Corpus iurisprudentiae Romanae

Repertorium zu den Quellen des römischen Rechts

Digesta Iustiniani Augusti

Recognovit Mommsen (1870) et retractavit Krüger (1928)
Deutsche Übersetzung von Otto/Schilling/Sintenis (1830–1833)
Call.quaest.
Quaestionum lib.Callistrati Quaestionum libri

Quaestionum libri

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50

Ex libro I

Dig. 1,3,38Cal­lis­tra­tus li­bro I quaes­tio­num. Nam im­pe­ra­tor nos­ter Se­ve­rus re­scrip­sit in amb­igui­ta­ti­bus quae ex le­gi­bus pro­fi­cis­cun­tur con­sue­tu­di­nem aut re­rum per­pe­tuo si­mi­li­ter iu­di­ca­ta­rum auc­to­ri­ta­tem vim le­gis op­ti­ne­re de­be­re.

Callistrat. lib. I. Quaest. Denn unser Kaiser Severus rescribierte, dass bei den aus dem Gesetz entstandenen Zweideutigkeiten, die Gewohnheit oder die Auctorität stets ähnlich entschiedener Fälle Gesetzeskraft haben solle.

Dig. 5,1,47Cal­lis­tra­tus li­bro pri­mo quaes­tio­num. Ob­ser­van­dum est, ne is iu­dex de­tur quem al­te­ra pars no­mi­na­tim pe­tat: id enim in­iqui ex­em­pli es­se di­vus Ha­d­ria­nus re­scrip­sit: ni­si hoc spe­cia­li­ter a prin­ci­pe ad ve­re­cun­diam pe­ti­ti iu­di­cis re­spi­cien­te per­mit­te­tur.

Callistrat. lib. I. Quaest. Es muss darauf geachtet werden, dass nicht derjenige als Richter bestellt werde, den ein Theil namentlich verlangt; denn dies, rescribirte der Kaiser Hadrian, sei unbillig, es werde denn vom Kaiser, in Betracht der Ehrwürdigkeit des verlangten Richters, dazu eine besondere Erlaubniss ertheilt.

Dig. 12,3,10Cal­lis­tra­tus li­bro pri­mo quaes­tio­num. In in­stru­men­tis, quae quis non ex­hi­bet, ac­to­ri per­mit­ti­tur in li­tem iu­ra­re, quan­ti sua in­ter­est ea pro­fer­ri, ut tan­ti con­dem­ne­tur reus: id­que et­iam di­vus Com­mo­dus re­scrip­sit.

Callistr. lib. I. Quaest. Bei Urkunden, welche Jemand nicht ausliefert, wird das dem Kläger erlaubt, eidlich zu würdern, wie gross sein Interesse ist, dass sie herbeigebracht werden, so dass der Beklagte in soviel verurtheilt wird; und das hat auch der höchstselige Commodus rescribirt.

Dig. 17,2,64Cal­lis­tra­tus li­bro pri­mo quaes­tio­num. Ita­que cum se­pa­ra­tim so­cii age­re coe­pe­rint et unus­quis­que eo­rum si­bi neg­otie­tur, si­ne du­bio ius so­cie­ta­tis dis­sol­vi­tur.

Callistrat. lib. I. Quaest. Wenn also die Genossen angefangen haben, getrennt zu handeln und Jeder derselben für sich Geschäfte macht, so ist ohne Zweifel das Rechtsverhältniss der Genossenschaft aufgehoben.

Dig. 48,10,15Cal­lis­tra­tus li­bro pri­mo quaes­tio­num. Di­vus Clau­dius edic­to prae­ce­pit ad­icien­dum le­gi Cor­ne­liae, ut, si quis, cum al­te­rius tes­ta­men­tum vel co­di­cil­los scri­be­ret, le­ga­tum si­bi sua ma­nu scrip­se­rit, pro­in­de te­n­ea­tur ac si com­mi­sis­set in le­gem Cor­ne­liam, et ne vel is ve­nia de­tur, qui se igno­ras­se edic­ti se­ve­ri­ta­tem prae­ten­dant. scri­be­re au­tem si­bi le­ga­tum vi­de­ri non so­lum eum qui ma­nu sua id fa­cit, sed et­iam qui per ser­vum suum vel fi­lium, quem in po­tes­ta­tem ha­bet, dic­tan­te tes­ta­to­re le­ga­to ho­no­ra­tur. 1Pla­ne con­sti­tu­tio­ni­bus prin­ci­pa­li­bus ca­ve­tur, ut, si tes­ta­tor spe­cia­li­ter sub­scrip­tio­ne sua de­cla­ra­ve­rit dic­tas­se ser­vo ali­cu­ius, ut do­mi­no eius le­ga­tum ab he­redi­bus suis da­re­tur, id va­le­re, nec ge­ne­ra­lem sub­scrip­tio­nem tes­ta­to­ris va­le­re ad­ver­sus se­na­tus con­sul­ti auc­to­ri­ta­tem et id­eo le­ga­tum pro non scrip­to ha­ben­dum et ser­vo, qui et­iam si­bi le­ga­tum ad­scrip­sit, ve­niam da­ri. ego tu­tius es­se pu­to ve­niam pe­ten­dam ab im­pe­ra­to­re, sci­li­cet eo quod re­lic­tum est abs­ti­nen­ti­bus. 2Item se­na­tus cen­suit, ut, si ser­vus do­mi­ni sui ius­su tes­ta­men­to co­di­cil­lis­ve li­ber­ta­tem si­bi ad­scrip­se­rit, ob eam rem, quod ip­sius ma­nu ad­scrip­tum est, mi­nus li­ber sit: sed li­ber­tas ei ex fi­dei­com­mis­si cau­sa prae­sta­tur: si mo­do post eam scrip­tu­ram ma­nu sua tes­ta­tor tes­ta­men­to co­di­cil­lis­ve sub­scrip­se­rit. 3Et qua­te­nus de so­la spe­cie fi­dei­com­mis­sae li­ber­ta­tis hoc se­na­tus con­sul­to con­ti­ne­ba­tur, di­vus Pius re­scrip­sit sen­ten­tiam ma­gis se­quen­dam es­se hu­ius se­na­tus con­sul­ti quam scrip­tu­ram: nam ser­vos, cum do­mi­nis suis pa­rent, ne­ces­si­ta­te po­tes­ta­tis ex­cu­sa­ri, si ta­men ac­ce­dat do­mi­ni auc­to­ri­tas sub­scri­ben­tis se ea dic­tas­se et re­co­gno­vis­se: vi­de­ri enim ait ip­sius do­mi­ni ma­nu scrip­ta, cu­ius vo­lun­ta­te ea scrip­ta sunt. ‘quod ta­men’, in­quit, ‘ad li­be­ras per­so­nas, in quas nul­lum ius tes­ta­tor ha­bue­rit, ex­ten­di non de­bet: quae­ri ta­men de­bet, an ae­que sub­se­quen­di ne­ces­si­tas et ho­nes­ta ex­cu­sa­tio est non fa­cien­ti­bus, quod non sit con­ces­sum’. 4Ma­tri quo­que, cui per ser­vum suum dic­tan­te fi­lio le­ga­tum scrip­tum es­set, ve­niam tri­buen­dam le­gis Cor­ne­liae pla­cuit. 5Idem in fi­liam, quae dic­tan­te ma­tre sua per igno­ran­tiam iu­ris le­ga­tum si­bi scrip­se­rat, se­na­tus cen­suit. 6Si quis duo­bus he­redi­bus in­sti­tu­tis ad­ie­ce­rit, ut, si al­ter­uter he­res si­ne li­be­ris de­ces­sis­set, ei qui su­per­es­set et li­be­ros ha­be­ret he­redi­tas red­de­re­tur vel, si uter­que si­ne li­be­ris de­ces­sis­set, he­redi­tas (de­in­de alia ma­nu) scrip­to­ri tes­ta­men­ti re­sti­tue­re­tur: pla­cet tes­ta­men­ta­rio poe­nam le­gis Cor­ne­liae re­mit­ti. sed be­ni­gnius est, ut et­iam ea, quae su­pra scrip­ta sunt, si­mi­li mo­do con­se­qua­tur.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 48,19,35Cal­lis­tra­tus li­bro pri­mo quaes­tio­num. Man­da­tis prin­ci­pa­li­bus, quae prae­si­di­bus dan­tur, ca­ve­tur, ne quis per­pe­tuis vin­cu­lis dam­ne­tur: id­que et­iam di­vus Ha­d­ria­nus re­scrip­sit.

Übersetzung nicht erfasst.

Ex libro II

Dig. 14,2,4Cal­lis­tra­tus li­bro se­cun­do quaes­tio­num. Na­vis on­us­tae le­van­dae cau­sa, quia in­tra­re flu­men vel por­tum non po­tue­rat cum one­re, si quae­dam mer­ces in sca­pham tra­iec­tae sunt, ne aut ex­tra flu­men pe­ri­cli­te­tur aut in ip­so os­tio vel por­tu, ea­que sca­pha sum­mer­sa est, ra­tio ha­be­ri de­bet in­ter eos, qui in na­ve mer­ces sal­vas ha­bent, cum his qui in sca­pha per­di­de­runt, pro­in­de tam­quam si iac­tu­ra fac­ta es­set: id­que Sa­b­inus quo­que li­bro se­cun­do re­spon­so­rum pro­bat. con­tra si sca­pha cum par­te mer­cium sal­va est, na­vis per­iit, ra­tio ha­be­ri non de­bet eo­rum, qui in na­ve per­di­de­runt, quia iac­tus in tri­bu­tum na­ve sal­va venit. 1Sed si na­vis, quae in tem­pes­ta­te iac­tu mer­cium unius mer­ca­to­ris le­va­ta est, in alio lo­co sum­mer­sa est et ali­quo­rum mer­ca­to­rum mer­ces per uri­na­to­res ex­trac­tae sunt da­ta mer­ce­de, ra­tio­nem ha­be­ri de­be­re eius, cu­ius mer­ces in na­vi­ga­tio­ne le­van­dae na­vis cau­sa iac­tae sunt, ab his, qui post­ea sua per uri­na­to­res ser­va­ve­runt, Sa­b­inus ae­que re­spon­dit. eo­rum ve­ro, qui ita ser­va­ve­runt, in­vi­cem ra­tio­nem ha­be­ri non de­be­re ab eo, qui in na­vi­ga­tio­ne iac­tum fe­cit, si quae­dam ex his mer­ci­bus per uri­na­to­res ex­trac­tae sunt: eo­rum enim mer­ces non pos­sunt vi­de­ri ser­van­dae na­vis cau­sa iac­tae es­se, quae per­it. 2Cum au­tem iac­tus de na­ve fac­tus est et ali­cu­ius res, quae in na­vi re­man­se­runt, de­te­rio­res fac­tae sunt, vi­den­dum, an con­fer­re co­gen­dus sit, quia non de­bet du­pli­ci dam­no one­ra­ri et col­la­tio­nis et quod res de­te­rio­res fac­tae sunt. sed de­fen­den­dum est hunc con­fer­re de­be­re pre­tio prae­sen­te re­rum: ita­que ver­bi gra­tia si vi­ce­num mer­ces duo­rum fue­runt et al­te­rius aspar­gi­ne de­cem es­se coe­pe­runt, il­le cu­ius res in­te­grae sunt pro vi­gin­ti con­fe­rat, hic pro de­cem. pot­est ta­men di­ci et­iam il­la sen­ten­tia di­stin­guen­ti­bus no­bis, de­te­rio­res ex qua cau­sa fac­tae sunt, id est utrum prop­ter iac­ta nu­da­tis re­bus dam­num se­cu­tum est an ve­ro alia ex cau­sa, vel­uti quod ali­cu­bi ia­ce­bant mer­ces in an­gu­lo ali­quo et un­da pe­ne­tra­vit. tunc enim con­fer­re de­be­bit: an ex prio­re cau­sa col­la­tio­nis onus pa­ti non de­bet, quia iac­tus et­iam hunc lae­sit? ad­huc num­quid et si aspar­gi­ne prop­ter iac­tum res de­te­rio­res fac­tae sunt? sed di­stinc­tio sup­ti­lior ad­hi­ben­da est, quid plus sit, in dam­no an in col­la­tio­ne: si ver­bi gra­tia hae res vi­gin­ti fue­runt et col­la­tio qui­dem fa­cit de­cem, dam­num au­tem duo, de­duc­to hoc, quod dam­num pas­sus est, re­li­quum con­fer­re de­beat. quid er­go, si plus in dam­no erit quam in col­la­tio­ne? ut pu­ta de­cem au­reis res de­te­rio­res fac­tae sunt, duo au­tem col­la­tio­nis sunt. in­du­bi­ta­te utrum­que onus pa­ti non de­bet: sed hic vi­dea­mus, num et ip­si con­fer­re opor­teat. quid enim in­ter­est iac­ta­tas res meas amis­e­rim an nu­da­tas de­te­rio­res ha­be­re coe­pe­rim: nam sic­ut ei qui per­di­de­rit sub­ve­ni­tur, ita et ei sub­ve­ni­ri opor­tet, qui de­te­rio­res prop­ter iac­tum res ha­be­re coe­pe­rit. haec ita Pa­pi­rius Fron­to re­spon­dit.

Callistr. lib. II. Quaest. Wenn Waaren zu Erleichterung eines beladenen Schiffes, weil es mit der Ladung nicht in einen Fluss oder Hafen einlaufen konnte, in ein Boot gebracht werden, damit das Schiff nicht, entweder ausserhalb des Flusses, oder in der Mündung oder dem Hafen selbst in Gefahr komme, und nun dieses Boot untergeht, so müssen die, deren Waaren auf dem Schiffe geborgen sind, mit denen, welche die ihrigen im Boote verloren haben, sich eben so berechnen, als ob dieselben über Bord geworfen worden wären; und dies billigt auch Sabinus in zweiten Buch der Responsa. Hingegen wenn das Boot mit einem Theile der Waaren geborgen, das Schiff aber untergegangen ist, so können die, so im Schiff etwas verloren haben, nichts berechnen, weil der Seewurf [nur] dann vertheilt wird, wenn das Schiff gerettet ist. 1Dass aber, wenn ein Schiff, das durch Auswerfen der Waaren Eines Kaufmanns erleichtert worden ist, an einem andern Orte untergeht, und die Waaren einiger Kaufleute durch Taucher gegen Lohn geborgen worden sind, diejenigen, die in der Folge das Ihrige durch die Taucher gerettet haben, mit dem, dessen Waaren während der Fahrt zu Erleichterung des Schiffs ausgeworfen worden sind, sich berechnen müssen, hat ebenfalls Sabinus begutachtet. Dagegen brauche der, welcher auf der Fahrt den Seewurf gemacht hat, Jenen, die solchergestalt etwas gerettet haben, deshalb, weil etwa Einiges von seinen Waaren durch Taucher geborgen worden ist, nichts zu vergüten, denn die Waaren Jener können nicht als zur Rettung des Schiffs geworfen gelten, da dieses untergegangen ist. 2Wenn aber aus einem Schiffe ein Seewurf geschehen ist, und Jemandes Waaren, die im Schiffe geblieben, beschädigt worden sind, so ist zu untersuchen, ob er zu einem Beitrag anzuhalten sei; da ihm nicht doppelter Schade aufgebürdet werden kann, der des Beitrags und der der Verschlechterung seiner Waaren. Es ist aber zu billigen, dass dieser nach dem gegenwärtigen Werthe der Waaren beitragen müsse, also z. B. wenn die Waaren eines Jeden von Zweien Zwanzig werth gewesen, und die des Einen durch Bespülung der Wogen auf den Werth von Zehn gesunken sind, so hat Jener, dessen Waaren unversehrt geblieben, nach Verhältniss von Zwanzig beizutragen, dieser von Zehn. Man kann jedoch auch so urtheilen, dass man unterscheidet, durch welche Ursache die Waaren beschädigt worden sind, das heisst, ob der Schade entstanden ist, weil die Sachen durch Wegnahme der ausgeworfenen blossgelegt worden sind, oder aus einer andern Ursache, wie wenn sie anderwärts in irgend einem Winkel lagen und das Wasser eingedrungen ist; denn dann wird er beitragen müssen. Aber wird er im erstern Falle von der Beitragslast frei zu lassen sein, weil der Seewurf auch ihm geschadet hat? Ferner: muss er etwas tragen, wenn auch durch Anspülung in Folge des Seewurfs die Waaren schlechter geworden sind? Man muss nun genau unterscheiden, ob der Schade oder der Beitrag mehr ausmache; z. B. es seien die Sachen Zwanzig werth gewesen, und die Vertheilung ergebe Zehn, der Schaden aber betrage Zwei: so muss er nach Abzug dieses erlittenen Schadens das Uebrige beitragen. Wie nun, wenn der Schade mehr ausmacht, als der Beitrag; z. B. es seien die Waaren um zehn Goldstücke verschlechtert und der Beitrag bestehe in zweien? Ohne Zweifel darf er nicht beides tragen. Hier ist aber zu untersuchen, ob ihm nicht selbst eine Entschädigung gebühre; denn was ist dazwischen für ein Unterschied, ob ich das Meinige durch den Wurf verloren, oder, weil es blossgelegt worden, an dessen Werthe eingebüsst habe? sowie dem, der um das Seinige ganz gekommen ist, geholfen wird, so muss auch dem geholfen werden, dessen Waaren aus Anlass des Wurfs schlechter geworden sind; dies hat Papirius Fronto so begutachtet.

Dig. 21,2,72Cal­lis­tra­tus li­bro se­cun­do quaes­tio­num. Cum plu­res fun­di spe­cia­li­ter no­mi­na­tim uno in­stru­men­to emp­tio­nis in­ter­po­si­to ven­ie­rint, non uti­que al­ter al­te­rius fun­dus pars vi­de­tur es­se, sed mul­ti fun­di una emp­tio­ne con­ti­nen­tur. et quem­ad­mo­dum, si quis com­plu­ra man­ci­pia uno in­stru­men­to emp­tio­nis in­ter­po­si­to ven­di­de­rit, evic­tio­nis ac­tio in sin­gu­la ca­pi­ta man­ci­pio­rum spec­ta­tur, et sic­ut alia­rum quo­que re­rum com­plu­rium una emp­tio fac­ta sit, in­stru­men­tum qui­dem emp­tio­nis in­ter­po­si­tum unum est, evic­tio­nem au­tem tot ac­tio­nes sunt, quot et spe­cies re­rum sunt quae emp­tio­ne com­pre­hen­sae sunt: ita et in pro­pos­i­to non uti­que pro­hi­be­bi­tur emp­tor evic­to ex his uno fun­do ven­di­to­rem con­ve­ni­re, quod una cau­tio­ne emp­tio­nis com­plu­res fun­dos mer­ca­tus com­pre­hen­de­rit.

Callistr. lib. II. Quaest. Wenn mehrere Grundstücke besonders und namentlich, so [jedoch], dass eine einzige Kaufurkunde aufgesetzt wurde, verkauft sein werden, so scheint durchaus nicht das eine Grundstück ein Theil des andern zu sein, sondern viele Grundstücke sind in einem einzigen Kaufe enthalten; und auf eben die Weise, auf welche, wenn Jemand mehrere Sclaven zusammen, so [jedoch], dass eine einzige Kaufurkunde aufgesetzt wurde, verkauft haben wird, die Entwährungsklage bei jedem einzelnen Sclaven in Betracht kommt, und so wie auch, wenn ein einziger Kauf von mehreren andern Sachen zusammen geschlossen [und] eine einzige Kaufurkunde aufgesetzt worden ist, es aber soviel Entwährungsklagen gibt, als auch einzelne Individuen von Sachen vorhanden sind, welche in dem Kauf begriffen sind, so wird auch im vorliegenden Falle der Käufer, wenn eins von diesen Grundstücken entwährt worden ist, [dadurch] durchaus nicht abgehalten werden, den Verkäufer zu belangen, dass er die mehreren Grundstücke, welche er gekauft hat, in einer einzigen Kaufverschreibung zusammengefasst hat.

Dig. 22,4,5Cal­lis­tra­tus li­bro se­cun­do quaes­tio­num. Si res ges­ta si­ne lit­te­ra­rum quo­que con­sig­na­tio­ne ve­ri­ta­te fac­tum suum prae­beat, non id­eo mi­nus va­le­bit, quod in­stru­men­tum nul­lum de ea in­ter­ces­sit.

Callistr. lib. II. Quaest. Wenn ein vorgefallenes Geschäft auch ohne schriftliche Aufzeichnung in der Wahrheit sich bewährt, so wird es darum, weil keine Urkunde über dasselbe dabei vorgekommen ist, nicht weniger gelten.

Dig. 23,2,64Cal­lis­tra­tus li­bro se­cun­do quaes­tio­num. Li­ber­tum eun­dem­que tu­to­rem pu­pil­lae eo, quod in ma­tri­mo­nium col­lo­ca­ta ip­si tu­to­ri suo vel fi­lio eius est, se­na­tus rele­gan­dum cen­suit. 1Se­na­tus con­sul­ti, quo pro­hi­ben­tur tu­to­res et fi­lii eo­rum pu­pil­las suas du­ce­re, pu­to he­redem quo­que tu­to­ris ex­tra­neum sen­ten­tia ad­pre­hen­di, cum id­eo pro­hi­bue­rit hu­ius­mo­di nup­tias, ne pu­pil­lae in re fa­mi­lia­ri cir­cum­scri­ban­tur ab his, qui ra­tio­nes eis ges­tae tu­te­lae red­de­re com­pel­lun­tur. 2Tu­tor au­tem pu­pil­li non pro­hi­be­tur fi­liam suam col­lo­ca­re pu­pil­lo suo in ma­tri­mo­nium.

Callistr. lib. II. Quaest. Der Senat hat verordnet, dass ein Freigelassener, der zugleich Vormund einer Mündel ist, deshalb, weil sie an ihn, der ihr Vormund ist, oder an den Sohn desselben verheirathet worden ist, zu relegiren sei. 1Ich glaube, dass in dem Sinn des Senatsschlusses, durch welchen die Vormünder und die Söhne derselben abgehalten werden, ihre Mündel zu heirathen, auch der nicht zur Familie des Vormunds gehörige Erbe desselben begriffen sei; weil [der Senat] darum dergleichen Ehen verboten hat, damit die Mündel nicht in Betreff ihres Vermögens von denen verkürzt werden sollen, welche ihnen Rechnung über die geführte Vormundschaft abzulegen angehalten werden. 2Der Vormund eines Mündels wird aber nicht abgehalten, seine Tochter seinem Mündel zur Ehe zu geben.

Dig. 23,3,8Cal­lis­tra­tus li­bro se­cun­do quaes­tio­num. Sed ni­si hoc evi­den­ter ac­tum fue­rit, cre­den­dum est hoc agi, ut sta­tim res spon­si fiant et, ni­si nup­tiae se­cu­tae fue­rint, red­dan­tur.

Callistrat. lib. II. Quaest. aber wenn dies nicht augenscheinlich beabsichtigt sein wird, so muss man glauben, es werde das beabsichtigt, dass die Sachen sogleich [Eigenthum] des Verlobten werden, und, wenn die Ehe nicht erfolgt sei, zurückgegeben werden sollen.

Dig. 24,3,48Cal­lis­tra­tus li­bro se­cun­do quaes­tio­num. Si do­ta­li in­stru­men­to ita sti­pu­la­tio in­ter­po­si­ta sit, ut li­be­ro­rum no­mi­ne dos apud ma­ri­tum re­si­deat, ne­po­tum quo­que no­mi­ne dos re­ti­ne­bi­tur.

Callistrat. lib. II. Quaest. Wenn in einer Urkunde über das Heirathsgut eine Stipulation so eingegangen sein sollte, dass das Heirathsgut für die Kinder bei dem Ehemanne bleiben sollte, so wird das Heirathsgut auch für die Enkel zurückbehalten werden.

Dig. 35,1,82Cal­lis­tra­tus li­bro se­cun­do quaes­tio­num. Cum ser­vus ita li­ber es­se ius­sus sit ‘si ra­tio­nes red­di­de­rit’ ei­que fun­dum he­res da­re dam­nas sit, vi­dea­mus, utrum con­di­cio li­ber­ta­ti prae­po­si­ta sit an ve­ro et le­ga­to. et qui­dem si li­ber­ta­ti so­li ac­ci­pia­mus prae­po­si­tam, nul­lus trac­ta­tus am­plius su­per­est: nam le­ga­tum pu­rum in­ve­ni­tur et id­eo in­uti­le fit: quod si con­di­cio et­iam le­ga­to in­si­ta sit, quod qui­dam rec­te pu­tant, si­mul cum li­ber­ta­te dies quo­que le­ga­ti uti­li­ter ce­dit. quid er­go con­ti­ne­tur his ver­bis ‘si ra­tio­nes red­di­de­rit?’ qui­dam hoc aiunt ‘si re­li­qua red­di­de­rit’, qua­si ni­hil in­ter­sit, utrum sub hac con­di­cio­ne ‘si re­li­qua’ vel hac ‘si ra­tio­nes red­di­de­rit’. sed nos ne­que con­di­cio­nem me­ram pu­ta­mus es­se, quae in da­tio­ne ex­sis­tit, ne­que me­ram con­di­cio­nem, quae in fac­to sit, sed eam con­di­cio­nem, quae ex mix­tu­ra qua­dam con­sis­tit. nam non uti­que si il­le in fol­le re­li­qua op­tu­le­rit, li­ber erit: non enim tes­ta­tor hoc sen­sit, sed il­lud, ut ra­tio­nes red­dat, quo­mo­do ser­vus red­de­re so­let, id est le­gen­das of­fer­re ra­tio­nes pri­mum, de­in­de com­pu­tan­das, ut ex­plo­ra­ri pos­sit, im­pu­ta­tio­nes pro­be an im­pro­be re­fe­ran­tur, ac­cep­ta rec­te re­la­ta an non rec­te: ita enim in­ci­pit qui­dem res a fac­to, per­ve­nit au­tem ad pe­cu­niam. in­est his ver­bis et­iam he­redes no­ti­tia in­strui ra­tio­num, ut sciant, quid in qua­que ra­tio­ne scrip­tum sit. nam quod ip­se vi­vus fac­tu­rus erat, ab he­redi­bus suis fie­ri ius­sis­se in­tel­le­gi­tur: il­le au­tem uti­que non sic so­le­bat ser­vo suo os­ten­den­ti re­li­qua ra­tio­nes sub­scri­be­re, sed ita, ut le­ge­ret exa­mi­na­ret ex­ci­pe­ret. ita­que cum ser­vo sub hac con­di­cio­ne tes­ta­men­to li­ber­tas da­tur ‘si ra­tio­nes red­di­de­rit’, non hanc so­lam ha­bet sig­ni­fi­ca­tio­nem, si cau­tio­nes in­stru­men­ta­que om­nia ac­tus sui ex­hi­bue­rit he­redi, sed et si re­li­qua sol­ve­rit.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 40,12,37Cal­lis­tra­tus li­bro se­cun­do quaes­tio­num. Con­ven­tio pri­va­ta ne­que ser­vum quem­quam ne­que li­ber­tum ali­cu­ius fa­ce­re pot­est.

Callistrat. lib. II. Quaest. Eine Privatübereinkunft kann Niemanden zum Sclaven, oder zum Freigelassenen von irgend Jemand machen.

Dig. 41,1,59Cal­lis­tra­tus li­bro se­cun­do quaes­tio­num. Res ex man­da­tu meo emp­ta non prius mea fiet, quam si mi­hi tra­di­de­rit qui emit.

Ad Dig. 41,1,59Windscheid: Lehrbuch des Pandektenrechts, 7. Aufl. 1891, Bd. I, § 155, Note 6.Callistr. lib. II. Quaest. Eine in meinem Auftrag gekaufte Sache wird nicht eher mein, als bis sie mir Der, welcher sie gekauft, übergeben hat.

Dig. 42,8,20Cal­lis­tra­tus li­bro se­cun­do quaes­tio­num. De­bi­to­rem, qui ex se­na­tus con­sul­to Tre­bel­lia­no to­tam he­redi­ta­tem re­sti­tuit, pla­cet non vi­de­ri in frau­dem cre­di­to­rum alie­nas­se por­tio­nem, quam re­ti­ne­re po­tuis­set, sed ma­gis fi­de­li­ter fa­ce­re.

Callistr. lib. II. Quaest. Ein Schuldner, der nach dem Trebellianischen Senatsschluss11Ohne Abzug des Viertheils, der nach dem Pegasianischen freistand. die ganze Erbschaft erstattet, kann nicht so angesehen werden, als ob er den Theil, den er hätte behalten können, zu Hintergehung seiner Gläubiger veräussert hätte, sondern muss vielmehr nur als rechtschaffen handelnd gelten22S. Note. 241..

Dig. 47,9,7Idem li­bro se­cun­do quaes­tio­num. Ne quid ex nau­fra­giis di­ri­pia­tur vel quis ex­tra­neus in­ter­ve­niat col­li­gen­dis eis, mul­ti­fa­riam pro­spec­tum est. nam et di­vus Ha­d­ria­nus edic­to prae­ce­pit, ut hi, qui iux­ta li­to­ra ma­ris pos­si­dent, sci­rent, si quan­do na­vis vel in­fic­ta vel frac­ta in­tra fi­nes agri cu­ius­que fue­rit, ne nau­fra­gia di­ri­piant, in ip­sos iu­di­cia prae­si­des his, qui res suas di­rep­tas que­run­tur, red­di­tu­ros, ut quid­quid pro­ba­ve­rint ad­emp­tum si­bi nau­fra­gio, id a pos­ses­so­ri­bus re­ci­piant. de his au­tem, quos di­ri­puis­se pro­ba­tum sit, prae­si­dem ut de la­tro­ni­bus gra­vem sen­ten­tiam di­ce­re. ut fa­ci­lior sit pro­ba­tio hu­ius­mo­di ad­mis­si, per­mi­sit his et quid­quid pas­sos se hu­ius­mo­di que­run­tur, ad­ire prae­fec­tos et ad eum tes­ta­ri reos­que pe­te­re, ut pro mo­do cul­pae vel vinc­ti vel sub fi­de­ius­so­ri­bus ad prae­si­dem re­mit­tan­tur. a do­mi­no quo­que pos­ses­sio­nis, in qua id ad­mis­sum di­ca­tur, sa­tis ac­ci­pi, ne co­gni­tio­ni de­sit, prae­ci­pi­tur. sed nec in­ter­ve­ni­re nau­fra­giis col­li­gen­dis aut mi­li­tem aut pri­va­tum aut li­ber­tum ser­vum­ve prin­ci­pis pla­ce­re si­bi ait se­na­tus.

Übersetzung nicht erfasst.

Dig. 50,16,220Cal­lis­tra­tus li­bro se­cun­do quaes­tio­num. ‘Li­be­ro­rum’ ap­pel­la­tio­ne ne­po­tes et pro­ne­po­tes ce­te­ri­que qui ex his de­scen­dunt con­ti­nen­tur: hos enim om­nes suo­rum ap­pel­la­tio­ne lex duo­de­cim ta­bu­la­rum com­pre­hen­dit. to­tiens enim le­ges ne­ces­sa­riam du­cunt co­gna­tio­nem sin­gu­lo­rum no­mi­ni­bus uti (vel­uti fi­lii, ne­po­tes, pro­ne­po­tis ce­te­ro­rum­ve qui ex his de­scen­dunt), quo­tiens non om­ni­bus, qui post eos sunt, prae­sti­tum vo­lue­rint, sed so­lis his suc­cur­rent, quos no­mi­na­tim enu­me­rent. at ubi non per­so­nis cer­tis, non qui­bus­dam gra­di­bus prae­sta­tur, sed om­ni­bus, qui ex eo­dem ge­ne­re or­ti sunt, li­be­ro­rum ap­pel­la­tio­ne com­pre­hen­dun­tur. 1Sed et Pa­pi­rius Fron­to li­bro ter­tio re­spon­so­rum ait prae­dio cum vi­li­co et con­tu­ber­na­li eius et fi­liis le­ga­to ne­po­tes quo­que ex fi­liis con­ti­ne­ri, ni­si vo­lun­tas tes­ta­to­ris ali­ter ha­beat: fi­lii enim ap­pel­la­tio­ne sae­pe et ne­po­tes ac­ci­pi mul­ti­fa­riam pla­ce­re. 2Di­vus quo­que Mar­cus re­scrip­sit non vi­de­ri si­ne li­be­ris de­func­tum, qui ne­po­tem suum he­redem re­li­quit. 3Prae­ter haec om­nia na­tu­ra nos quo­que do­cet pa­ren­tes pios, qui li­be­ro­rum pro­crean­do­rum ani­mo et vo­to uxo­res du­cunt, fi­lio­rum ap­pel­la­tio­ne om­nes qui ex no­bis de­scen­dunt con­ti­ne­re: nec enim dul­cio­re no­mi­ne pos­su­mus ne­po­tes nos­tros quam fi­lii ap­pel­la­re. et­enim id­cir­co fi­lios fi­lias­ve con­ci­pi­mus at­que edi­mus, ut ex prole eo­rum ea­rum­ve diu­tur­ni­ta­tis no­bis me­mo­riam in ae­vum re­lin­qua­mus.

Übersetzung nicht erfasst.