Corpus iurisprudentiae Romanae

Repertorium zu den Quellen des römischen Rechts

Digesta Iustiniani Augusti

Recognovit Mommsen (1870) et retractavit Krüger (1928)
Deutsche Übersetzung von Otto/Schilling/Sintenis (1830–1833)
Mac.
Macri Opera

Aemilii Macri Opera

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
Dig. 48,1 (18,9 %)De publicis iudiciis 100 % – De publicis iudiciis libriDig. 48,2 (12,5 %)De accusationibus et inscriptionibus 100 % – De publicis iudiciis libriDig. 48,3 (3,0 %)De custodia et exhibitione reorum 100 % – De officio praesidis libriDig. 48,4Ad legem Iuliam maiestatis Dig. 48,5 (5,0 %)Ad legem Iuliam de adulteriis coercendis 100 % – De publicis iudiciis libriDig. 48,6Ad legem Iuliam de vi publica Dig. 48,7 (11,0 %)Ad legem Iuliam de vi privata 100 % – De publicis iudiciis libriDig. 48,8Ad legem Corneliam de siccariis et veneficis Dig. 48,9De lege Pompeia de parricidiis Dig. 48,10 (2,2 %)De lege Cornelia de falsis et de senatus consulto Liboniano 100 % – De publicis iudiciis libriDig. 48,11 (50,6 %)De lege Iulia repetundarum 100 % – De publicis iudiciis libriDig. 48,12De lege Iulia de annona Dig. 48,13Ad legem Iuliam peculatus et de sacrilegis et de residuis Dig. 48,14De lege Iulia ambitus Dig. 48,15De lege Fabia de plagiariis Dig. 48,16 (14,7 %)Ad senatus consultum Turpillianum et de abolitionibus criminum 100 % – De publicis iudiciis libriDig. 48,17 (23,3 %)De requirendis vel absentibus damnandis 100 % – De publicis iudiciis libriDig. 48,18De quaestionibus Dig. 48,19 (5,1 %)De poenis 71 % – De publicis iudiciis libri15 % – De officio praesidis libri13 % – De re militari libriDig. 48,20 (15,3 %)De bonis damnatorum 100 % – De publicis iudiciis libriDig. 48,21 (23,0 %)De bonis eorum, qui ante sententiam vel mortem sibi consciverunt vel accusatorem corruperunt 100 % – De publicis iudiciis libriDig. 48,22De interdictis et relegatis et deportatis Dig. 48,23De sententiam passis et restitutis Dig. 48,24De cadaveribus punitorum

Index

2.
4.
De re militari libri (7 fragmenta)

De publicis iudiciis libri

Ex libro I

Dig. 47,12,8Ma­cer li­bro pri­mo pu­bli­co­rum. Se­pul­chri vio­la­ti cri­men pot­est di­ci ad le­gem Iu­liam de vi pu­bli­ca per­ti­ne­re ex il­la par­te, qua de eo ca­ve­tur, qui fe­ce­rit quid, quo mi­nus ali­quis fu­ne­re­tur se­pe­lia­tur­ve: quia et qui se­pul­chrum vio­lat, fa­cit, quo quis mi­nus se­pul­tus sit.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 47,13,2Ma­cer li­bro pri­mo pu­bli­co­rum iu­di­cio­rum. Con­cus­sio­nis iu­di­cium pu­bli­cum non est: sed si id­eo pe­cu­niam quis ac­ce­pit, quod cri­men mi­na­tus sit, pot­est iu­di­cium pu­bli­cum es­se ex se­na­tus con­sul­tis, qui­bus poe­na le­gis Cor­ne­liae te­ne­ri iu­ben­tur, qui in ac­cu­sa­tio­nem in­no­cen­tium co­ie­rint qui­ve ob ac­cu­san­dum vel non ac­cu­san­dum, de­nun­tian­dum vel non de­nun­tian­dum tes­ti­mo­nium pe­cu­niam ac­ce­pe­rit.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 47,14,2Ma­cer li­bro pri­mo pu­bli­co­rum iu­di­cio­rum. Ab­igea­tus cri­men pu­bli­ci iu­di­cii non est, quia fur­tum ma­gis est. sed quia ple­rum­que ab­igei et fer­ro utun­tur, si de­pre­hen­den­tur, id­eo gra­vi­ter et pu­ni­ri eo­rum ad­mis­sum so­let.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 47,15,3Ma­cer li­bro pri­mo pu­bli­co­rum iu­di­cio­rum. Prae­va­ri­ca­tio­nis iu­di­cium aliud pu­bli­cum, aliud mo­ri­bus in­duc­tum est. 1Nam si reus ac­cu­sa­to­ri pu­bli­co iu­di­cio id­eo prae­scri­bat, quod di­cat se eo­dem cri­mi­ne ab alio ac­cu­sa­tum et ab­so­lu­tum, ca­ve­tur le­ge Iu­lia pu­bli­co­rum, ut non prius ac­cu­se­tur, quam de prio­ris ac­cu­sa­to­ris prae­va­ri­ca­tio­ne con­sti­te­rit et pro­nun­tia­tum fue­rit. hu­ius er­go prae­va­ri­ca­tio­nis pro­nun­tia­tio pu­bli­ci iu­di­cii in­tel­le­gi­tur. 2Quod si ad­vo­ca­to prae­va­ri­ca­tio­nis cri­men in­ten­da­tur, pu­bli­cum iu­di­cium non est: nec in­ter­est, pu­bli­co an pri­va­to iu­di­cio prae­va­ri­ca­tus di­ca­tur. 3Si id­eo quis ac­cu­se­tur, quod di­ca­tur cri­men iu­di­cii pu­bli­ci de­sti­tuis­se, iu­di­cium pu­bli­cum non est, quia ne­que le­ge ali­qua de hac re cau­tum est, ne­que per se­na­tus con­sul­tum, quo poe­na quin­que au­ri li­bra­rum in de­sis­ten­tem sta­tui­tur, pu­bli­ca ac­cu­sa­tio in­duc­ta est.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 48,1,1Ma­cer li­bro pri­mo de pu­bli­cis iu­di­ciis. Non om­nia iu­di­cia, in qui­bus cri­men ver­ti­tur, et pu­bli­ca sunt, sed ea tan­tum, quae ex le­gi­bus iu­di­cio­rum pu­bli­co­rum ve­niunt, ut Iu­lia ma­ies­ta­tis, Iu­lia de ad­ul­te­riis, Cor­ne­lia de si­ca­riis et ve­ne­fi­cis, Pom­peia par­ri­ci­dii, Iu­lia pe­cu­la­tus, Cor­ne­lia de tes­ta­men­tis, Iu­lia de vi pri­va­ta, Iu­lia de vi pu­bli­ca, Iu­lia amb­itus, Iu­lia re­pe­tun­da­rum, Iu­lia de an­no­na.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 48,5,19Ma­cer li­bro pri­mo de pu­bli­cis iu­di­ciis. vel an­te­quam cum eo agi coe­pit,

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 48,5,25Ma­cer li­bro pri­mo pu­bli­co­rum. Ma­ri­to quo­que ad­ul­te­rum uxo­ris suae oc­ci­de­re per­mit­ti­tur, sed non quem­li­bet, ut pa­tri: nam hac le­ge ca­ve­tur, ut li­ceat vi­ro de­pre­hen­sum do­mi suae (non et­iam so­ce­ri) in ad­ul­te­rio uxo­ris oc­ci­de­re eum, qui le­no fue­rit qui­ve ar­tem lu­di­cram an­te fe­ce­rit in scae­nam sal­tan­di can­tan­di­ve cau­sa prod­ie­rit iu­di­cio­ve pu­bli­co dam­na­tus ne­que in in­te­grum re­sti­tu­tus erit, qui­ve li­ber­tus eius ma­ri­ti uxo­ris­ve, pa­tris ma­tris, fi­lii fi­liae utrius eo­rum fue­rit (nec in­ter­est, pro­prius cu­ius eo­rum an cum alio com­mu­nis fue­rit) qui­ve ser­vus erit. 1Et prae­ci­pi­tur, ut is ma­ri­tus, qui ho­rum quem oc­ci­de­rit, uxo­rem si­ne mo­ra di­mit­tat. 2Ce­te­rum sui iu­ris an fi­lius fa­mi­lias sit ma­ri­tus, ni­hil in­ter­es­se a ple­ris­que dic­tum est. 3Il­lud in utro­que ex sen­ten­tia le­gis quae­ri­tur, an pa­tri ma­gis­tra­tum oc­ci­de­re li­ceat? item si fi­lia igno­mi­nio­sa sit aut uxor con­tra le­ges nup­ta, an id ius ni­hi­lo mi­nus pa­ter ma­ri­tus­ve ha­beat? et quid, si pa­ter ma­ri­tus le­no vel ali­qua igno­mi­nia no­ta­tus est? et rec­tius di­ce­tur eos ius oc­ci­den­di ha­be­re, qui iu­re pa­tris ma­ri­ti­ve ac­cu­sa­re pos­sunt.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 48,5,33Ma­cer li­bro pri­mo de pu­bli­cis iu­di­ciis. Ni­hil in­ter­est, ad­ul­te­ram fi­liam prius pa­ter oc­ci­de­rit an non, dum utrum­que oc­ci­dat: nam si al­te­rum oc­ci­dit, le­ge Cor­ne­lia reus erit. quod si al­te­ro oc­ci­so al­ter vul­ne­ra­tus fue­rit, ver­bis qui­dem le­gis non li­be­ra­tur: sed di­vus Mar­cus et Com­mo­dus re­scrip­se­runt im­pu­ni­ta­tem ei con­ce­di, quia, li­cet in­ter­emp­to ad­ul­te­ro mu­lier su­per­vi­xe­rit post tam gra­via vul­ne­ra, quae ei pa­ter in­fi­xe­rat, ma­gis fa­to quam vo­lun­ta­te eius ser­va­ta est: quia lex pa­rem in eos, qui de­pre­hen­si sunt, in­dig­na­tio­nem ex­igit et se­ve­ri­ta­tem re­qui­rit. 1Cum al­te­rum ex ad­ul­te­ris ele­ge­rit ma­ri­tus, al­te­rum non an­te ac­cu­sa­re pot­est, quam prius iu­di­cium fi­nie­tur, quia duos si­mul ab eo­dem ac­cu­sa­ri non li­cet. non ta­men pro­hi­be­tur ac­cu­sa­tor si­mul cum ad­ul­te­ro vel ad­ul­te­ra eum quo­que ac­cu­sa­re, qui do­mum suam prae­buit vel con­si­lio fuit, ut cri­men red­ime­re­tur.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 48,7,3Ma­cer li­bro pri­mo pu­bli­co­rum. nec in­ter­est, li­be­ros an ser­vos et suos an alie­nos quis ad vim fa­cien­dam con­vo­ca­ve­rit. 1Nec mi­nus hi, qui con­vo­ca­ti sunt, ea­dem le­ge te­nen­tur. 2Sed si nul­li con­vo­ca­ti nul­li­que pul­sa­ti sint, per in­iu­riam ta­men ex bo­nis alie­nis quid ab­la­tum sit, hac le­ge te­ne­ri eum qui id fe­ce­rit.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 48,10,10Ma­cer li­bro pri­mo pu­bli­co­rum. De eo, qui ei in cu­ius po­tes­ta­te est ei­que qui in ea­dem po­tes­ta­te est ad­scrip­se­rit, ni­hil se­na­tus con­sul­tis ca­ve­tur: sed hoc quo­que ca­su com­mit­ti­tur in le­gem, quia hu­ius rei emo­lu­men­tum ad pa­trem do­mi­num­ve per­ti­net, ad quem per­ti­ne­ret, si fi­lius ser­vus­ve si­bi ad­scrip­sis­sent. 1Il­lud con­stat, si ex­tra­neo quis ad­scrip­se­rit le­ga­tum, li­cet post­ea vi­vo tes­ta­to­re in po­tes­ta­te eum ha­be­re coe­pe­rit, se­na­tus con­sul­tis lo­cum non es­se.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 48,11,3Ma­cer li­bro pri­mo pu­bli­co­rum. Le­ge Iu­lia re­pe­tun­da­rum te­ne­tur, qui, cum ali­quam po­tes­ta­tem ha­be­ret, pe­cu­niam ob iu­di­can­dum vel non iu­di­can­dum de­cer­nen­dum­ve ac­ce­pe­rit:

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 48,11,5Ma­cer li­bro pri­mo pu­bli­co­rum. In com­ites quo­que iu­di­cum ex hac le­ge iu­di­cium da­tur.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 48,11,7Ma­cer li­bro pri­mo iu­di­cio­rum pu­bli­co­rum. Lex Iu­lia de re­pe­tun­dis prae­ci­pit, ne quis ob iu­di­cem ar­bi­trum­ve dan­dum mu­tan­dum iu­ben­dum­ve ut iu­di­cet: ne­ve ob non dan­dum non mu­tan­dum non iu­ben­dum ut iu­di­cet: ne­ve ob ho­mi­nem in vin­cu­la pu­bli­ca co­icien­dum vin­cien­dum vin­ci­ri­ve iu­ben­dum ex­ve vin­cu­lis di­mit­ten­dum: ne­ve quis ob ho­mi­nem con­dem­nan­dum ab­sol­ven­dum­ve: ne­ve ob li­tem aes­ti­man­dam iu­di­cium­ve ca­pi­tis pe­cu­niae­ve fa­cien­dum vel non fa­cien­dum ali­quid ac­ce­pe­rit. 1Ap­pa­ret au­tem, quod lex ab ex­cep­tis qui­dem in in­fi­ni­tum ca­pe­re per­mit­tit, ab his au­tem, qui hoc ca­pi­te enu­me­ran­tur, a nul­lo ne­que ul­lam quan­ti­ta­tem ca­pe­re per­mit­tit. 2Il­lud quo­que ca­ve­tur, ne in ac­cep­tum fe­ra­tur opus pu­bli­cum fa­cien­dum, fru­men­tum pu­bli­ce dan­dum prae­ben­dum ad­prae­hen­den­dum, sar­ta tec­ta tuen­da, an­te­quam per­fec­ta pro­ba­ta prae­sti­ta le­ge erunt. 3Ho­die ex le­ge re­pe­tun­da­rum ex­tra or­di­nem pu­niun­tur et ple­rum­que vel ex­ilio pu­niun­tur vel et­iam du­rius, pro­ut ad­mi­se­rint. quid enim, si ob ho­mi­nem ne­can­dum pe­cu­niam ac­ce­pe­rint? vel, li­cet non ac­ce­pe­rint, ca­lo­re ta­men in­duc­ti in­ter­fe­ce­rint vel in­no­cen­tem vel quem pu­ni­re non de­bue­rant? ca­pi­te plec­ti de­bent vel cer­te in in­su­lam de­por­ta­ri, ut ple­ri­que pu­ni­ti sunt.

Übersetzung nicht erfasst.

Ex libro II

Dig. 1,18,14Ma­cer li­bro se­cun­do de iu­di­ciis pu­bli­cis. Di­vus Mar­cus et Com­mo­dus Sca­pu­lae Ter­tul­lo re­scrip­se­runt in haec ver­ba: ‘Si ti­bi li­qui­do com­per­tum est Ae­lium Pris­cum in eo fu­ro­re es­se, ut con­ti­nua men­tis alie­na­tio­ne om­ni in­tel­lec­tu ca­reat, nec sub­est ul­la su­spi­cio ma­trem ab eo si­mu­la­tio­ne demen­tiae oc­ci­sam: potes de mo­do poe­nae eius dis­si­mu­la­re, cum sa­tis fu­ro­re ip­so pu­nia­tur. et ta­men di­li­gen­tius cus­to­dien­dus erit ac, si pu­ta­bis, et­iam vin­cu­lo co­er­cen­dus, quon­iam tam ad poe­nam quam ad tu­te­lam eius et se­cu­ri­ta­tem pro­xi­mo­rum per­ti­ne­bit. si ve­ro, ut ple­rum­que ad­so­let, in­ter­val­lis qui­bus­dam sen­su sa­nio­re, non for­te eo mo­men­to sce­lus ad­mi­se­rit nec mor­bo eius dan­da est ve­nia, di­li­gen­ter ex­plo­ra­bis et si quid ta­le com­pe­re­ris, con­su­les nos, ut aes­ti­me­mus, an per im­ma­ni­ta­tem fa­ci­no­ris, si, cum pos­set vi­de­ri sen­ti­re, com­mi­se­rit, sup­pli­cio ad­fi­cien­dus sit. cum au­tem ex lit­te­ris tuis co­gno­ve­ri­mus ta­li eum lo­co at­que or­di­ne es­se, ut a suis vel et­iam in pro­pria vil­la cus­to­dia­tur: rec­te fac­tu­rus no­bis vi­de­ris, si eos, a qui­bus il­lo tem­po­re ob­ser­va­tus es­set, vo­ca­ve­ris et cau­sam tan­tae neg­le­gen­tiae ex­cus­se­ris et in unum­quem­que eo­rum, pro­ut ti­bi le­va­ri vel one­ra­ri cul­pa eius vi­de­bi­tur, con­sti­tue­ris. nam cus­to­des fu­rio­sis non ad hoc so­lum ad­hi­ben­tur, ne quid per­ni­cio­sius ip­si in se mo­lian­tur, sed ne aliis quo­que ex­itio sint: quod si com­mit­ta­tur, non im­me­ri­to cul­pae eo­rum ad­scri­ben­dum est, qui neg­le­gen­tio­res in of­fi­cio suo fue­rint.’

Macer. lib. II. de Jud. Publ. Die Kaiser Marcus und Comodus haben an den Scapula Tertyllus ein Rescript folgenden Inhalts erlassen: Wenn du volle Gewissheit darüber erlangt hast, dass Aelius Priscus in solchem Wahnsinn befangen sei, dass er in immerwährender Geistesabwesenheit aller Einsicht entbehrt, und kein Verdacht wider ihn vorhanden ist, dass er seine Mutter in erheuchelter Geistesabwesenheit getödtet habe, so kannst du über die Bestrafung desselben hinwegsehen, da er genugsam durch seinen Wahnsinn selbst bestraft wird; dennoch aber muss er sorgfältiger bewacht, und, wenn du für nöthig erachtest, auch gefesselt werden, weil es sowohl zur Strafe, als zum Schutz seiner selbst, und zur Sicherheit seiner Umgebungen gehört. Wenn er aber, wie es öfters geschieht, in lichtem Zwischenräumen hellern Verstandes ist, so forsche darnach, ob er11Die Haloandrische Lesart sanior est num, statt saniore, non, welche unser Text in der Note giebt, ist anerkannt besser; da nun auch Ed. Fradin. ebenso liest, nur, dass sie, wie Brencmann in der Göttinger C. J.-Ausgabe richtig desiderirt, nachher statt danda sit venia (wie Haloander und auch Baudoza haben), d. est v. lieset, auch Brencmann Uebereinstimmung von Codicibus bezeugt, so kann man wohl jene Lesart ohne Zweifel annehmen. etwa in einem solchen Augenblick — und es darf hier auf die Krankheit keine Rücksicht genommen werden — das Verbrechen begangen hat, und wenn du etwas darauf bezügliches erfahren hast, so frage deshalb bei Uns an, damit Wir erwägen, ob er, wegen der Unmenschlichkeit seiner That, wenn es scheinen könnte, dass er mit Bewusstsein gehandelt habe, mit Strafe zu belegen sei. Da Wir aber aus deinem Bericht ersehen haben, dass er von einem solchen Stande und Range sei, dass er von den seinigen in einem eigenen Landhause bewacht wird, so würdest du gut daran thun, diejenigen, welche ihn zu jener Zeit beobachtet haben, zusammenzuberufen, und den Grund einer so grossen Nachlässigkeit zu erforschen und gegen einen jeden derselben je nachdem er dir mehr oder weniger in Schuld zu sein scheint, zu verfügen. Denn die Wächter werden für die Wahnsinnigen nicht blos dazu bestellt, dass sie nichts Verderbliches wider sich selbst unternehmen, sondern auch, damit sie Niemand anderem Unheil bereiten; was daher vorfällt, ist nicht mit Unrecht deren Schuld zuzuschreiben, welche nachlässig in ihrer Pflicht gewesen sind.

Dig. 47,2,64Ma­cer li­bro se­cun­do pu­bli­co­rum iu­di­cio­rum. Non pot­erit prae­ses pro­vin­ciae ef­fi­ce­re, ut fur­ti dam­na­tum non se­qua­tur in­fa­mia.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 47,10,40Ma­cer li­bro se­cun­do pu­bli­co­rum iu­di­cio­rum. Di­vus Se­ve­rus Dio­ny­sio Dio­ge­ni ita scrip­sit: ‘Atro­cis in­iu­riae dam­na­tus in or­di­ne de­cu­rio­num es­se non pot­est. nec prod­es­se ti­bi de­bet er­ror prae­si­dum aut eius, qui de te ali­quid pro­nun­tia­vit, aut eo­rum, qui con­tra for­mam iu­ris man­sis­se te in or­di­ne de­cu­rio­num pu­ta­ve­runt’.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 47,12,9Idem li­bro se­cun­do pu­bli­co­rum iu­di­cio­rum. De se­pul­chro vio­la­to ac­tio quo­que pe­cu­nia­ria da­tur.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 47,15,4Idem li­bro se­cun­do pu­bli­co­rum iu­di­cio­rum. Si is, de cu­ius ca­lum­nia agi pro­hi­be­tur, prae­va­ri­ca­tor in cau­sa iu­di­cii pu­bli­ci pro­nun­tia­tus sit, in­fa­mis erit.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 48,1,7Ma­cer li­bro se­cun­do iu­di­cio­rum pu­bli­co­rum. In­fa­mem non ex om­ni cri­mi­ne sen­ten­tia fa­cit, sed ex eo, quod iu­di­cii pu­bli­ci cau­sam ha­buit. ita­que ex eo cri­mi­ne, quod iu­di­cii pu­bli­ci non fuit, dam­na­tum in­fa­mia non se­que­tur, ni­si id cri­men ex ea ac­tio­ne fuit, quae et­iam in pri­va­to iu­di­cio in­fa­miam con­dem­na­to im­por­tat, vel­uti fur­ti, vi bo­no­rum rap­to­rum, in­iu­ria­rum.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 48,2,8Ma­cer li­bro se­cun­do de pu­bli­cis iu­di­ciis. Qui ac­cu­sa­re pos­sunt, in­tel­le­ge­mus, si scie­ri­mus, qui non pos­sunt. ita­que pro­hi­ben­tur ac­cu­sa­re alii prop­ter se­xum vel ae­ta­tem, ut mu­lier, ut pu­pil­lus: alii prop­ter sa­cra­men­tum, ut qui sti­pen­dium me­rent: alii prop­ter ma­gis­tra­tum po­tes­ta­tem­ve, in qua agen­tes si­ne frau­de in ius evo­ca­ri non pos­sunt: alii prop­ter de­lic­tum pro­prium, ut in­fa­mes: alii prop­ter tur­pem quaes­tum, ut qui duo iu­di­cia ad­ver­sus duos reos sub­scrip­ta ha­bent num­mos­ve ob ac­cu­san­dum vel non ac­cu­san­dum ac­ce­pe­rint: alii prop­ter con­di­cio­nem suam, ut li­ber­ti­ni con­tra pa­tro­nos:

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 48,2,11Ma­cer li­bro se­cun­do de pu­bli­cis iu­di­ciis. Hi ta­men om­nes, si suam in­iu­riam ex­equan­tur mor­tem­ve pro­pin­quo­rum de­fen­dent, ab ac­cu­sa­tio­ne non ex­clu­dun­tur. 1Li­be­ri li­ber­ti­que non sunt pro­hi­ben­di sua­rum re­rum de­fen­den­da­rum gra­tia de fac­to pa­ren­tium pa­tro­no­rum­ve que­ri, vel­uti si di­cant vi se a pos­ses­sio­ne ab his ex­pul­sos, sci­li­cet non ut cri­men vis eis in­ten­dant, sed ut pos­ses­sio­nem re­ci­piant. nam et fi­lius non qui­dem pro­hi­bi­tus est de fac­to ma­tris que­ri, si di­cat sup­po­si­tum ab ea par­tum, quo ma­gis co­he­redem ha­be­ret, sed ream eam le­ge Cor­ne­lia fa­ce­re per­mis­sum ei non est. 2Ab alio de­la­tum alius de­fer­re non pot­est: sed eum, qui ab­oli­tio­ne pu­bli­ca vel pri­va­ta in­ter­ve­nien­te aut de­sis­ten­te ac­cu­sa­to­re de reis ex­emp­tus est, alius de­fer­re non pro­hi­be­tur.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 48,16,9Ma­cer li­bro se­cun­do pu­bli­co­rum. vel ob rem pro­spe­re ges­tam

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 48,16,15Ma­cer li­bro se­cun­do pu­bli­co­rum. In se­na­tus con­sul­tum Tur­pil­lia­num in­ci­dunt, qui sub­ie­cis­sent ac­cu­sa­to­res, aut sub­iec­ti pos­tu­las­sent nec per­egis­sent reos, aut ali­ter quam ab­oli­tio­ne fac­ta de­sti­tis­sent: qui­que chi­ro­gra­phum ob ac­cu­san­dum de­dis­sent pac­tio­nem­ve ali­quam in­ter­po­suis­sent. hoc au­tem ver­bum ‘nec per­egis­sent’ ad uni­ver­sos su­pra scrip­tos per­ti­ne­re di­cen­dum est. 1An ad eos, qui ho­die de iu­di­ciis pu­bli­cis ex­tra or­di­nem co­gnos­cunt, se­na­tus con­sul­tum per­ti­neat, quae­ri­tur: sed iam hoc iu­re ex sa­cris con­sti­tu­tio­ni­bus uti­mur, ut per­ti­neat ita ex sin­gu­lis cau­sis sin­gu­lae poe­nae ir­ro­gen­tur. 2Eos, de quo­rum ca­lum­nia agi non per­mit­ti­tur, si de­sti­te­rint, non in­ci­de­re in poe­nam hu­ius se­na­tus con­sul­ti con­sti­tu­tio­ni­bus ca­ve­tur. 3Si prop­ter mor­tem rei ac­cu­sa­tor de­sti­te­rit, non pot­est hoc se­na­tus con­sul­to te­ne­ri, quia mor­te rei iu­di­cium sol­vi­tur, ni­si ta­le cri­men fuit, cu­ius ac­tio et ad­ver­sus he­redes du­rat, vel­uti ma­ies­ta­tis. idem in ac­cu­sa­tio­ne re­pe­tun­da­rum est, quia haec quo­que mor­te non sol­vi­tur. 4Ce­te­rum si, post­ea quam ac­cu­sa­tor de­sti­tit, reus de­ces­se­rit, non id­eo ma­gis de­lic­tum ac­cu­sa­to­ris rele­va­tur. nam eum qui se­mel de­sti­tit, si post­ea ac­cu­sa­re pa­ra­tus sit, non es­se au­dien­dum Se­ve­rus et An­to­ni­nus sta­tue­runt. 5Qui post in­scrip­tio­nem an­te li­tem con­tes­ta­tam an­no vel bi­en­nio age­re non po­tue­rint va­riis prae­si­dum oc­cu­pa­tio­ni­bus vel et­iam ci­vi­lium of­fi­cio­rum ne­ces­si­ta­ti­bus di­stric­ti, in se­na­tus con­sul­tum non in­ci­dent. 6Quam­quam prius reum quis de­tu­le­rat, et si post ab­oli­tio­nem, an­te­quam reus re­pe­te­re­tur, alia ab­oli­tio su­per­ve­ne­rit: non ex su­pe­rio­re, sed ex se­cun­da ab­oli­tio­ne dies tri­gin­ta com­pu­tan­tur.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 48,17,2Ma­cer li­bro se­cun­do pu­bli­co­rum. An­ni spa­tium ad oc­cu­pan­da bo­na eius, qui re­qui­ren­dus ad­no­ta­tus est, per­ti­net. 1Sed si per vi­gin­ti an­nos fis­cus bo­na non oc­cu­pa­ve­rit, post­ea prae­scrip­tio­ne vel ab ip­so reo vel ab he­redi­bus eius sub­mo­ve­bi­tur:

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 48,17,4Ma­cer li­bro se­cun­do de pu­bli­cis iu­di­ciis. An­nus ex­in­de com­pu­tan­dus est, ex quo ea ad­no­ta­tio quae vel edic­to vel lit­te­ris ad ma­gis­tra­tus fac­tis pu­bli­ce in­no­tuit. 1Er­go et vi­gin­ti an­no­rum tem­pus ex­in­de fis­co nu­me­ra­tur, ex quo ad­no­ta­tio pu­bli­ce in­no­tuit. 2In sum­ma scien­dum est nul­la tem­po­ris prae­scrip­tio­ne cau­sae de­fen­sio­ne sum­mo­ve­ri eum, qui re­qui­ren­dus ad­no­ta­tus est.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 48,19,10Ma­cer li­bro se­cun­do de pu­bli­cis iu­di­ciis. In ser­vo­rum per­so­na ita ob­ser­va­tur, ut ex­em­plo hu­mi­lio­rum pu­nian­tur. et ex qui­bus cau­sis li­ber fus­ti­bus cae­di­tur, ex his ser­vus fla­gel­lis cae­di et do­mi­no red­di iu­be­tur: et ex qui­bus li­ber fus­ti­bus cae­sus in opus pu­bli­cum da­tur, ex his ser­vus, sub poe­na vin­cu­lo­rum ad eius tem­po­ris spa­tium, fla­gel­lis cae­sus do­mi­no red­di iu­be­tur. si sub poe­na vin­cu­lo­rum do­mi­no red­di ius­sus non re­ci­pia­tur, ve­num­da­ri et, si emp­to­rem non in­ve­ne­rit, in opus pu­bli­cum et qui­dem per­pe­tuum tra­di iu­be­tur. 1Qui ex cau­sa in me­tal­lum da­ti sunt et post hoc de­li­que­runt, in eos tam­quam me­tal­li­cos con­sti­tui de­bet, quam­vis non­dum in eum lo­cum per­duc­ti fue­rint, in quo ope­ra­ri ha­bent: nam sta­tim ut de is sen­ten­tia dic­ta est, con­di­cio­nem suam per­mu­tant. 2In per­so­nis tam ple­be­io­rum quam de­cu­rio­num il­lud con­sti­tu­tum est, ut qui ma­io­ri poe­na ad­fi­ci­tur, quam le­gi­bus sta­tu­ta est, in­fa­mis non fiat. er­go et si ope­re tem­po­ra­rio quis mul­ta­tus sit vel tan­tum fus­ti­bus cae­sus, li­cet in ac­tio­ne fa­mo­sa, vel­uti fur­ti, di­cen­dum erit in­fa­mem non es­se, quia et so­lus fus­tium ic­tus gra­vior est quam pe­cu­nia­ris dam­na­tio.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 48,21,2Ma­cer li­bro se­cun­do pu­bli­co­rum. ‘Im­pe­ra­to­res Se­ve­rus et An­to­ni­nus Iu­lio Iu­lia­no. Eos, qui a la­tro­ni­bus no­mi­na­ti cor­rup­tis ac­cu­sa­to­ri­bus diem suum ob­ie­rint, ut con­fes­sos de cri­mi­ne non re­lin­que­re de­fen­sio­nem he­redi­bus ra­tio­nis est’. 1Si is, de cu­ius poe­na im­pe­ra­to­ri scrip­tum est (vel­uti quod de­cu­rio fue­rit vel quod in in­su­lam de­por­ta­ri de­bue­rit), an­te­quam re­scri­be­re­tur de­ces­se­rit: pot­est quae­ri, num an­te sen­ten­tiam de­ces­sis­se vi­dea­tur. ar­gu­men­to est se­na­tus con­sul­tum, quod fac­tum est de his, qui Ro­mam trans­mis­si an­te sen­ten­tiam de­ces­sis­sent. cu­ius ver­ba haec sunt: ‘Cum dam­na­tus ne­mo vi­de­ri pos­sit in hunc an­num, an­te­quam de eo for­te iu­di­cium Ro­mae red­di­tum et pro­nun­tia­tum es­set: ne­que cu­ius­quam mor­tui bo­na, an­te­quam de eo Ro­mae pro­nun­tia­tum sit, pu­bli­ca­ta sunt, ea­que bo­na he­redes pos­si­de­re de­bent’.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 49,14,34Ma­cer li­bro se­cun­do pu­bli­co­rum. Im­pe­ra­to­res Se­ve­rus et An­to­ni­nus As­cle­pia­di ita re­scrip­se­runt: ‘Tu, qui de­fen­sio­ne omis­sa red­ime­re sen­ten­tiam ma­luis­ti, cum ti­bi cri­men ob­ice­re­tur, non im­me­ri­to quin­gen­tos so­li­dos in­fer­re fis­co ius­sus es: omis­sa enim ip­sius cau­sae in­qui­si­tio­ne ip­se te huic poe­nae sub­di­dis­ti. op­ti­nen­dum est enim, ut hi, qui­bus neg­otia fis­ca­lia mo­ven­tur, ad de­fen­sio­nes cau­sae bo­na fi­de ve­niant, non ad­ver­sa­rios aut iu­di­ces red­ime­re temp­tent’.

Übersetzung nicht erfasst.

Fragmenta incerta

Dig. 48,20,8Ma­cer li­bro ..... de pu­bli­cis iu­di­ciis. Li­be­ris quo­que pa­tro­no­rum in­te­grum ius pa­tro­na­tus ser­va­tur in bo­nis pa­ter­ni li­ber­ti pu­bli­ca­tis. si eius li­ber­ti ex­tat pa­tro­ni fi­lius, fis­co lo­cus non est in par­te fi­lii pa­tro­ni. 1Si pa­tro­ni fi­lius ex­clu­di­tur prop­ter li­be­ros quos ha­bet li­ber­tus, sa­tius est di­ce­re fis­co lo­cum non es­se, quon­iam pa­tro­ni fi­lium ex­clu­dunt li­be­ri li­ber­ti, ip­se au­tem fis­cum re­pel­lit. 2Pa­tro­ni fi­lius et­iam­si bo­no­rum pos­ses­sio­nem non pe­tat, haud du­bie ex­clu­dit fis­cum in par­te si­bi de­bi­ta ex bo­nis li­ber­ti pa­ter­ni. 3Rele­ga­ti bo­na per sen­ten­tiam spe­cia­lem pu­bli­ca­ri pot­erunt, nec ta­men iu­ra ad­ver­sus li­ber­tos ei au­fe­run­tur ni­si prin­ci­pis ius­su. 4Si con­dem­na­tur pa­ter, qui do­tem pro fi­lia de­dit, fis­co in eam do­tem ius non est, et­iam­si post­ea in ma­tri­mo­nio fi­lia mo­ria­tur,

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 48,20,10Ma­cer li­bro ..... de pu­bli­cis iu­di­ciis. Et­iam si pa­ter, cum pro fi­lia do­tem pro­mi­sis­set, con­dem­na­tur, vir eam ex bo­nis eius a fis­co pe­tit. 1Si post so­lu­tum ma­tri­mo­nium fi­liae pa­ter con­dem­na­tur, si qui­dem post­quam fi­lia ei con­sen­sit de do­te re­pe­ten­da, fis­cus a ma­ri­to eam re­pe­tit: si an­te­quam con­sen­ti­ret ei, con­dem­na­tus est, ip­sa re­pe­ti­tio­nem ha­bet.

Übersetzung nicht erfasst.

De appellationibus libri

Ex libro I

Dig. 2,8,15Ma­cer li­bro pri­mo de ap­pel­la­tio­ni­bus. Scien­dum est pos­ses­so­res immo­bi­lium re­rum sa­tis­da­re non com­pel­li. 1Pos­ses­sor au­tem is ac­ci­pien­dus est, qui in agro vel ci­vi­ta­te rem so­li pos­si­det aut ex as­se aut pro par­te. sed et qui vec­ti­ga­lem, id est em­phy­teu­ti­cum agrum pos­si­det, pos­ses­sor in­tel­le­gi­tur. item qui so­lam pro­prie­ta­tem ha­bet, pos­ses­sor in­tel­le­gen­dus est. eum ve­ro, qui tan­tum usum fruc­tum ha­bet, pos­ses­so­rem non es­se Ul­pia­nus scrip­sit. 2Cre­di­tor, qui pig­nus ac­ce­pit, pos­ses­sor non est, tam­et­si pos­ses­sio­nem ha­beat aut si­bi tra­di­tam aut pre­ca­rio de­bi­to­ri con­ces­sam. 3Si fun­dus in do­tem da­tus sit, tam uxor quam ma­ri­tus prop­ter pos­ses­sio­nem eius fun­di pos­ses­so­res in­tel­le­gun­tur. 4Di­ver­sa cau­sa est eius, qui fun­di pe­ti­tio­nem per­so­na­lem ha­bet. 5Tu­to­res, si­ve pu­pil­li eo­rum si­ve ip­si pos­si­deant, pos­ses­so­rum lo­co ha­ben­tur: sed et si unus ex tu­to­ri­bus pos­ses­sor fuit, idem di­cen­dum erit. 6Si fun­dum, quem pos­si­de­bam, a me pe­tie­ris, de­in­de cum se­cun­dum te es­set iu­di­ca­tum, ap­pel­la­ve­rim: an pos­ses­sor eius­dem fun­di sim? et rec­te di­ce­tur pos­ses­so­rem me es­se, quia ni­hi­lo­mi­nus pos­si­deo, nec ad rem per­ti­net, quod evin­ci mi­hi ea pos­ses­sio pos­sit. 7Pos­ses­sor au­tem quis nec ne fue­rit, tem­pus cau­tio­nis spec­tan­dum est: nam sic­uti ei, qui post cau­tio­nem pos­ses­sio­nem ven­di­dit, ni­hil ob­est, ita nec prod­est ei, qui post cau­tio­nem pos­si­de­re coe­pit.

Macer lib. I. de Appellationibus. Man muss wissen, dass ansässige Personen zur Stellung von Sicherheit nicht angehalten werden. 1Ad Dig. 2,8,15,1Windscheid: Lehrbuch des Pandektenrechts, 7. Aufl. 1891, Bd. I, § 154, Note 7.Für ansässig muss man aber den nehmen, welcher auf einer Flur oder in einer Stadt ein Grundstück besitzt, entweder ganz, oder nur zum Theil. Aber auch, wer einen zinsbaren Acker, d. h. ein Erbzinsgut besitzt, wird für ansässig angesehen. Ingleichen wer nur das blosse Eigenthum ohne das Recht, Nutzungen daraus zu ziehen, hat, muss für ansässig angesehen werden. Der aber, welcher nur das Recht des Nutzniessers hat, ist nicht ansässig, wie Ulpian geschrieben. 2Ein Gläubiger, der ein Pfand erhalten hat, ist nicht ansässig, wenn er gleich den Besitz hat, der ihm entweder übergeben, oder dem Schuldner bittweise überlassen worden ist. 3Wenn ein Grundstück zur Mitgift gegeben worden, wird sowohl die Frau als der Mann wegen Besitz diese Grundstückes für ansässig angesehen. 4Verschieden ist die Lage dessen, der eine persönliche Klage auf ein Grundstück hat. 5Vormünder, es mögen nun ihre Mündel oder sie selbst besitzen, werden für ansässig angesehen. Aber auch, wenn nur einer von den Vormündern ansässig war, muss man dasselbe sagen. 6Hast du ein Grundstück, welches ich besass, von mir verlangt, und ich darauf, als der Streit zu deinen Gunsten entschieden worden, appellirt; bin ich dann Besitzer dieses Grundstücks? und ich werde mit Recht Besitzer genannt werden, weil ich es nichts desto weniger besitze, und es nicht zur Sache gehört, dass mir ein besseres Recht eines Zweiten in diesem Besitzthume nachgewiesen werden könnte. 7Bei Entscheidung der Frage, ob Jemand ansässig gewesen sei oder nicht, muss der Zeitpunkt der Stellung der Sicherheit in Obacht genommen werden. Denn sowie dem, welcher nach der Sicherheitsstellung den Besitz verkauft hat, dies nichts schadet, so nützt es dem auch nichts, welcher nach der Stellung der Sicherheit erst zu besitzen angefangen hat.

Dig. 49,1,2Ma­cer li­bro pri­mo de ap­pel­la­tio­ni­bus. Sed si apud ac­ta quis ap­pel­la­ve­rit, sa­tis erit, si di­cat ‘ap­pel­lo’.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 49,1,4Ma­cer li­bro pri­mo de ap­pel­la­tio­ni­bus. Ab ex­se­cu­to­re sen­ten­tiae ap­pel­la­re non li­cet. 1Sed ab eo, qui sen­ten­tiam ma­le in­ter­pre­ta­ri di­ci­tur, ap­pel­la­re li­cet, si ta­men is in­ter­pre­tan­di po­tes­ta­tem ha­buit, vel­ut prae­ses pro­vin­ciae aut pro­cu­ra­tor Cae­sa­ris: ita ta­men, ut in cau­sis ap­pel­la­tio­nis red­den­dis hoc so­lum quae­ra­tur, an iu­re in­ter­pre­ta­tum sit: id­que et­iam di­vus An­to­ni­nus re­scrip­sit. 2Alio con­dem­na­to is cu­ius in­ter­est ap­pel­la­re pot­est. qua­lis est, qui per pro­cu­ra­to­rem ex­per­tus vic­tus est nec pro­cu­ra­tor suo no­mi­ne ap­pel­let. 3Item si emp­tor de pro­prie­ta­te vic­tus est, eo ces­san­te auc­tor eius ap­pel­la­re pot­erit: aut si auc­tor ege­rit et vic­tus sit, non est de­ne­gan­da emp­to­ri ap­pel­lan­di fa­cul­tas. quid enim, si ven­di­tor, qui ap­pel­la­re no­luit, ido­neus non est? quin et­iam si auc­tor ap­pel­la­ve­rit, de­in­de in cau­sae de­fen­sio­ne su­spec­tus vi­sus sit, per­in­de de­fen­sio cau­sae emp­to­ri com­mit­ten­da est, at­que si ip­se ap­pel­las­set. 4Id­que ita con­sti­tu­tum est in per­so­na cre­di­to­ris, cum de­bi­tor vic­tus ap­pel­las­set nec ex fi­de cau­sam de­fen­de­ret. quae con­sti­tu­tio ita ac­ci­pien­da est, si in­ter­ve­nien­te cre­di­to­re de­bi­tor de pig­no­re vic­tus pro­vo­ca­ve­rit: nam ab­sen­ti cre­di­to­ri nul­lum prae­iu­di­cium de­bi­tor fa­cit, id­que sta­tu­tum est. 5Si pro­cu­ra­tor, qui iu­di­cio in­ter­fuit, vic­tus sit, an ip­se quo­que per pro­cu­ra­to­rem ap­pel­la­re pos­sit, vi­dea­mus, quia con­stat pro­cu­ra­to­rem alium pro­cu­ra­to­rem fa­ce­re non pos­se. sed me­mi­nis­se opor­tet, quod pro­cu­ra­tor li­te con­tes­ta­ta do­mi­nus li­tis ef­fi­ci­tur: et id­eo et per pro­cu­ra­to­rem ap­pel­la­re pot­est.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 49,4,2Ma­cer li­bro pri­mo de ap­pel­la­tio­ni­bus. Si pro­cu­ra­to­rio no­mi­ne ege­ris et vic­tus ap­pel­la­ve­ris, de­in­de in­ius­ta ap­pel­la­tio tua fue­rit pro­nun­tia­ta, pot­est du­bi­ta­ri, num se­cun­do die ap­pel­la­re de­beas, quia, cum de tua ap­pel­la­tio­ne in­ius­ta pro­nun­tia­tum sit, tua in­ter­fuis­se vi­de­tur. sed rec­tius di­ce­tur ter­tia die ap­pel­la­re te pos­se, quia ni­hi­lo mi­nus alie­nam cau­sam de­fen­de­ris. 1Sed si alius, quam qui iu­di­cio ex­per­tus est, ap­pel­let, qua­lis est cu­ius in­ter­est, an et­iam ter­tia die ap­pel­la­re pos­sit, vi­dea­mus. sed di­cen­dum est se­cun­da die ap­pel­la­re eum de­be­re, quia ve­rum est eum suam cau­sam de­fen­de­re. con­tra­rium ei est. si di­cat id­cir­co si­bi li­ce­re in­tra tri­duum ap­pel­la­re, quia vi­de­tur qua­si alie­no no­mi­ne ap­pel­la­re, quan­do, si ve­lit cau­sam suam alie­nam vi­de­ri, se­met ip­sum ex­clu­dit, quia in alie­na cau­sa ei, qui iu­di­cio ex­per­tus non est, ap­pel­la­re non li­ceat. 2Si is, qui ex li­ber­ti­ni­ta­te in in­ge­nui­ta­tem se de­fen­de­bat, vic­tus ap­pel­la­re omi­se­rit, an pa­ter eius ap­pel­la­re pos­sit, ma­xi­me si di­cat eum in po­tes­ta­te sua es­se, quae­ri­tur. sed si pot­est, quod ma­gis pro­ba­tur, se­cun­da die, ut pro­pria cau­sa, ap­pel­la­re de­bet. 3Si pro eo, qui ca­pi­te pu­ni­ri ius­sus est, ne­ces­sa­ria per­so­na ap­pel­let, an ter­tia die au­di­ri pos­sit, Pau­lus du­bi­tat. sed di­cen­dum est hanc quo­que per­so­nam ut in pro­pria cau­sa se­cun­da die ap­pel­la­re de­be­re, quia qui sua in­ter­es­se di­cit, pro­priam cau­sam de­fen­dit.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 49,5,4Ma­cer li­bro pri­mo de ap­pel­la­tio­ni­bus. Eius, qui id­eo cau­sam age­re frus­tra­tur, quod di­cit se li­bel­lum prin­ci­pi de­dis­se et sa­crum re­scrip­tum ex­pec­ta­re, au­di­ri de­si­de­rium pro­hi­be­tur: et si ob eam cau­sam pro­vo­ca­ve­rit, ap­pel­la­tio eius re­ci­pi sa­cris con­sti­tu­tio­ni­bus ve­ta­tur.

Übersetzung nicht erfasst.

Ex libro II

Dig. 4,1,8Ma­cer li­bro se­cun­do de ap­pel­la­tio­ni­bus. In­ter mi­no­res vi­gin­ti quin­que an­nis et eos qui rei pu­bli­cae cau­sa ab­sunt hoc in­ter­est, quod mi­no­res an­nis et­iam qui per tu­to­res cu­ra­to­res­ve suos de­fen­si sunt, ni­hi­lo mi­nus in in­te­grum con­tra rem pu­bli­cam re­sti­tuun­tur, co­gni­ta sci­li­cet cau­sa: ei ve­ro qui rei pu­bli­cae cau­sa ab­sit, ce­te­ris quo­que qui in ea­dem cau­sa ha­ben­tur, si per pro­cu­ra­to­res suos de­fen­si sunt, hac­te­nus in in­te­grum re­sti­tu­tio­ne sub­ve­ni­ri so­let, ut ap­pel­la­re his per­mit­ta­tur.

Macer. lib. II. de Apellat. Zwischen solchen, die noch nicht 25 Jahre alt sind, und den des Staates wegen Abwesenden findet der Unterschied Statt, dass jene Minderjährigen, [und zwar] selbst diejenigen unter ihnen, die durch Vormünder oder Curatoren vertheidigt worden sind, nichts desto weniger gegen den Staat22Contra rempublicam, d. h. im Widerspruche eigentlich mit denjenigen Rechtsvorschriften, welche der römische Staat für ähnliche Fälle als Regel aufgestellt hat. in den vorigen Stand wieder eingesetzt werden, nämlich nach Untersuchung der Ursache; demjenigen aber, welcher des Staats wegen abwesend ist, wie auch den Uebrigen, die als in derselben Lage befindlich angesehen werden, wenn sie durch ihre Procuratoren vertheidigt worden sind, in soweit durch Wiedereinsetzung in den vorigen Stand Hülfe geleistet zu werden pflegt, dass ihnen zu appelliren gestattet wird.

Dig. 42,1,63Ma­cer li­bro se­cun­do de ap­pel­la­tio­ni­bus. Sae­pe con­sti­tu­tum est res in­ter alios iu­di­ca­tas aliis non prae­iu­di­ca­re. quod ta­men quan­dam di­stinc­tio­nem ha­bet: nam sen­ten­tia in­ter alios dic­ta aliis qui­bus­dam et­iam scien­ti­bus ob­est, qui­bus­dam ve­ro, et­iam­si con­tra ip­sos iu­di­ca­tum sit, ni­hil no­cet. nam scien­ti­bus ni­hil prae­iu­di­cat, vel­uti si ex duo­bus he­redi­bus de­bi­to­ris al­ter con­dem­na­tur: nam al­te­ri in­te­gra de­fen­sio est, et­iam­si cum co­he­rede suo agi scie­rit. item si ex duo­bus pe­ti­to­ri­bus al­ter vic­tus ad­quie­ve­rit, al­te­rius pe­ti­tio­ni non prae­iu­di­ca­tur: id­que ita re­scrip­tum est. scien­ti­bus sen­ten­tia, quae in­ter alios da­ta est, ob­est, cum quis de ea re, cu­ius ac­tio vel de­fen­sio pri­mum si­bi com­pe­tit, se­quen­tem age­re pa­tia­tur, vel­uti si cre­di­tor ex­per­i­ri pas­sus sit de­bi­to­rem de pro­prie­ta­te pig­no­ris, aut ma­ri­tus so­ce­rum vel uxo­rem de pro­prie­ta­te rei in do­te ac­cep­tae, aut pos­ses­sor ven­di­to­rem de pro­prie­ta­te rei emp­tae: et haec ita ex mul­tis con­sti­tu­tio­ni­bus in­tel­le­gen­da sunt. cur au­tem his qui­dem scien­tia no­cet, su­pe­rio­ri­bus ve­ro non no­cet, il­la ra­tio est, quod qui scit co­he­redem suum age­re, pro­hi­be­re eum, quo mi­nus uti ve­lit pro­pria ac­tio­ne vel de­fen­sio­ne uta­tur, non pot­est: is ve­ro, qui prio­rem do­mi­num de­fen­de­re cau­sam pa­ti­tur, id­eo prop­ter scien­tiam prae­scrip­tio­ne rei quam­vis in­ter alios iu­di­ca­tae sum­mo­ve­tur, quia ex vo­lun­ta­te eius de iu­re, quod ex per­so­na agen­tis ha­buit, iu­di­ca­tum est. nam et si li­ber­tus meus me in­ter­ve­nien­te ser­vus vel li­ber­tus al­te­rius iu­di­ce­tur, mi­hi prae­iu­di­ca­tur. di­ver­sa cau­sa est, si fun­dum a te Ti­tius pe­tie­rit, quem ego quo­que, sed non ex per­so­na Ti­tii ad me per­ti­ne­re di­co: nam quam­vis con­tra Ti­tium me scien­te iu­di­ca­tum sit, nul­lum ta­men prae­iu­di­cium pa­tior, quia ne­que ex eo iu­re, quo Ti­tius vic­tus est, vin­di­co, ne­que po­tui Ti­tio in­ter­ce­de­re, quo mi­nus iu­re suo uta­tur, sic­uti et de co­he­rede su­pra di­xi­mus.

Ad Dig. 42,1,63Windscheid: Lehrbuch des Pandektenrechts, 7. Aufl. 1891, Bd. I, § 132, Note 2.Macer. lib. II. de Appellat. In vielen kaiserlichen Verordnungen ist enthalten, dass zwischen andern Parteien gesprochene Urtheile Niemandem Eintrag thun. Dabei ist jedoch einiger Unterschied zu machen; denn Einigen schadet auch33Etiam muss, wenn gleich versetzt, doch dem Sinne nach schlechterdings auf inter alios dicta bezogen werden. Haloander’s und Cujacius’ (l. XII. obs. 25.) Lesart: non obest, kann nicht gebilligt werden. ein unter andern Parteien gesprochenes Urtheil, wenn sie davon wissen; Andern hingegen schadet es nichts, wenn auch gegen sie selbst geurtheilt worden ist. Denn so ist Denen, die ein Urtheil kennen, dasselbe nicht nachtheilig44Andere lesen: Non scientibus nihil praejudicat. Das könnte nur ein unechtes Einschiebsel sein; denn die folgenden Beispiele gehören dann offenbar zu dem Vorhergehenden. Sollen diese Worte in den Text gehören, so muss man mit Cujacius und unserm Text statt: non, nam lesen; es müssen aber dann dieselben, so wie die folgenden Beispiele, nicht, mit Cujacius, auf den ersten der vorhergehenden Sätze: nam sententia etc., sondern auf den zweiten: quibusdam vero etc. bezogen werden.: z. B. wenn von zwei Erben eines Schuldners der Eine verurtheilt wird; dem Andern bleibt nemlich seine Vertheidigung unbenommen, wenn er gleich gewusst hat, dass sein Miterbe verklagt sei. So auch, wenn von zwei Klägern der Eine den Process verliert und sich dabei beruhigt, thut solches Urtheil der Klage des Andern keinen Eintrag. Dies ist in kaiserlichen Rescripten enthalten55Es ist natürlich der Fall gemeint, wo die zwei Kläger correi credendi oder Miteigentümer u. s. w. sind, überhaupt wo sie aus einem und demselben rechtlichen Geschäfte oder Verhältnisse klagen.. Hingegen ist ein unter Andern gesprochenes Urtheil Einen, der darum weiss, schädlich, wenn derselbe, da ihm die Klage oder die Antwort in der Sache gebührte, einem Andern deshalb den Process zu führen gestattet; z. B. wenn der Gläubiger den Schuldner über das Eigenthum des Pfandes Process führen lässt, oder der Ehemann den Schwiegervater oder die Ehefrau über das Eigenthum einer zur Aussteuer empfangenen Sache, oder der Besitzer seinen Verkäufer über das Eigenthum der gekauften Sache; und so ist dieses, vielen kaiserlichen Verordnungen zufolge, zu verstehen. Dass aber das Mitwissen diesen schadet, nicht hingegen den Vorgedachten, davon ist der Grund: weil Der, welcher weiss, dass sein Miterbe einen Process hat, ihn nicht verhindern kann, seiner eignen Klage oder Ausflucht sich nach seinem eignen Belieben zu bedienen; wer hingegen den frühern Eigenthümer die Sache führen lässt, dem steht die Einrede der, wenn gleich unter Andern, abgeurtheilten Sache deshalb entgegen, weil mit seinem Willen über ein Recht, das er von dem Processführenden herleitete, geurtheilt worden ist. Denn auch wenn mein Freigelassener, unter meiner Intervention, für den Sclaven oder Freigelassenen eines Andern erkannt wird, ist das Urtheil mir nachtheilig. Ein anderer Fall ist es, wenn Titius gegen dich auf ein Landgut klagt, welches auch ich, ohne jedoch mein Recht von Titius herzuleiten, als mein anspreche. Denn wird gleich mit meinem Wissen gegen den Titius geurtheilt, so that mir dies doch keinen Eintrag, weil ich weder aus dem Rechte, mit welchem Titius unterlegen hat, klage, noch auch den Titius habe hindern können, von seinem Rechte Gebrauch zu machen; wie ich dies oben auch beim Miterben bemerkt habe.

Dig. 49,1,9Ma­cer li­bro se­cun­do de ap­pel­la­tio­ni­bus. Il­lud scien­dum est ne­que pu­pil­lum ne­que rem pu­bli­cam, cum pro li­ber­ta­te iu­di­ca­tur, in in­te­grum re­sti­tui pos­se, sed ap­pel­la­tio­nem es­se ne­ces­sa­riam. id­que ita re­scrip­tum est.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 49,4,3Idem li­bro se­cun­do de ap­pel­la­tio­ni­bus. Il­lud vi­dea­mus, si, cum im­pe­ra­to­ri scri­be­re­tur, ex­em­plum lit­te­ra­rum li­ti­ga­to­ri edi­tum sit ne­que is ap­pel­la­ve­rit et post­ea con­tra eum re­scrip­tum sit, an ap­pel­la­re a lit­te­ris pri­dem si­bi edi­tis pos­sit? quia qui tunc non ap­pel­la­vit, ve­ra es­se quae scrip­ta sunt con­sen­sis­se vi­de­tur: nec au­dien­dus est, si di­cat even­tum re­scrip­ti sa­cri se sus­ti­nuis­se.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 49,5,6Ma­cer li­bro se­cun­do de ap­pel­la­tio­ni­bus. Scien­dum est, cum ap­pel­la­tio non re­ci­pi­tur, prae­ci­pi sa­cris con­sti­tu­tio­ni­bus om­nia in eo­dem sta­tu es­se nec quic­quam no­va­ri, et­iam­si con­tra fis­cum ap­pel­la­tum sit: eum­que, qui ap­pel­la­tio­nem non re­ce­pe­rit, opi­nio­nem suam con­fes­tim per re­la­tio­nem ma­ni­fes­ta­re et cau­sam, pro qua non re­ce­pit ap­pel­la­tio­nem, eius­que ex­em­plum li­ti­ga­to­ri ede­re de­be­re man­da­tis ca­ve­tur.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 49,8,1Ma­cer li­bro se­cun­do de ap­pel­la­tio­ni­bus. Il­lud me­mi­ne­ri­mus: si quae­ra­tur, iu­di­ca­tum sit nec ne, et hu­ius quaes­tio­nis iu­dex non es­se iu­di­ca­tum pro­nun­tia­ve­rit: li­cet fue­rit iu­di­ca­tum, re­scin­di­tur, si pro­vo­ca­tum non fue­rit. 1Item si cal­cu­li er­ror in sen­ten­tia es­se di­ca­tur, ap­pel­la­re ne­ces­se non est: vel­uti si iu­dex ita pro­nun­tia­ve­rit: ‘Cum con­stet Ti­tium Se­io ex il­la spe­cie quin­qua­gin­ta, item ex il­la spe­cie vi­gin­ti quin­que de­be­re, id­cir­co Lu­cium Ti­tium Se­io cen­tum con­dem­no’: nam quon­iam er­ror com­pu­ta­tio­nis est, nec ap­pel­la­re ne­ces­se est et ci­tra pro­vo­ca­tio­nem cor­ri­gi­tur. sed et si hu­ius quaes­tio­nis iu­dex sen­ten­tiam cen­tum con­fir­ma­ve­rit, si qui­dem id­eo, quod quin­qua­gin­ta et vi­gin­ti quin­que fie­ri cen­tum pu­ta­ve­rit, ad­huc idem er­ror com­pu­ta­tio­nis est nec ap­pel­la­re ne­ces­se est: si ve­ro id­eo, quon­iam et alias spe­cies vi­gin­ti quin­que fuis­se di­xe­rit, ap­pel­la­tio­ni lo­cus est. 2Item cum con­tra sa­cras con­sti­tu­tio­nes iu­di­ca­tur, ap­pel­la­tio­nis ne­ces­si­tas re­mit­ti­tur. con­tra con­sti­tu­tio­nes au­tem iu­di­ca­tur, cum de iu­re con­sti­tu­tio­nis, non de iu­re li­ti­ga­to­ris pro­nun­tia­tur. nam si iu­dex vo­len­ti se ex cu­ra mu­ne­ris vel tu­te­lae be­ne­fi­cio li­be­ro­rum vel ae­ta­tis aut pri­vi­le­gii ex­cu­sa­re, di­xe­rit ne­que fi­lios ne­que ae­ta­tem aut ul­lum pri­vi­le­gium ad mu­ne­ris vel tu­te­lae ex­cu­sa­tio­nem prod­es­se, de iu­re con­sti­tu­to pro­nun­tias­se in­tel­le­gi­tur: quod si de iu­re suo pro­ban­tem ad­mi­se­rit, sed id­cir­co con­tra eum sen­ten­tiam di­xe­rit, quod ne­ga­ve­rit eum de ae­ta­te sua aut de nu­me­ro li­be­ro­rum pro­bas­se, de iu­re li­ti­ga­to­ris pro­nun­tias­se in­tel­le­gi­tur: quo ca­su ap­pel­la­tio ne­ces­sa­ria est. 3Item cum ex edic­to per­emp­to­rio, quod ne­que pro­pos­i­tum est ne­que in no­ti­tiam per­ve­nit ab­sen­tis, con­dem­na­tio fit, nul­lius mo­men­ti es­se sen­ten­tiam con­sti­tu­tio­nes de­mons­trant. 4Si apud eun­dem iu­di­cem in­vi­cem pe­ta­mus, si et mea et tua pe­ti­tio si­ne usu­ris fuit et iu­dex me prio­rem ti­bi con­dem­na­vit, quo ma­gis tu prior me con­dem­na­tum ha­beas: non est mi­hi ne­ces­se pro hac cau­sa ap­pel­la­re, quan­do se­cun­dum sa­cras con­sti­tu­tio­nes iu­di­ca­tum a me pe­te­re non pos­sis, prius­quam de mea quo­que pe­ti­tio­ne iu­di­ce­tur. sed ma­gis est, ut ap­pel­la­tio in­ter­po­na­tur.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 49,9,2Ma­cer li­bro se­cun­do de ap­pel­la­tio­ni­bus. Si pro­cu­ra­tor ab­sen­tis ap­pel­la­ve­rit, de­in­de ra­tio­nes red­di­de­rit, ni­hi­lo mi­nus ip­se re­spon­de­re de­bet. sed an eo ces­san­te do­mi­nus li­tis re­spon­de­re pos­sit ex­em­plo ad­ules­cen­tis, vi­dea­mus: ma­gis ta­men ob­ser­va­tur, ut au­di­ri de­beat in cau­sis ap­pel­la­tio­nis red­den­dis is, cu­ius ab­sen­tis pro­cu­ra­tor ap­pel­la­vit.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 49,13,1Ma­cer li­bro se­cun­do de ap­pel­la­tio­ni­bus. Ap­pel­la­to­re de­func­to, si qui­dem si­ne he­rede, cu­ius­cum­que ge­ne­ris ap­pel­la­tio fuit, eva­nes­cit. quod si ap­pel­la­to­ri he­res ex­ti­te­rit, si qui­dem nul­lius al­te­rius in­ter­est cau­sas ap­pel­la­tio­nis red­di, co­gen­dus non est per­age­re ap­pel­la­tio­nem: si ve­ro fis­ci vel al­te­rius, con­tra quem ap­pel­la­tum est, in­ter­est, he­res cau­sas ap­pel­la­tio­nis red­de­re ne­ces­se ha­bet. nul­lius au­tem in­ter­est, vel­uti cum si­ne ad­emp­tio­ne bo­no­rum rele­ga­tus est. nam si ad­emp­tis bo­nis rele­ga­tus vel in in­su­lam de­por­ta­tus vel in me­tal­lum da­tus pro­vo­ca­tio­ne in­ter­po­si­ta de­ces­se­rit, im­pe­ra­tor nos­ter Ale­xan­der Plae­to­rio mi­li­ti ita re­scrip­sit: ‘Quam­vis pen­den­te ap­pel­la­tio­ne mor­te rei cri­men ex­tinc­tum sit, da­ta ta­men et­iam de par­te bo­no­rum eius sen­ten­tia pro­po­ni­tur, ad­ver­sus quam non ali­ter is, qui emo­lu­men­tum suc­ces­sio­nis ha­bet, op­ti­ne­re pot­est, quam si in red­den­dis cau­sis ap­pel­la­tio­nis in­iqui­ta­tem sen­ten­tiae de­te­xe­rit’. 1Tu­tor quo­que in neg­otio pu­pil­li ap­pel­la­tio­ne in­ter­po­si­ta si de­ces­se­rit, he­redem eius cau­sas ap­pel­la­tio­nis red­de­re ne­ces­se est, et­iam­si ra­tio­nes tu­te­lae he­res red­di­de­rit, quia suf­fi­cit mor­tis tem­po­re ad cau­sas ap­pel­la­tio­nis red­den­das ob­li­ga­tum fuis­se. sed di­vi Se­ve­rus et An­to­ni­nus re­scrip­se­runt non co­gen­dum tu­to­rem post ra­tio­nes red­di­tas cau­sas ap­pel­la­tio­num red­de­re.

Übersetzung nicht erfasst.

De officio praesidis libri

Ex libro I

Dig. 1,18,1Ma­cer li­bro pri­mo de of­fi­cio prae­si­dis. Prae­si­dis no­men ge­ne­ra­le est eo­que et pro­con­su­les et le­ga­ti Cae­sa­ris et om­nes pro­vin­cias re­gen­tes, li­cet se­na­to­res sint, prae­si­des ap­pel­lan­tur: pro­con­su­lis ap­pel­la­tio spe­cia­lis est.

Macer. lib. I. de off. Praes. Der Name Präsident ist ein allgemeiner, und es werden die Proconsulen, die Legaten des Kaisers, und alle Vorsteher der Provinzen, wenn sie auch Senatoren sind, Präsidenten genannt; die Benennung Proconsul ist eine besondere.

Dig. 1,18,16Ma­cer li­bro pri­mo de of­fi­cio prae­si­dis. Se­na­tus con­sul­to ca­ve­tur, ut de his, quae pro­vin­cias re­gen­tes, com­ites aut li­ber­ti­ni eo­rum, an­te­quam in pro­vin­ciam ve­ne­rint, con­tra­xe­runt, par­cis­si­me ius di­ca­tur, ita ut ac­tio­nes, quae ob eam cau­sam in­sti­tu­tae non es­sent, post­ea­quam quis eo­rum ea pro­vin­cia ex­ces­se­rit, re­sti­tue­ren­tur. si quid ta­men in­vi­to ac­ci­dit, vel­uti si in­iu­riam aut fur­tum pas­sus est, hac­te­nus ei ius di­cen­dum est, ut li­tem con­tes­te­tur res­que ab­la­ta ex­hi­bea­tur et de­po­na­tur aut sis­ti ex­hi­be­ri­ve sa­tis­da­to pro­mit­ta­tur.

Macer. lib. I. de off. Praes. Durch einen Senatsbeschluss ist verordnet worden, dass über solche Rechtsgeschäfte, welche die Provincialverwalter, und ihre Begleiter oder Freigelassenen, bevor sie in die Provinz gekommen, [mit Einwohnern derselben] eingegangen sind, nur ausnahmsweise ein Rechtsspruch erfolgen soll, so dass also aus diesem Grunde nicht erhobene Klagen, nach der Abreise der betheiligten Person aus der Provinz, Wiedereinsetzung in den vorigen Stand erhalten. Wenn jedoch etwas ohne den Willen [einer solchen Person] vorfällt, z. B. sie injuriirt oder bestohlen worden ist, so findet sie insoweit rechtliches Gehör, dass das Verfahren eingeleitet, und die gestohlene Sache ausgeantwortet und niedergelegt, oder das Versprechen, sich zu stellen, und auszuantworten, mittelst Bürgschaftsstellung geleistet wird.

Dig. 1,21,4Ma­cer li­bro pri­mo de of­fi­cio prae­si­dis. Co­gni­tio de su­spec­tis tu­to­ri­bus man­da­ri pot­est. im­mo et­iam ex man­da­ta ge­ne­ra­li iu­ris­dic­tio­ne prop­ter uti­li­ta­tem pu­pil­lo­rum eam con­tin­ge­re con­sti­tu­tum est in haec ver­ba: ‘Im­pe­ra­to­res Se­ve­rus et An­to­ni­nus Bra­duae pro­con­su­li Afri­cae. Cum pro­priam iu­ris­dic­tio­nem le­ga­tis tuis de­de­ris, con­se­quens est, ut et­iam de su­spec­tis tu­to­ri­bus pos­sint co­gnos­ce­re.’ 1Ut pos­ses­sio bo­no­rum de­tur, vel si cui dam­ni in­fec­ti non ca­vea­tur ut is pos­si­de­re iu­bea­tur, aut ven­tris no­mi­ne in pos­ses­sio­nem mu­lier, vel is cui le­ga­tum est le­ga­to­rum ser­van­do­rum cau­sa in pos­ses­sio­nem mit­ta­tur, man­da­ri pot­est.

Macer. lib. I. de off. Praes. Die Untersuchung wider verdächtige Vormünder kann Andern aufgetragen werden; ja es ist sogar verordnet worden, dass dieselbe, zum Nutzen der Unmündigen, aus einem allgemeinen Auftrag der Gerichtsbarkeit zuständig sei; die [betreffenden] Worte lauten so: Die Kaiser Severus und Antoninus an den Bradua, Proconsul von Africa: Wenn du deinen Legaten deine eigene Gerichtsbarkeit übertragen hast, so müssen sie auch Untersuchungen wider verdächtige Vormünder einleiten können. 1Zu der Ertheilung des Nachlassbesitzes, oder der Einsetzung in den Besitz dessen, dem wegen drohenden Schadens keine Bürgschaft geleistet worden ist, oder eines Weibes in den Besitz, wegen der Leibesfrucht, oder dessen, dem ein Vermächtniss hinterlassen worden ist, um dasselbe zu erhalten, kann Auftrag gegeben werden.

Dig. 1,22,3Ma­cer li­bro pri­mo de of­fi­cio prae­si­dis. Si ea­dem pro­vin­cia post­ea di­vi­sa sub duo­bus prae­si­di­bus con­sti­tu­ta est, vel­ut Ger­ma­nia, Mysia, ex al­te­ra or­tus in al­te­ra ad­si­de­bit nec vi­de­tur in sua pro­vin­cia ad­se­dis­se.

Macer. lib. I. de off. Praes. Wenn eine Provinz nachher getheilt, und unter zwei Präsidenten gestellt worden ist, wie Germanien und Mysien, so kann ein Eingeborener der einen in der andern ein Beisitzeramt bekleiden, ohne dass er angenommen wird, als bekleide er es in seiner Heimath.

Dig. 29,2,61Ma­cer li­bro pri­mo de of­fi­cio prae­si­dis. Si mi­nor an­nis, post­ea­quam ex par­te he­res ex­sti­tit, in in­te­grum re­sti­tu­tus est, di­vus Se­ve­rus con­sti­tuit, ut eius par­tis onus co­he­res sus­ci­pe­re non co­ga­tur, sed bo­no­rum pos­ses­sio cre­di­to­ri­bus de­tur.

Übersetzung nicht erfasst.

Ex libro II

Dig. 48,3,7Ma­cer li­bro se­cun­do de of­fi­cio prae­si­dis. So­lent prae­si­des pro­vin­cia­rum, in qui­bus de­lic­tum est, scri­be­re ad col­le­gas suos, ubi fac­to­res age­re di­cun­tur, et de­si­de­ra­re, ut cum pro­se­cu­to­ri­bus ad se re­mit­tan­tur: et id quo­que qui­bus­dam re­scrip­tis de­cla­ra­tur.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 48,19,12Ma­cer li­bro se­cun­do de of­fi­cio prae­si­dis. Quod ad sta­tum dam­na­to­rum per­ti­net, ni­hil in­ter­est, iu­di­cium pu­bli­cum fue­rit nec ne: nam so­la sen­ten­tia, non ge­nus cri­mi­nis spec­ta­tur. ita­que hi, in quos anim­ad­ver­ti iu­be­tur qui­ve ad bes­tias dan­tur, con­fes­tim poe­nae ser­vi fiunt.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 50,5,5Ma­cer li­bro se­cun­do de of­fi­cio prae­si­dis. A de­cu­rio­na­tu, quam­vis hic quo­que ho­nor est, ad alium ho­no­rem nul­lam va­ca­tio­nem tri­buen­dam Ul­pia­nus re­spon­dit.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 50,10,3Ma­cer li­bro se­cun­do de of­fi­cio prae­si­dis. Opus no­vum pri­va­to et­iam si­ne prin­ci­pis auc­to­ri­ta­te fa­ce­re li­cet, prae­ter­quam si ad ae­mu­la­tio­nem al­te­rius ci­vi­ta­tis per­ti­neat vel ma­te­riam sed­itio­nis prae­beat vel cir­cum thea­trum vel am­phi­thea­trum sit. 1Pu­bli­co ve­ro sump­tu opus no­vum si­ne prin­ci­pis auc­to­ri­ta­te fie­ri non li­ce­re con­sti­tu­tio­ni­bus de­cla­ra­tur. 2In­scri­bi au­tem no­men ope­ri pu­bli­co al­te­rius quam prin­ci­pis aut eius, cu­ius pe­cu­nia id opus fac­tum sit, non li­cet.

Übersetzung nicht erfasst.

De re militari libri

Ex libro I

Dig. 49,16,12Ma­cer li­bro pri­mo de re mi­li­ta­ri. Of­fi­cium re­gen­tis ex­er­ci­tum non tan­tum in dan­da, sed et­iam in ob­ser­van­da dis­ci­pli­na con­sti­tit. 1Pa­ter­nus quo­que scrip­sit de­be­re eum, qui se me­mi­ne­rit ar­ma­to prae­es­se, par­cis­si­me com­mea­tum da­re, equum mi­li­ta­rem ex­tra pro­vin­ciam du­ci non per­mit­te­re, ad opus pri­va­tum pis­ca­tum ve­na­tum mi­li­tem non mit­te­re. nam in dis­ci­pli­na Au­gus­ti ita ca­ve­tur: ‘Et­si scio fa­b­ri­li­bus ope­ri­bus ex­er­ce­ri mi­li­tes non es­se alie­num, ve­reor ta­men, si quic­quam per­mi­se­ro, quod in usum meum aut tuum fiat, ne mo­dus in ea re non ad­hi­bea­tur, qui mi­hi sit to­le­ran­dus’. 2Of­fi­cium tri­bu­no­rum est vel eo­rum, qui ex­er­ci­tui prae­sunt, mi­li­tes in cas­tris con­ti­ne­re, ad ex­er­ci­ta­tio­nem pro­du­ce­re, cla­ves por­ta­rum sus­ci­pe­re, vi­gi­lias in­ter­dum cir­cum­ire, fru­men­ta­tio­ni­bus com­mi­li­to­num in­ter­es­se, fru­men­tum pro­ba­re, men­so­rum frau­dem co­er­ce­re, de­lic­ta se­cun­dum suae auc­to­ri­ta­tis mo­dum cas­ti­ga­re, prin­ci­piis fre­quen­ter in­ter­es­se, que­rel­las com­mi­li­to­num au­di­re, va­le­tu­di­na­rios in­spi­ce­re.

Übersetzung nicht erfasst.

Ex libro II

Dig. 29,1,26Ma­cer li­bro se­cun­do mi­li­ta­rium. Tes­ta­men­ta eo­rum, qui igno­mi­niae cau­sa mis­si sunt, sta­tim de­si­nunt mi­li­ta­ri iu­re va­le­re, quod an­ni spa­tium tes­ta­men­tis eo­rum, qui ho­nes­tam vel cau­sa­riam mis­sio­nem me­rue­runt, tri­bui­tur. ius tes­tan­di de cas­tren­si, quod fi­liis fa­mi­lias mi­li­tan­ti­bus con­ces­sum est, ad eos, qui igno­mi­niae cau­sa mis­si sunt, non per­ti­net, quod hoc prae­mii lo­co me­ren­ti­bus tri­bu­tum est.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 35,2,92Ma­cer li­bro se­cun­do de re mi­li­ta­ri. Si mi­les tes­ta­men­to fac­to par­tem di­mi­diam he­redi­ta­tis suae ti­bi re­sti­tui ius­se­rit, de­in­de post mis­sio­nem fac­tis co­di­cil­lis al­te­ram par­tem Ti­tio re­sti­tui ro­ga­ve­rit: si qui­dem post an­num mis­sio­nis suae de­ces­se­rit, et ti­bi et Ti­tio he­res par­tem quar­tam re­ti­ne­bit, quia eo tem­po­re tes­ta­tor de­ces­sit, quo tes­ta­men­tum eius ad be­ne­fi­cium prin­ci­pa­le per­ti­ne­re de­sie­rat: si ve­ro in­tra an­num mis­sio­nis de­ces­se­rit, so­lus Ti­tius de­duc­tio­nem par­tis quar­tae pa­tie­tur, quia eo tem­po­re fi­dei­com­mis­sum ei re­lic­tum est, quo tes­ta­tor iu­re mi­li­ta­ri tes­ta­ri non po­tuit.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 38,12,1Ma­cer li­bro se­cun­do de re mi­li­ta­ri. Mi­li­ti, qui ca­pi­te pu­ni­ri me­ruit, tes­ta­men­tum fa­ce­re con­ce­den­dum Pau­lus et Me­nan­der scri­bunt eius­que bo­na in­tes­ta­ti, si pu­ni­tus sit, ad co­gna­tos eius per­ti­ne­re, si ta­men ex mi­li­ta­ri de­lic­to, non ex com­mu­ni pu­ni­tus est.

Macer. lib. II. de re milit. Dem Soldaten, der sich der Todesstrafe schuldig gemacht hat, schreiben Paulus und Menander, müsse die Errichtung eines Testaments gestattet werden, und wenn er testamentslos gestorben sei, so gebühre sein Nachlass seinen Verwandten, vorausgesetzt, dass er wegen eines Militärvergehens, und nicht wegen eines gemeinen, gestraft worden ist.

Dig. 48,19,14Ma­cer li­bro se­cun­do de re mi­li­ta­ri. Quae­dam de­lic­ta pa­ga­no aut nul­lam aut le­vio­rem poe­nam ir­ro­gant, mi­li­ti ve­ro gra­vio­rem. nam si mi­les ar­tem lu­di­cram fe­ce­rit vel in ser­vi­tu­tem se venire pas­sus est, ca­pi­te pu­nien­dum Me­nan­der scri­bit.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 49,16,13Idem li­bro se­cun­do de re mi­li­ta­ri. Mi­li­tes agrum com­pa­ra­re pro­hi­ben­tur in ea pro­vin­cia, in qua bel­li­ca ope­ra per­agunt, sci­li­cet ne stu­dio cul­tu­rae mi­li­tia sua avo­cen­tur. et id­eo do­mum com­pa­ra­re non pro­hi­ben­tur. sed et agros in alia pro­vin­cia com­pa­ra­re pos­sunt. ce­te­rum in ea pro­vin­cia, in quam prop­ter proe­lii cau­sam ve­ne­runt, ne sub alie­no qui­dem no­mi­ne eis agrum com­pa­ra­re li­cet: alio­quin fis­co vin­di­ca­bi­tur. 1Is au­tem, qui con­tra dis­ci­pli­nam agrum com­pa­ra­ve­rit, si nul­la de ea re quaes­tio­ne mo­ta mis­sio­nem ac­ce­pe­rit, in­quie­ta­ri pro­hi­be­tur. 2Il­lud con­stat hu­ius prae­scrip­tio­nis com­mo­dum ad eos, qui igno­mi­niae cau­sa mis­si sunt, non per­ti­ne­re, quod prae­mii lo­co ve­te­r­a­nis con­ces­sum in­tel­le­gi­tur: et id­eo et ad eum, qui cau­sa­ria mis­sus est, pot­est di­ci per­ti­ne­re, cum huic quo­que prae­mium prae­sta­tur. 3Mis­sio­num ge­ne­ra­les cau­sae sunt tres: ho­nes­ta cau­sa­ria igno­mi­nio­sa. ho­nes­ta est, quae tem­po­re mi­li­tiae im­ple­to da­tur: cau­sa­ria, cum quis vi­tio ani­mi vel cor­po­ris mi­nus ido­neus mi­li­tiae re­nun­tia­tur: igno­mi­nio­sa cau­sa est, cum quis prop­ter de­lic­tum sa­cra­men­to sol­vi­tur. et is, qui igno­mi­nia mis­sus est, ne­que Ro­mae ne­que in sa­cro com­ita­tu age­re pot­est. et si si­ne igno­mi­niae men­tio­ne mis­si sunt, ni­hi­lo mi­nus igno­mi­nia mis­si in­tel­le­gun­tur. 4In­re­ve­rens mi­les non tan­tum a tri­bu­no vel cen­tu­rio­ne, sed et­iam a prin­ci­pa­li co­er­cen­dus est. nam eum, qui cen­tu­rio­ni cas­ti­ga­re se vo­len­ti re­sti­te­rit, ve­te­res no­ta­ve­runt: si vi­tem te­nuit, mi­li­tiam mu­tat: si ex in­du­stria fre­git vel ma­num cen­tu­rio­ni in­tu­lit, ca­pi­te pu­ni­tur. 5Eius fu­gam, qui, cum sub cus­to­dia vel in car­ce­re es­set dis­ces­se­rit, in nu­me­ro de­ser­to­rum non com­pu­tan­dam Me­nan­der scrip­sit, quia cus­to­diae re­fu­ga, non mi­li­tiae de­ser­tor est. eum ta­men, qui car­ce­re ef­frac­to fu­ge­rit, et­iam­si an­te non de­se­rue­rit, ca­pi­te pu­nien­dum Pau­lus scrip­sit. 6De­ser­to­rem, qui a pa­tre suo fue­rat ob­la­tus, in de­te­rio­rem mi­li­tiam di­vus Pius da­ri ius­sit, ne vi­dea­tur, in­quit, pa­ter ad sup­pli­cium fi­lium op­tu­lis­se. item di­vus Se­ve­rus et An­to­ni­nus eum, qui post quin­quen­nium de­ser­tio­nis se op­tu­lit, de­por­ta­ri ius­se­runt. quod ex­em­plum et in ce­te­ris se­qui nos de­be­re Me­nan­der scrip­sit.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 49,17,11Ma­cer li­bro se­cun­do de re mi­li­ta­ri. Cas­tren­se pe­cu­lium est, quod a pa­ren­ti­bus vel co­gna­tis in mi­li­tia agen­ti do­na­tum est vel quod ip­se fi­lius fa­mi­lias in mi­li­tia ad­quisiit, quod, ni­si mi­li­ta­ret, ad­quisi­tu­rus non fuis­set. nam quod erat et si­ne mi­li­tia ad­quisi­tu­rus, id pe­cu­lium eius cas­tren­se non est.

Übersetzung nicht erfasst.

Ad legem vicensimam hereditatium libri

Ex libro I

Dig. 2,15,13Ae­mi­lius Ma­cer li­bro pri­mo ad le­gem vi­cen­si­mam he­redi­ta­tium. Nul­li pro­cu­ra­to­rum prin­ci­pis in­con­sul­to prin­ci­pe trans­ige­re li­cet.

Aemilius Macer lib. I. ad Legem vices. hereditatum. Keinem Procurator des Fürsten ist es erlaubt, ohne Befragen des Fürsten Vergleich zu schliessen.

Dig. 11,7,37Ma­cer li­bro pri­mo ad le­gem vi­cen­si­mam he­redi­ta­tium. Fu­ne­ris sump­tus ac­ci­pi­tur, quid­quid cor­po­ris cau­sa vel­uti un­guen­to­rum ero­ga­tum est, et pre­tium lo­ci in quo de­func­tus hu­ma­tus est, et si qua vec­ti­ga­lia sunt, vel sar­co­pha­gi et vec­tu­ra: et quid­quid cor­po­ris cau­sa an­te­quam se­pe­lia­tur con­sump­tum est, fu­ne­ris im­pen­sam es­se ex­is­ti­mo. 1Mo­nu­men­tum au­tem se­pul­chri id es­se di­vus Ha­d­ria­nus re­scrip­sit, quod mo­nu­men­ti, id est cau­sa mu­nien­di eius lo­ci fac­tum sit, in quo cor­pus im­po­si­tum sit. ita­que si am­plum quid ae­di­fi­ca­ri tes­ta­tor ius­se­rit, vel­uti in­cir­cum por­ti­ca­tio­nes, eos sump­tus fu­ne­ris cau­sa non es­se.

Macer lib. I. ad leg. vices. hereditatum. Als Leichenkosten wird auch dasjenige betrachtet, was des Körpers wegen, z. B. an Salben, aufgewendet worden ist, auch der Preis für die Stätte, wo der Verstorbene beerdigt worden, und etwanige Zollabgaben, oder was für den Sarkophag, oder Fuhrlohn, und überhaupt des Körpers wegen, vor der Bestattung verbraucht worden ist, gehört nach meiner Ansicht zu den Leichenkosten. 1Das Grabmal (monumentum) hat der Kaiser Hadrian rescribirt, sei dasjenige, was des Mahls wegen (monumenti), d. h. um den Ort zu sichern (muniendi), errichtet worden, wo die Leiche beigesetzt ist66Dier Erläuterung und Verbesserungssversuche des ganzen Gesetzes und einzelner Worte, s. bei Glück XI. p. 408. 443. 445. n. 65. 443. Ich habe ganz nach unserm Text übersetzt.. Wenn daher der Testator etwas Weiteres zu erbauen anbefohlen hat, wie z. B. Säulenhallen in Kreisform, so sind dies keine Leichenkosten.

Dig. 28,1,7Ae­mi­lius Ma­cer li­bro pri­mo ad le­gem vi­cen­si­mam he­redi­ta­tium. Si mu­tus aut sur­dus, ut li­ce­ret si­bi tes­ta­men­tum fa­ce­re, a prin­ci­pe im­pe­tra­ve­rit, va­let tes­ta­men­tum.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 50,16,154Ma­cer li­bro pri­mo ad le­gem vi­cen­si­mam. Mil­le pas­sus non a mi­lia­rio ur­bis, sed a con­ti­nen­ti­bus ae­di­fi­ciis nu­me­ran­di sunt.

Übersetzung nicht erfasst.

Ex libro II

Dig. 35,2,68Ae­mi­lius Ma­cer li­bro se­cun­do ad le­gem vi­ce­si­mam he­redi­ta­tium. Com­pu­ta­tio­ni in ali­men­tis fa­cien­dae hanc for­mam es­se Ul­pia­nus scri­bit, ut a pri­ma ae­ta­te us­que ad an­num vi­ce­si­mum quan­ti­tas ali­men­to­rum tri­gin­ta an­no­rum com­pu­te­tur eius­que quan­ti­ta­tis Fal­ci­dia prae­ste­tur, ab an­nis ve­ro vi­gin­ti us­que ad an­num vi­ce­si­mum quin­tum an­no­rum vi­gin­ti oc­to, ab an­nis vi­gin­ti quin­que us­que ad an­nos tri­gin­ta an­no­rum vi­gin­ti quin­que, ab an­nis tri­gin­ta us­que ad an­nos tri­gin­ta quin­que an­no­rum vi­gin­ti duo, ab an­nis tri­gin­ta quin­que us­que ad an­nos qua­dra­gin­ta an­no­rum vi­gin­ti. ab an­nis qua­dra­gin­ta us­que ad an­nos quin­qua­gin­ta tot an­no­rum com­pu­ta­tio fit, quot ae­ta­ti eius ad an­num se­xa­ge­si­mum de­erit re­mis­so uno an­no: ab an­no ve­ro quin­qua­ge­si­mo us­que ad an­num quin­qua­ge­si­mum quin­tum an­no­rum no­vem, ab an­nis quin­qua­gin­ta quin­que us­que ad an­num se­xa­ge­si­mum an­no­rum sep­tem, ab an­nis se­xa­gin­ta, cu­ius­cum­que ae­ta­tis sit, an­no­rum quin­que. eo­que nos iu­re uti Ul­pia­nus ait et cir­ca com­pu­ta­tio­nem usus fruc­tus fa­cien­dam. so­li­tum est ta­men a pri­ma ae­ta­te us­que ad an­num tri­ge­si­mum com­pu­ta­tio­nem an­no­rum tri­gin­ta fie­ri, ab an­nis ve­ro tri­gin­ta tot an­no­rum com­pu­ta­tio­nem in­ire, quot ad an­num se­xa­ge­si­mum de­es­se vi­den­tur. num­quam er­go am­plius quam tri­gin­ta an­no­rum com­pu­ta­tio in­itur. sic de­ni­que et si rei pu­bli­cae usus fruc­tus le­ge­tur, si­ve sim­pli­ci­ter si­ve ad lu­dos, tri­gin­ta an­no­rum com­pu­ta­tio fit. 1Si quis ex he­redi­bus rem pro­priam es­se con­ten­dat, de­in­de he­redi­ta­riam es­se con­vin­ca­tur, qui­dam pu­tant eius quo­que Fal­ci­diam non pos­se re­ti­ne­ri, quia ni­hil in­ter­sit, sub­tra­xe­rit an he­redi­ta­riam es­se ne­ga­ve­rit: quod Ul­pia­nus rec­te im­pro­bat.

Übersetzung nicht erfasst.