Berechnung verschiedener Zeiten.)Dig. 2,13De edendo (Vom Vorzeigen.)Dig. 2,14De pactis (Von Verträgen.)Dig. 2,15De transactionibus (Von Vergleichen.)
Dig. 40,1De manumissionibus (Von den Freilassungen.)Dig. 40,2De manumissis vindicta (Von den durch den Stab freigelassenen [Sclaven].)Dig. 40,3De manumissionibus quae servis ad universitatem pertinentibus imponuntur (Von den Freilassungen, welche Sclaven ertheilt werden, welche einer Gemeinheit angehören.)Dig. 40,4De manumissis testamento (Von den durch ein Testament freigelassenen [Sclaven.])Dig. 40,5De fideicommissariis libertatibus (Von den fideicommissarischen Freiheiten.)Dig. 40,6De ademptione libertatis (Von der Zurücknahme der Freiheit.)Dig. 40,7De statuliberis (Von den Bedingtfreien.)Dig. 40,8Qui sine manumissione ad libertatem perveniunt (Welche [Sclaven] ohne Freilassung zur Freiheit gelangen.)Dig. 40,9Qui et a quibus manumissi liberi non fiunt et ad legem Aeliam Sentiam (Welche Sclaven durch die Freilassung wegen ihrer selbst, und wegen ihres Freilassers nicht frei werden, und zum Aelisch-Sentischen Gesetz.)Dig. 40,10De iure aureorum anulorum (Von dem Recht der goldenen Ringe.)Dig. 40,11De natalibus restituendis (Von der Zurückversetzung in den Geburtsstand.)Dig. 40,12De liberali causa (Von dem Rechtsstreit über die Freiheit.)Dig. 40,13Quibus ad libertatem proclamare non licet (Welche nicht auf die Freiheit Anspruch machen dürfen.)Dig. 40,14 (27,1 %)Si ingenuus esse dicetur (Wenn behauptet werden wird, dass [ein Freigelassener] ein Freigeborner sei.)Dig. 40,15Ne de statu defunctorum post quinquennium quaeratur (Dass der Rechtszustand Verstorbener nach fünf Jahren nicht untersucht werden soll.)Dig. 40,16De collusione detegenda (Von der Entdeckung eines heimlichen Einverständnisses.)
Dig. 43,1De interdictis sive extraordinariis actionibus, quae pro his competunt (Von den Interdicten und ausserordentlichen Klagen, die an deren Statt zuständig sind.)Dig. 43,2Quorum bonorum (Welchen Nachlass.)Dig. 43,3Quod legatorum (Was von Vermächtnissen.)Dig. 43,4Ne vis fiat ei, qui in possessionem missus erit (Dass Dem keine Gewalt geschehe, der in den Besitz gesetzt sein wird.)Dig. 43,5De tabulis exhibendis (Von der Auslieferung der Testamente.)Dig. 43,6Ne quid in loco sacro fiat (Dass an einem heiligen Orte Etwas nicht geschehe.)Dig. 43,7De locis et itineribus publicis (Von öffentlichen Plätzen und Wegen.)Dig. 43,8Ne quid in loco publico vel itinere fiat (Dass an einem öffentlichen Platze oder Wege Etwas nicht geschehe.)Dig. 43,9De loco publico fruendo (Von dem Genuss eines öffentlichen Platzes.)Dig. 43,10De via publica et si quid in ea factum esse dicatur (Von öffentlichen Strassen und wenn etwas in demselben errichtet werden sein soll.)Dig. 43,11De via publica et itinere publico reficiendo (Von der Ausbesserung öffentlicher Strassen und Wege.)Dig. 43,12De fluminibus. ne quid in flumine publico ripave eius fiat, quo peius navigetur (Von den Flüssen, dass Etwas in einem öffentlichen Flusse oder an dessen Ufer nicht geschehe, wodurch die Schifffahrt beeinträchtigt wird.)Dig. 43,13Ne quid in flumine publico fiat, quo aliter aqua fluat, atque uti priore aestate fluxit (Dass in einem öffentlichen Fluss Etwas nicht geschehe, wodurch der Wasserfluss gegen den im vorhergehenden Sommer geändert wird.)Dig. 43,14Ut in flumine publico navigare liceat (Dass die Schifffahrt an einem öffentlichen Flusse gestattet sei.)Dig. 43,15De ripa munienda (Von der Befestigung des Ufers.)Dig. 43,16De vi et de vi armata (Von der Gewalt und der Gewalt mit Waffen.)Dig. 43,17Uti possidetis (Wie ihr besitzet.)Dig. 43,18De superficiebus (Von Erbpachtungen.)Dig. 43,19De itinere actuque privato (Von Privatwegen.)Dig. 43,20De aqua cottidiana et aestiva (Vom täglichen Wasser und dem Sommerwasser.)Dig. 43,21De rivis (Von den Kanälen.)Dig. 43,22De fonte (Von den Quellen.)Dig. 43,23De cloacis (Von den Kloaken.)Dig. 43,24Quod vi aut clam (Was gewaltsam oder heimlich.)Dig. 43,25De remissionibus (Von den Remissionen.)Dig. 43,26De precario (Vom bittweisen [Besitzverhältniss].)Dig. 43,27De arboribus caedendis (Vom Baumfällen.)Dig. 43,28De glande legenda (Vom Auflesen der Eicheln.)Dig. 43,29De homine libero exhibendo (Von der Auslieferung freier Menschen.)Dig. 43,30De liberis exhibendis, item ducendis (Von der Auslieferung der Kinder und deren Abführung.)Dig. 43,31Utrubi (Vom (Interdicte) Wo immer.)Dig. 43,32De migrando (Vom Ausziehen lassen.)Dig. 43,33De Salviano interdicto (Vom Salvianischen Interdict.)
Dig. 11,1,17Idem li­bro tri­gen­si­mo oc­ta­vo ad edic­tum. Si ser­vus non sit unius, sed plu­rium et om­nes men­ti­ti sunt eum in sua po­tes­ta­te non es­se vel qui­dam ex il­lis, aut do­lo fe­ce­runt quo mi­nus sit in po­tes­ta­te, unus­quis­que il­lo­rum te­ne­bi­tur in so­li­dum, quem­ad­mo­dum te­ne­ren­tur, si ha­be­rent in po­tes­ta­te: is ve­ro, qui ni­hil do­lo fe­ce­rit quo mi­nus in po­tes­ta­te ha­be­ret, vel non ne­ga­vit, non te­ne­bi­tur.

Idem lib. XXXVIII. ad Ed. Wenn ein Sclav nicht einem, sondern Mehreren gehört, und Alle geleugnet haben, dass er sich in ihrer Gewalt befinde, oder einige von ihnen, oder arglistiger Weise ihn aus ihrer Gewalt geschafft haben, so haftet jeder von ihnen auf das Ganze, wie sie haften würden, wenn sie ihn in ihrer Gewalt hätten. Derjenige aber, der nicht arglistig gehandelt, ihn aus seiner Gewalt zu schaffen, oder es nicht in Abrede gewesen ist, haftet nicht.

Dig. 13,1,6Ul­pia­nus li­bro tri­gen­si­mo oc­ta­vo ad edic­tum. Pro­in­de et­si ope con­si­lio ali­cu­ius fur­tum fac­tum sit, con­dic­tio­ne non te­ne­bi­tur, et­si fur­ti te­ne­tur.

Ad Dig. 13,1,6Windscheid: Lehrbuch des Pandektenrechts, 7. Aufl. 1891, Bd. II, § 453, Note 5.Ulp. lib. XXXVIII. ad Ed. Deshalb wird auch, wenn durch die Hülfe [oder] auf den Rath Jemands ein Diebstahl begangen sein sollte, [dieser] auf die Condiction nicht gehalten sein, wenn er gleich [auf die] Diebstahl[sklage] gehalten ist.

Dig. 13,1,10Idem li­bro tri­gen­si­mo oc­ta­vo ad edic­tum. Si­ve ma­ni­fes­tus fur si­ve nec ma­ni­fes­tus sit, pot­erit ei con­di­ci. ita de­mum au­tem ma­ni­fes­tus fur con­dic­tio­ne te­ne­bi­tur, si de­prae­hen­sa non fue­rit a do­mi­no pos­ses­sio eius: ce­te­rum ne­mo fu­rum con­dic­tio­ne te­ne­tur, post­ea­quam do­mi­nus pos­ses­sio­nem ad­prae­hen­dit. et id­eo Iu­lia­nus, ut pro­ce­dat in fu­re ma­ni­fes­to trac­ta­re de con­dic­tio­ne, ita pro­po­nit fu­rem de­pre­hen­sum aut oc­ci­dis­se aut fre­gis­se aut ef­fu­dis­se id quod in­ter­ce­pe­rat. 1Ei quo­que, qui vi bo­no­rum rap­to­rum te­ne­tur, con­di­ci pos­se Iu­lia­nus li­bro vi­cen­si­mo se­cun­do di­ges­to­rum sig­ni­fi­cat. 2Tam­diu au­tem con­dic­tio­ni lo­cus erit, do­nec do­mi­ni fac­to do­mi­nium eius rei ab eo re­ce­dat: et id­eo si eam rem alie­na­ve­rit, con­di­ce­re non pot­erit. 3Un­de Cel­sus li­bro duo­de­ci­mo di­ges­to­rum scri­bit, si rem fur­ti­vam do­mi­nus pu­re le­ga­ve­rit fu­ri, he­redem ei con­di­ce­re non pos­se: sed et si non ip­si fu­ri, sed alii, idem di­cen­dum est ces­sa­re con­dic­tio­nem, quia do­mi­nium fac­to tes­ta­to­ris, id est do­mi­ni, dis­ces­sit.

Idem lib. XXXVIII. ad Ed. Es mag ein offenbarer (manifestus) Dieb oder ein nicht offenbarer sein, man wird gegen ihn condiciren können. Dann aber nur wird ein offenbarer Dieb auf die Condiction gehalten sein, wenn der Besitz desselben vom Eigenthümer nicht ergriffen sein sollte. Sonst ist Niemand unter den Dieben auf die Condiction gehalten, nachdem der Eigenthümer den Besitz ergriffen hat; und darum stellt Julianus, damit es angehe, bei einem offenbaren Diebe wegen der Condiction zu verhandeln, [die Sache] so dar, der ertappte Dieb habe das, was er weggenommen hatte, entweder getödtet, oder zerbrochen, oder ausgegossen. 1Auch gegen den, welcher [auf die Klage] wegen gewaltsam geraubter Güter gehalten ist, bemerkt Julianus im zweiundzwanzigsten Buch der Digesten, könne condicirt werden. 2Ad Dig. 13,1,10,2Windscheid: Lehrbuch des Pandektenrechts, 7. Aufl. 1891, Bd. I, § 171, Note 2.Solange aber wird die Condiction Statt finden, bis durch eine Handlung des Eigenthümers das Eigenthum der Sache von ihm abkommt; und daher wird er, wenn er diese Sache veräussert haben sollte, nicht condiciren können. 3Daher schreibt Celsus im zwölften Buche der Digesten, wenn der Eigenthümer die gestohlene Sache dem Dieb ohne Nebenbestimmung legirt haben sollte, könne der Erbe sie nicht von ihm condiciren. Aber auch, wenn nicht dem Dieb selbst, sondern einem Andern, so ist dasselbe zu sagen, dass [nämlich] die Condiction wegfalle, weil das Eigenthum durch eine Handlung des Testators, das ist, des Eigenthümers, weggekommen ist.

Dig. 13,1,12Ul­pia­nus li­bro tri­gen­si­mo oc­ta­vo ad edic­tum. Et id­eo ele­gan­ter Mar­cel­lus de­fi­nit li­bro sep­ti­mo: ait enim: si res mi­hi sub­rep­ta tua re­ma­neat, con­di­ces. sed et si do­mi­nium non tuo fac­to amis­e­ris, ae­que con­di­ces. 1In com­mu­ni igi­tur re ele­gan­ter ait in­ter­es­se, utrum tu pro­vo­cas­ti com­mu­ni di­vi­dun­do iu­di­cio an pro­vo­ca­tus es, ut, si pro­vo­cas­ti com­mu­ni di­vi­dun­do iu­di­cio, amis­e­ris con­dic­tio­nem, si pro­vo­ca­tus es, re­ti­neas. 2Ne­ra­tius li­bris mem­bra­na­rum Aris­to­nem ex­is­ti­mas­se, re­fert eum, cui pig­no­ri res da­ta sit, in­cer­ti con­dic­tio­ne ac­tu­rum, si ea sub­rep­ta sit.

Ulp. lib. XXXVIII. ad Ed. Und darum bestimmt [dies] Marcellus im siebenten Buch auf eine feine Weise; er sagt nämlich, wenn [deine] mir entwendete Sache die deinige bleiben sollte, so wirst du condiciren. Aber auch wenn du das Eigenthum nicht durch deine Handlung verloren haben solltest, wirst du gleichfalls condiciren. 1Bei einer gemeinschaftlichen Sache also, sagt er auf feine Weise, sei der Unterschied, ob du mit der Theilungsklage vorgefordert hast, oder vorgefordert worden bist; [so] dass du, wenn du mit der Theilungsklage vorgefordert hast, die Condiction verloren hast, wenn du vorgefordert worden bist, behältst. 2Neratius erzählt in den Büchern der Membranen, Aristo habe gemeint, dass derjenige, welchem eine Sache zum Pfand bestellt worden sei, mit der Condiction des Unbestimmten klagen werde, wenn sie entwendet worden ist.

Dig. 13,7,13Ul­pia­nus li­bro tri­gen­si­mo oc­ta­vo ad edic­tum. Si, cum ven­de­ret cre­di­tor pig­nus, con­ve­ne­rit in­ter ip­sum et emp­to­rem, ut, si sol­ve­rit de­bi­tor pe­cu­niam pre­tii emp­to­ri, li­ce­ret ei re­ci­pe­re rem suam, scrip­sit Iu­lia­nus et est re­scrip­tum ob hanc con­ven­tio­nem pig­ne­ra­ti­ciis ac­tio­ni­bus te­ne­ri cre­di­to­rem, ut de­bi­to­ri man­det ex ven­di­to ac­tio­nem ad­ver­sus emp­to­rem. sed et ip­se de­bi­tor aut vin­di­ca­re rem pot­erit aut in fac­tum ac­tio­ne ad­ver­sus emp­to­rem age­re. 1Venit au­tem in hac ac­tio­ne et do­lus et cul­pa, ut in com­mo­da­to: venit et cus­to­dia: vis ma­ior non venit.

Ulp. lib. XXXVIII. ad Ed. Ad Dig. 13,7,13 pr.Windscheid: Lehrbuch des Pandektenrechts, 7. Aufl. 1891, Bd. II, § 316, Note 2.Wenn, da der Gläubiger das Pfand verkaufte, zwischen ihm und dem Käufer die Uebereinkunft getroffen sein sollte, dass, wenn der Schuldner dem Käufer das den Kaufpreis ausmachende Geld (pecuniam pretii) gezahlt haben sollte, es ihm erlaubt sein sollte, seine Sache zurückzunehmen, so hat Julianus geschrieben und ist rescribirt worden, dass wegen dieser Uebereinkunft der Gläubiger auf die Pfandklage gehalten sei, damit er dem Schuldner die Klage aus dem Verkauf gegen den Käufer übertrage; aber auch der Schuldner selbst wird die Sache entweder vindiciren, oder mit einer Klage auf das Geschehene gegen den Käufer klagen können. 1Es kommt aber [in dem Bereich] dieser Klage sowohl die böse Absicht, als auch das Verschulden, wie beim Leihvertrag, es kommt auch die Bewahrung11Unter böser Absicht wird hier auch das grobe Verschulden mit begriffen, und folglich ist Verschulden so viel als geringes Verschulden, s. Anm. 27. Wenn nun Ulpian noch überdies der Bewahrung gedenkt, so ist dies nicht so zu verstehen, als sei diese etwas von dem geringen Versehen Verschiedenes, (denn custodia ist nach Anm. 30 eine Unterart der diligentia und diese steht nach Anm. 29 der culpa levis gleich,) sondern der Sinn der Worte Ulpians ist dieser: der Pfandgläubiger steht für böse Absicht (und grobes Verschulden) und geringes Verschulden wie im Allgemeinen, so insbesondere auch für (eine Unterart des letzteren) die Bewahrung. S. Hasse Culpa S. 230 ff. 234., der grössere Zufall22Vis major. Dieser Ausdruck (auch vis divina, casus major) bezeichnet jedes grössere schädliche Ereigniss, welches unverschuldet eintritt. [aber] kommt nicht [in den Bereich dieser Klage.]

Dig. 38,1,2Ul­pia­nus li­bro tri­gen­si­mo oc­ta­vo ad edic­tum. Hoc edic­tum prae­tor pro­po­nit co­ar­tan­dae per­se­cu­tio­nis li­ber­ta­tis cau­sa im­po­si­to­rum: anim­ad­ver­tit enim rem is­tam li­ber­ta­tis cau­sa im­po­si­to­rum prae­sta­tio­nem ul­tra ex­cre­vis­se, ut pre­me­ret at­que one­ra­ret li­ber­ti­nas per­so­nas. 1In­itio igi­tur prae­tor pol­li­ce­tur se iu­di­cium ope­ra­rum da­tu­rum in li­ber­tos et li­ber­tas.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 38,1,13Ul­pia­nus li­bro tri­gen­si­mo oc­ta­vo ad edic­tum. Si quis hac le­ge emp­tus sit, ut ma­nu­mit­ta­tur, et ex con­sti­tu­tio­ne di­vi Mar­ci per­ve­ne­rit ad li­ber­ta­tem, ope­rae ei im­po­si­tae nul­lum ef­fec­tum ha­be­bunt. 1Sed nec cui bo­na ad­dic­ta sunt ex con­sti­tu­tio­ne di­vi Mar­ci li­ber­ta­tium con­ser­van­da­rum cau­sa, pot­erit ope­ras pe­te­re ne­que ab his, qui di­rec­tas, ne­que ab his, qui fi­dei­com­mis­sa­rias ac­ce­pe­runt, quam­vis fi­dei­com­mis­sa­rias li­ber­ta­tes qui ac­ce­pe­runt, ip­sius li­ber­ti ef­fi­cian­tur: non enim sic fiunt li­ber­ti, ut sunt pro­prii, quos nul­la ne­ces­si­ta­te co­gen­te ma­nu­mi­si­mus. 2Iu­di­cium de ope­ris tunc lo­cum ha­bet, cum ope­rae prae­ter­ie­rint. prae­ter­ire au­tem non pos­sunt, an­te­quam in­ci­piant ce­de­re, et in­ci­piunt, post­ea­quam fue­rint in­dic­tae. 3Et­iam si uxo­rem ha­beat li­ber­tus, non pro­hi­be­tur pa­tro­nus ope­ras ex­ige­re. 4Si im­pu­bes sit pa­tro­nus, vo­lun­ta­te eius non vi­de­tur li­ber­ta nup­ta, ni­si tu­to­ris auc­to­ri­tas vo­lun­ta­ti ac­ces­se­rit. 5Ra­ti quo­que ha­bitio pa­tro­no ob­est in nup­tiis li­ber­tae.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 38,1,15Ul­pia­nus li­bro tri­gen­si­mo oc­ta­vo ad edic­tum. Li­ber­tus, qui post in­dic­tio­nem ope­ra­rum va­le­tu­di­ne im­pe­di­tur, quo mi­nus prae­stet ope­ras, non te­ne­tur: nec enim pot­est vi­de­ri per eum sta­re, quo mi­nus ope­ras prae­stet. 1Ne­que pro­mit­ti ne­que sol­vi nec de­be­ri nec pe­ti pro par­te pot­erit ope­ra. id­eo Pa­pi­nia­nus sub­icit: si non una, sed plu­res ope­rae sint et plu­res he­redes ex­istant pa­tro­no qui ope­ras sti­pu­la­tus est, ve­rum est ob­li­ga­tio­nem ope­ra­rum nu­me­ro di­vi­di. de­ni­que Cel­sus li­bro duo­de­ci­mo scri­bit, si com­mu­nis li­ber­tus pa­tro­nis duo­bus ope­ras mil­le da­tu­rum se iu­ra­ve­rit aut com­mu­ni eo­rum ser­vo pro­mi­se­rit, quin­ge­nas po­tius de­be­ri, quam sin­gu­la­rum ope­ra­rum di­mi­dias.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 39,4,12Ul­pia­nus li­bro tri­gen­si­mo oc­ta­vo ad edic­tum. Quan­tae au­da­ciae, quan­tae te­me­ri­ta­tis sint pu­bli­ca­no­rum fac­tio­nes, ne­mo est qui ne­sciat. id­cir­co prae­tor ad com­pes­cen­dam eo­rum au­da­ciam hoc edic­tum pro­pos­uit: 1‘Quod fa­mi­lia pu­bli­ca­no­rum fur­tum fe­cis­se di­ce­tur, item si dam­num in­iu­ria fe­ce­rit et id ad quos ea res per­ti­net non ex­hi­be­tur: in do­mi­num si­ne no­xae de­di­tio­ne iu­di­cium da­bo’. 2Fa­mi­liae au­tem ap­pel­la­tio­ne hic ser­vi­lem fa­mi­liam con­ti­ne­ri scien­dum est. sed et si bo­na fi­de pu­bli­ca­no alie­nus ser­vus ser­vit, ae­que con­ti­ne­bi­tur: for­tas­sis et ma­la fi­de, ple­rum­que enim va­gi ser­vi et fu­gi­ti­vi in hu­ius­mo­di ope­ris et­iam a scien­ti­bus ha­ben­tur. er­go et si ho­mo li­ber ser­viat, hoc edic­tum lo­cum ha­bet. 3Pu­bli­ca­ni au­tem di­cun­tur, qui pu­bli­ca vec­ti­ga­lia ha­bent con­duc­ta.

Ulp. lib. XXXVIII. ad Ed. Wie keck und verwegen die Staatspächterbanden seien, ist Jedermann bekannt; deshalb hat der Prätor, um ihrer Frechheit Zügel anzulegen, dieses Edict erlassen. 1Wenn das Gesinde der Staatspächter einen Diebstahl, ebenso, wenn dasselbe einen widerrechtlichen Schaden verübt zu haben angegeben wird, und diejenigen [Sclaven], welche die Sache angeht, nicht vorgezeigt werden, so werde ich eine Klage gegen den Herrn verleihen, ohne dass dass dieser von der Auslieferung an Schadens Statt Gebrauch machen darf. 2Unter der Benennung Gesinde (familia) werden aber hier die zum Gesinde gehörigen Sclaven verstanden. Aber auch wenn ein fremder Sclave in guten Glauben dem Staatspächter als Sclave dient, so wird solcher ebenfalls darin begriffen sein; vielleicht auch wenn in bösem Glauben; denn gemeiniglich werden herumstreifende und flüchtige Sclaven auch von Solchen, die das wissen, zu diesen Geschäften gehalten. Also auch wenn ein freier Mensch als Sclave dient, hat dieses Edict Statt. 3Publicani (Staatspächter) aber heissen Diejenigen, welche publica vectigalia (Staatsgefälle) gepachtet haben.

Dig. 40,14,6Ul­pia­nus li­bro tri­gen­si­mo oc­ta­vo ad edic­tum. Quo­tiens de hoc con­ten­di­tur, an quis li­ber­tus sit, si­ve ope­rae pe­tan­tur si­ve ob­se­quium de­si­de­re­tur si­ve et­iam fa­mo­sa ac­tio in­ten­da­tur si­ve in ius vo­ce­tur qui se pa­tro­num di­cit si­ve nul­la cau­sa in­ter­ve­niat, red­di­tur prae­iu­di­cium. sed et quo­tiens quis li­ber­ti­num qui­dem se con­fi­te­tur, li­ber­tum au­tem Gaii Se­ii se ne­gat, idem prae­iu­di­cium da­tur. red­di­tur au­tem al­ter­utro de­si­de­ran­te: sed ac­to­ris par­ti­bus sem­per qui se pa­tro­num di­cit fun­gi­tur pro­ba­re­que li­ber­tum suum ne­ces­se ha­bet aut, si non pro­bet, vin­ci­tur.

Ulp. lib. XXXVIII. ad Ed. So oft darüber gestritten wird, ob Jemand ein Freigelassener sei, — mögen nun Dienste gefordert, oder mag Gehorsam verlangt, oder auch eine infamirende Klage angestellt, oder Der vor Gericht gefordert werden, welcher behauptet, dass er Patron sei, oder möge keine [besondere] Veranlassung vorkommen, — wird eine Vorklage33Praejudicium. S. die Bem. zu l. 35. §. 2. D. de procur. 3. 3. u. Zimmern a. a. O. B. 3. §. 69. Anm. 4. ertheilt. Auch dann, wenn Jemand zwar bekennt, dass er ein Freigelassener sei, aber leugnet, dass er der Freigelassene des Cajus Sejus sei, wird eben so eine Vorklage ertheilt. Die Ertheilung geschieht auf Bitten des Einen oder des Anderen. Aber die Rolle des Klägers übernimmt immer Der, welcher behauptet, dass er Patron sei, und [dieser] muss nothwendig beweisen, dass [der Andere] sein Freigelassener sei; oder wenn er es nicht beweist, so wird er besiegt.

Dig. 44,1,12Ul­pia­nus li­bro tri­gen­si­mo oc­ta­vo ad edic­tum. Ge­ne­ra­li­ter in prae­iu­di­ciis is ac­to­ris par­tes sus­ti­net, qui ha­bet in­ten­tio­nem se­cun­dum id quod in­ten­dit.

Ulp. lib. XXXVIII. ad Ed. Es ist allgemeine Regel, dass bei vor Entscheidung der Hauptsache zur Sprache kommenden Vorfragen44Generaliter in praejudiciis actoris partis sustinet, qui habet intentionem secundum id quod intendit; Hieron. Eleni Diatrib. s. Exercit. lib. II. c. 13. (T. O. II. p. 1436.) sagt: Praejudicium dicitur aut res, quae cum statuta fuerit, affert judicaturis exemplum quod sequantur, aut quaestio, quae alterius causae cognitionem sistit, dum de ista judicatum sit, ideoque praejudicium vocatur, quod ante de ea judicari debet. — Eodem modo in isto, de quo agimus, responso praejudicium accipimus. — Agitur autem hic de eis modo quaestionibus, si quaeratur, liber quis sit an servus, ingenuus an libertus, filius sit necne. Istae quaestiones quidem in judicium venire possunt principaliter; interdum vero (ut hic) de illis cognoscitur propter aliam quaestionem ante motam. — Quando igitur praejudicio agitur contemplatione alterius litis, jam ut constituatur, quis actoris, quis rei partibus fungatur, non hoc consideramus, uter in praejudicio possidet, sed uter in praejudicio illud alleget, quod si probaverit, in priore judicio vincet. Die Worte qui habet intent. etc. heissen also: qui habet et obtinet intentionem suam in lite prius instituta, propter quam praejudicio disceptatur, secundum id, seu ex eo, quod intendit seu allegat in praejudicio. — Verbi gratia: petit Titius ab Erote, ut patronus a suo liberto, operas; Eros libertinam conditionem infitiatur, itaque praejudicio opus est. In isto Titius probare debet, Erotem libertum esse, et actoris partes sustinet, quia in praejudicio id allegat et intendat, jus nempe patroni in Erotem. Cujac. sagt Obs. V. 37. qua ambiguitate (s. Anm. 1. dieses Tit.) deceptus Tribonianus hanc legem (12.) sub Tit. de except. posunt. — Weshalb Duker l. l. p. 375. diese Stelle nicht verstehen kann, weiss ich nicht. Derjenige die Stelle des Klägers überkömmt, dessen Foderung in der erstern von seiner Behauptung in der letztern abhängig ist.

Dig. 46,2,13Ul­pia­nus li­bro tri­gen­si­mo oc­ta­vo ad edic­tum. Si non de­bi­to­rem qua­si de­bi­to­rem dele­ga­ve­ro cre­di­to­ri meo, ex­cep­tio lo­cum non ha­be­bit, sed con­dic­tio ad­ver­sus eum qui dele­ga­vit com­pe­tit.

Ulp. lib. XXXVIII. ad Ed. Wenn ich einen Nichtschuldner, gleich als wäre er ein Schuldner, delegirt haben werde, so wird keine Einrede [gegen Den, an welchen er delegirt ist,] statthaben, sondern die Condiction steht gegen Den zu, welcher delegirt hat.

Dig. 46,3,29Ul­pia­nus li­bro tri­gen­si­mo oc­ta­vo ad edic­tum. Cum Sti­chus et Pam­phi­lus com­mu­ni ser­vo pro­mis­si sunt, al­te­ri Sti­chus, al­te­ri Pam­phi­lus sol­vi non pot­est, sed di­mi­diae sin­gu­lo­rum par­tes de­ben­tur. idem­que est, si quis aut duos Sti­chos aut duos Pam­phi­los da­ri pro­mi­sit aut com­mu­ni duo­rum ser­vo ho­mi­nes de­cem da­re pro­mi­sit: nam amb­igua vox est de­cem ho­mi­nes, quem­ad­mo­dum de­cem de­na­rii: at­que utrius­que rei di­mi­dium duo­bus mo­dis in­tel­le­gi pot­est. sed in num­mis et oleo ac fru­men­to et si­mi­li­bus, quae com­mu­ni spe­cie con­ti­nen­tur, ap­pa­ret hoc ac­tum, ut nu­me­ro di­vi­da­tur ob­li­ga­tio, qua­te­nus et com­mo­dius pro­mis­so­ri sti­pu­la­to­ri­bus­que est.

Ulp. lib. XXXVIII. ad Ed.55Vgl. über diese Stelle Cujacius Observatt. XV. 24. u. die in Schultingii Notae ad Digesta ed. Smallenburg T. VII. (L. B. 1832.) p. 102. angef. Schriftsteller. Wenn Stichus und Pamphilus einem gemeinschaftlichen Sclaven versprochen worden sind, so kann nicht dem einen [Herrn desselben] Stichus, dem anderen Pamphilus geleistet werden, sondern es wird [jedem] die Hälfte jedes einzelnen [Sclaven] geschuldet. Und dasselbe ist der Fall, wenn Jemand versprochen hat, dass entweder zwei Stichus, oder zwei Pamphilus gegeben werden sollen, oder wenn er versprochen hat, einem Sclaven, welcher Zweien gemeinschaftlich gehört, zehn Sclaven zu geben; denn es ist ein zweideutiger Ausdruck: zehn Sclaven, ebenso wie zehn Denare, und man kann sich die Hälfte der beiden Sachen auf zwei Arten denken. Aber bei Geldstücken, Oel, Getreide und ähnlichen Sachen, welche in einer allgemeinen Art enthalten sind66D. h. nicht nach dem Individuum bestimmt sind., wird offenbar das beabsichtigt, dass die Verbindlichkeit der Zahl nach getheilt werde, da dies auch für den Versprecher und den Stipulatoren vortheilhafter ist.

Dig. 47,2,53Idem li­bro tri­gen­si­mo oc­ta­vo ad edic­tum. Si quis ex do­mo, in qua ne­mo erat, ra­pue­rit, ac­tio­ne de bo­nis rap­tis in qua­dru­plum con­ve­nie­tur, fur­ti non ma­ni­fes­ti, vi­de­li­cet si ne­mo eum de­pre­hen­de­rit tol­len­tem.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 47,2,93Ul­pia­nus li­bro tri­gen­si­mo oc­ta­vo ad edic­tum. Me­mi­nis­se opor­te­bit nunc fur­ti ple­rum­que cri­mi­na­li­ter agi et eum qui agit in cri­men sub­scri­be­re, non qua­si pu­bli­cum sit iu­di­cium, sed quia vi­sum est te­me­ri­ta­tem agen­tium et­iam ex­tra­or­di­na­ria anim­ad­ver­sio­ne co­er­cen­dam. non id­eo ta­men mi­nus, si qui ve­lit, pot­erit ci­vi­li­ter age­re.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 47,4,1Ul­pia­nus li­bro tri­gen­si­mo oc­ta­vo ad edic­tum. Si do­lo ma­lo eius, qui li­ber es­se ius­sus erit, post mor­tem do­mi­ni an­te ad­itam he­redi­ta­tem in bo­nis, quae eius fue­runt, qui eum li­be­rum es­se ius­se­rit, fac­tum es­se di­ce­tur, quo mi­nus ex his bo­nis ad he­redem ali­quid per­ve­ni­ret: in eum in­tra an­num uti­lem du­pli iu­di­cium da­tur. 1Haec au­tem ac­tio, ut La­beo scrip­sit, na­tu­ra­lem po­tius in se quam ci­vi­lem ha­bet ae­qui­ta­tem, si qui­dem ci­vi­lis de­fi­cit ac­tio: sed na­tu­ra ae­quum est non es­se im­pu­ni­tum eum, qui hac spe au­da­cior fac­tus est, quia ne­que ut ser­vum se co­er­ce­ri pos­se in­tel­le­git spe im­mi­nen­tis li­ber­ta­tis, ne­que ut li­be­rum dam­na­ri, quia he­redi­ta­ti fur­tum fe­cit, hoc est do­mi­nae, do­mi­nus au­tem do­mi­na­ve non pos­sunt ha­be­re fur­ti ac­tio­nem cum ser­vo suo, quam­vis post­ea ad li­ber­ta­tem per­ve­ne­rit vel alie­na­tus sit, ni­si si post­ea quo­que con­trec­ta­ve­rit. e re ita­que es­se prae­tor pu­ta­vit cal­li­di­ta­tem et pro­ter­vi­ta­tem ho­rum, qui he­redi­ta­tes de­po­pu­lan­tur, du­pli ac­tio­ne co­er­ce­re. 2Non alias te­ne­bi­tur is­te li­ber­tus, quam si do­lo quid dis­si­pas­se pro­po­na­tur. cul­pa au­tem neg­le­gen­tia­que ser­vi post li­ber­ta­tem ex­cu­sa­ta est, sed cul­pa do­lo pro­xi­ma do­lum re­prae­sen­tat. pro­in­de si quid dam­ni de­dit si­ne do­lo, ces­sa­bit is­ta ac­tio, quam­vis alias Aqui­lia te­ne­tur ob hoc, quod dam­num qua­li­ter­qua­li­ter de­de­rit. ha­bet ita­que cer­tum fi­nem is­ta ac­tio, ut et do­lo fe­ce­rit is­te et post mor­tem do­mi­ni et an­te ad­itam he­redi­ta­tem. ce­te­rum si si­ne do­lo, aut do­lo qui­dem, ve­rum vi­vo do­mi­no, non te­ne­bi­tur hac ac­tio­ne: quin im­mo et si post mor­tem post ad­itam he­redi­ta­tem, ces­sa­bit ac­tio: nam ubi ad­ita he­redi­tas est, iam qua­si li­ber con­ve­ni­ri pot­est. 3Quid ta­men, si sub con­di­cio­ne ac­ce­pit li­ber­ta­tem? ec­ce non­dum li­ber est: sed ut ser­vus pot­est co­er­ce­ri: id­cir­co di­cen­dum est ces­sa­re hanc ac­tio­nem. 4Sed ubi li­ber­tas com­pe­tit con­ti­nuo, di­cen­dum est pos­se et de­be­re hanc ac­tio­nem da­ri ad­ver­sus eum, qui per­ve­nit ad li­ber­ta­tem. 5Si ser­vus pu­re le­ga­tus an­te ad­itam he­redi­ta­tem quid ad­mi­se­rit in he­redi­ta­te, di­cen­dum est, quia do­mi­nium in eo mu­ta­tur, huic ac­tio­ni lo­cum es­se. 6Et ge­ne­ra­li­ter di­ci­mus, quo ca­su in ser­vo do­mi­nium vel mu­ta­tur vel amit­ti­tur vel li­ber­tas com­pe­tit post in­ter­val­lum mo­di­cum ad­itae he­redi­ta­tis, eo ca­su hanc ac­tio­nem in­dul­gen­dam. 7Sed si fi­dei­com­mis­sa­ria li­ber­tas ser­vo da­ta sit, quid­quid in he­redi­ta­te ma­le­fi­cii ad­mi­sit, num­quid non prius co­ga­tur he­res ma­nu­mit­te­re, quam si sa­tis­fe­ce­rit? est au­tem sae­pis­si­me et a di­vo Mar­co et ab im­pe­ra­to­re nos­tro cum pa­tre re­scrip­tum non im­pe­di­ri fi­dei­com­mis­sa­riam li­ber­ta­tem, quae pu­re da­ta est. di­vus sa­ne Mar­cus re­scrip­sit ar­bi­trum ex con­ti­nen­ti dan­dum, apud quem ra­tio po­na­tur: sed hoc re­scrip­tum ad ra­tio­nem po­nen­dam per­ti­net ac­tus, quem ser­vus ad­mi­nis­tra­vit. ar­bi­tror igi­tur et hic pos­se hanc ac­tio­nem com­pe­te­re. 8‘An­te ad­itam he­redi­ta­tem’ sic ac­ci­pe­re de­be­mus ‘an­te­quam vel ab uno ad­ea­tur he­redi­tas’: nam ubi vel unus ad­it, com­pe­tit li­ber­tas. 9Si pu­pil­lus he­res in­sti­tu­tus sit et a sub­sti­tu­to eius li­ber­tas da­ta me­dio­que tem­po­re quae­dam ad­mit­tan­tur: si qui­dem vi­vo pu­pil­lo quid fue­rit fac­tum, lo­cum non es­se huic ac­tio­ni: sin ve­ro post mor­tem, an­te­quam quis pu­pil­lo suc­ce­de­ret, ac­tio­nem is­tam lo­cum ha­be­re. 10Haec ac­tio lo­cum ha­bet non tan­tum in re­bus, quae in bo­nis fue­runt tes­ta­to­ris, sed et si he­redis in­ter­fuit do­lum ma­lum ad­mis­sum non es­se, quo mi­nus ad se per­ve­ni­ret. et id­eo Scae­vo­la ple­nius trac­tat et si eam rem sub­ri­puis­set ser­vus, quam de­func­tus pig­no­ri ac­ce­pe­rat, hanc ac­tio­nem ho­no­ra­riam lo­cum ha­be­re: ple­nius enim cau­sam bo­no­rum hic ac­ci­pi­mus pro uti­li­ta­te. nam si in lo­cum de­fi­cien­tis fur­ti ac­tio­nis prop­ter ser­vi­tu­tem hanc ac­tio­nem sub­sti­tuit prae­tor, ve­ri­si­mi­le est in om­ni­bus cau­sis eum, in qui­bus fur­ti agi po­tuit, sub­sti­tuis­se. et in sum­ma pro­ba­tur hanc ac­tio­nem et in re­bus pig­ne­ra­tis et in re­bus alie­nis bo­na fi­de pos­ses­sis lo­cum ha­be­re: idem et de re com­mo­da­ta tes­ta­to­ri. 11Item si fruc­tus post mor­tem tes­ta­to­ris per­cep­tos hic ser­vus, qui li­ber­ta­tem pro­spi­cit, con­trec­ta­ve­rit, lo­cus erit huic ac­tio­ni: sed et si par­tus vel fe­tus post mor­tem ad­gna­tos, tan­tun­dem erit di­cen­dum. 12Prae­ter­ea si im­pu­bes post mor­tem pa­tris quae­sie­rit rei do­mi­nium ea­que, an­te­quam im­pu­be­ris he­redi­tas ad­ea­tur, sub­ri­pia­tur, lo­cum ha­be­re is­tam ac­tio­nem di­cen­dum est. 13Sed et in om­ni­bus, quae in­ter­fuit he­redis non es­se aver­sa, lo­cum ha­bet haec ac­tio. 14Non tan­tum au­tem ad so­la fur­ta is­ta ac­tio per­ti­net, sed et­iam ad om­nia dam­na, quae­cum­que he­redi­ta­ti ser­vus de­dit. 15Scae­vo­la ait pos­ses­sio­nis fur­tum fie­ri: de­ni­que si nul­lus sit pos­ses­sor, fur­tum ne­gat fie­ri: id­cir­co au­tem he­redi­ta­ti fur­tum non fie­ri, quia pos­ses­sio­nem he­redi­tas non ha­bet, quae fac­ti est et ani­mi. sed nec he­redis est pos­ses­sio, an­te­quam pos­si­deat, quia he­redi­tas in eum id tan­tum trans­fun­dit, quod est he­redi­ta­tis, non au­tem fuit pos­ses­sio he­redi­ta­tis. 16Il­lud ve­rum est, si pot­est alias he­res ad suum per­ve­ni­re, non es­se ho­no­ra­riam hanc ac­tio­nem tri­buen­dam, cum in id quod in­ter­sit con­dem­na­tio fiat. 17Prae­ter hanc ac­tio­nem es­se et vin­di­ca­tio­nem rei con­stat, cum haec ac­tio ad si­mi­li­tu­di­nem fur­ti com­pe­tat. 18Item he­redi ce­te­ris­que suc­ces­so­ri­bus com­pe­te­re is­tam ac­tio­nem di­cen­dum est. 19Si plu­res ser­vi li­ber­ta­tem ac­ce­pe­runt et do­lo ma­lo quid ad­mi­se­rint, sin­gu­li con­ve­nien­tur in so­li­dum, hoc est in du­plum. et cum ex de­lic­to con­ve­nian­tur, ex­em­plo fur­ti nul­lus eo­rum li­be­ra­tur, et­si unus con­ven­tus prae­sti­te­rit.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 47,5,1Ul­pia­nus li­bro tri­gen­si­mo oc­ta­vo ad edic­tum. In eos, qui na­ves cau­po­nas sta­bu­la ex­er­ce­bunt, si quid a quo­quo eo­rum quos­ve ibi ha­be­bunt fur­tum fac­tum es­se di­ce­tur, iu­di­cium da­tur, si­ve fur­tum ope con­si­lio ex­er­ci­to­ris fac­tum sit, si­ve eo­rum cu­ius, qui in ea na­vi na­vi­gan­di cau­sa es­set. 1Na­vi­gan­di au­tem cau­sa ac­ci­pe­re de­be­mus eos, qui ad­hi­ben­tur, ut na­vis na­vi­get, hoc est nau­tas. 2Et est in du­plum ac­tio. 3Cum enim in cau­po­na vel in na­vi res per­it, ex edic­to prae­to­ris ob­li­ga­tur ex­er­ci­tor na­vis vel cau­po ita, ut in po­tes­ta­te sit eius, cui res sub­rep­ta sit, utrum mal­let cum ex­er­ci­to­re ho­no­ra­rio iu­re an cum fu­re iu­re ci­vi­li ex­per­i­ri. 4Quod si re­ce­pe­rit sal­vum fo­re cau­po vel nau­ta, fur­ti ac­tio­nem non do­mi­nus rei sub­rep­tae, sed ip­se ha­bet, quia re­ci­pien­do pe­ri­cu­lum cus­to­diae sub­it. 5Ser­vi ve­ro sui no­mi­ne ex­er­ci­tor no­xae de­den­do se li­be­rat. cur er­go non ex­er­ci­tor con­dem­ne­tur, qui ser­vum tam ma­lum in na­ve ad­mi­sit? et cur li­be­ri qui­dem ho­mi­nis no­mi­ne te­ne­tur in so­li­dum, ser­vi ve­ro non te­ne­tur? ni­si for­te id­cir­co, quod li­be­rum qui­dem ho­mi­nem ad­hi­bens sta­tue­re de­buit de eo, qua­lis es­set, in ser­vo ve­ro suo ignos­cen­dum sit ei qua­si in do­mes­ti­co ma­lo, si no­xae de­de­re pa­ra­tus sit. si au­tem alie­num ad­hi­buit ser­vum, qua­si in li­be­ro te­ne­bi­tur. 6Cau­po prae­stat fac­tum eo­rum, qui in ea cau­po­na eius cau­po­nae ex­er­cen­dae cau­sa ibi sunt, item eo­rum, qui ha­bi­tan­di cau­sa ibi sunt: via­to­rum au­tem fac­tum non prae­stat. nam­que via­to­rem si­bi eli­ge­re cau­po vel sta­bu­la­rius non vi­de­tur nec re­pel­le­re pot­est iter agen­tes: in­ha­bi­ta­to­res ve­ro per­pe­tuos ip­se quo­dam­mo­do ele­git, qui non re­ie­cit, quo­rum fac­tum opor­tet eum prae­sta­re. in na­vi quo­que vec­to­rum fac­tum non prae­sta­tur.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 47,6,1Ul­pia­nus li­bro tri­gen­si­mo oc­ta­vo ad edic­tum. Uti­lis­si­mum id edic­tum prae­tor pro­pos­uit, quo do­mi­nis pro­spi­ce­ret ad­ver­sus ma­le­fi­cia ser­vo­rum, vi­de­li­cet ne, cum plu­res fur­tum ad­mit­tunt, ever­tant do­mi­ni pa­tri­mo­nium, si om­nes de­de­re aut pro sin­gu­lis aes­ti­ma­tio­nem li­tis of­fer­re co­ga­tur. da­tur igi­tur ar­bi­trium hoc edic­to, ut, si qui­dem ve­lit di­ce­re no­xios ser­vos, pos­sit om­nes de­de­re, qui par­ti­ci­pa­ve­runt fur­tum: enim­ve­ro si ma­lue­rit aes­ti­ma­tio­nem of­fer­re, tan­tum of­fe­rat, quan­tum, si unus li­ber fur­tum fe­cis­set, et re­ti­neat fa­mi­liam suam. 1Haec au­tem fa­cul­tas do­mi­no tri­bui­tur to­tiens, quo­tiens igno­ran­te eo fur­tum fac­tum est: ce­te­rum si scien­te, fa­cul­tas ei non erit da­ta: nam et suo no­mi­ne et sin­gu­lo­rum no­mi­ne con­ve­ni­ri pot­est noxa­li iu­di­cio, nec una aes­ti­ma­tio­ne, quam ho­mo li­ber suf­fer­ret, de­fun­gi pot­erit: is au­tem ac­ci­pi­tur sci­re, qui scit et po­tuit pro­hi­be­re: scien­tiam enim spec­ta­re de­be­mus, quae ha­bet et vo­lun­ta­tem: ce­te­rum si scit, pro­hi­buit ta­men, di­cen­dum est usu­rum edic­ti be­ne­fi­cio. 2Si plu­res ser­vi dam­num cul­pa de­de­rint, ae­quis­si­mum est ean­dem fa­cul­ta­tem do­mi­no da­ri. 3Cum plu­res ser­vi eius­dem rei fur­tum fa­ciunt et unius no­mi­ne cum do­mi­no lis con­tes­ta­ta sit, tam­diu alio­rum no­mi­ne ac­tio sus­ti­ne­ri de­be­bit, quam­diu prio­re iu­di­cio pot­est ac­tor con­se­qui, quan­tum con­se­que­re­tur, si li­ber id fur­tum fe­cis­set,

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 47,6,3Ul­pia­nus li­bro tri­gen­si­mo oc­ta­vo ad edic­tum. Quo­tiens tan­tum prae­stat do­mi­nus, quan­tum prae­sta­re­tur, si unus li­ber fe­cis­set, ces­sat ce­te­ro­rum no­mi­ne ac­tio, non ad­ver­sus ip­sum, ve­rum et­iam ad­ver­sus emp­to­rem dum­ta­xat, si for­te quis eo­rum, qui si­mul fe­ce­rant, ven­ie­rit. idem­que et si fue­rit ma­nu­mis­sus. quod si prius fue­rit ab­la­tum a ma­nu­mis­so, tunc da­bi­tur ad­ver­sus do­mi­num fa­mi­liae no­mi­ne: nec enim pot­est di­ci, quod a ma­nu­mis­so prae­sti­tum est, qua­si a fa­mi­lia es­se prae­sti­tum. pla­ne si emp­tor prae­sti­te­rit, pu­to de­ne­gan­dam in ven­di­to­rem ac­tio­nem: quo­dam­mo­do enim hoc a ven­di­to­re prae­sti­tum est, ad quem non­num­quam re­gres­sus est ex hac cau­sa, ma­xi­me si fur­tis11Die Großausgabe liest fur­to statt fur­tis. no­xa­que so­lu­tum es­se pro­mi­sit. 1Sed an, si le­ga­ti ser­vi no­mi­ne vel eius, qui do­na­tus est, ac­tum sit cum le­ga­ta­rio vel eo, cui do­na­tus est, agi pos­sit et­iam cum do­mi­no ce­te­ro­rum, quae­ri­tur: quod ad­mit­ten­dum pu­to. 2Hu­ius edic­ti le­va­men­tum non tan­tum ei, qui ser­vos pos­si­dens con­dem­na­tus prae­sti­tit tan­tum, quan­tum, si unus li­ber fe­cis­set, da­tur, ve­rum ei quo­que, qui id­cir­co con­dem­na­tus est, quia do­lo fe­ce­rat quo mi­nus pos­si­de­ret.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 47,7,7Ul­pia­nus li­bro tri­gen­si­mo oc­ta­vo ad edic­tum. Fur­tim cae­sae ar­bo­res vi­den­tur, quae igno­ran­te do­mi­no ce­lan­di­que eius cau­sa cae­dun­tur. 1Nec es­se hanc fur­ti ac­tio­nem scri­bit Pe­dius, cum et si­ne fur­to fie­ri pos­sit, ut quis ar­bo­res fur­tim cae­dat. 2Si quis ra­di­ci­tus ar­bo­rem evel­le­rit vel ex­stir­pa­ve­rit, hac ac­tio­ne non te­ne­tur: ne­que enim vel cae­dit vel suc­ci­dit vel sub­se­cuit: Aqui­lia ta­men te­ne­tur, qua­si ru­pe­rit. 3Et­iam­si non to­ta ar­bor cae­sa sit, rec­te ta­men age­tur qua­si cae­sa. 4Si­ve au­tem quis suis ma­ni­bus, si­ve dum im­pe­rat ser­vo ar­bo­res cin­gi sub­se­ca­ri cae­di, hac ac­tio­ne te­ne­tur. idem et si li­be­ro im­pe­ret. 5Quod si ser­vo suo non prae­ce­pe­rit do­mi­nus, sed ip­se sua vo­lun­ta­te id amis­e­rit, Sa­b­inus ait com­pe­te­re noxa­le, ut in ce­te­ris ma­le­fi­ciis: quae sen­ten­tia ve­ra est. 6Haec ac­tio et­iam­si poe­na­lis sit, per­pe­tua est. sed ad­ver­sus he­redem non da­tur: he­redi ce­te­ris­que suc­ces­so­ri­bus da­bi­tur. 7Con­dem­na­tio au­tem eius du­plum con­ti­net.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 48,23,1Ul­pia­nus li­bro tri­gen­si­mo oc­ta­vo ad edic­tum. Ad suc­ces­sio­nem li­ber­ti pa­tro­nus de­por­ta­tus et re­sti­tu­tus ad­mit­ti­tur. 1Sed si in me­tal­lum dam­na­tus re­sti­tua­tur, num­quid ser­vi­tus poe­nae ex­tin­guat ius pa­tro­na­tus et­iam post re­sti­tu­tio­nem? et ma­gis est, ut non ex­tin­guat ser­vi­tus ius pa­tro­na­tus.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 50,16,193Idem li­bro tri­gen­si­mo oc­ta­vo ad edic­tum. Haec ver­ba ‘quan­ti eam rem pa­ret es­se’ non ad quod in­ter­est, sed ad rei aes­ti­ma­tio­nem re­fe­run­tur.

Übersetzung nicht erfasst.