Corpus iurisprudentiae Romanae

Repertorium zu den Quellen des römischen Rechts

Digesta Iustiniani Augusti

Recognovit Mommsen (1870) et retractavit Krüger (1928)
Deutsche Übersetzung von Otto/Schilling/Sintenis (1830–1833)
Buch 46 übersetzt von Schneider unter Redaction von Otto
Dig. XLVI6,
Rem pupilli vel adulescentis salvam fore
Liber quadragesimus sextus
VI.

Rem pupilli vel adulescentis salvam fore

(Dass das Vermögen des Mündels oder des Minderjährigen unversehrt bleiben werde.)

1Pau­lus li­bro vi­cen­si­mo quar­to ad edic­tum. Cum pu­pil­lo rem sal­vam fo­re sa­tis­da­tum sit, agi ex ea tunc pot­est, cum et tu­te­lae pot­est.

1Paul. lib. XXIV. ad Ed. Wenn dem Mündel Bürgschaft geleistet worden ist, dass sein Vermögen unversehrt bleiben werde, so kann aus derselben dann geklagt werden, wenn auch wegen der Vormundschaft geklagt werden kann.

2Ul­pia­nus li­bro sep­tua­gen­si­mo no­no ad edic­tum. Si pu­pil­lus ab­sens sit vel fa­ri non pos­sit, ser­vus eius sti­pu­la­bi­tur: si ser­vum non ha­beat, emen­dus ei ser­vus est: sed si non sit un­de ema­tur aut non sit ex­pe­di­ta emp­tio, pro­fec­to di­ce­mus ser­vum pu­bli­cum apud prae­to­rem sti­pu­la­ri de­be­re:

2Ulp. lib. LXXIX. ad Ed. Wenn der Mündel abwesend ist, oder noch nicht sprechen kann, so wird ein Sclave desselben stipuliren. Wenn er keinen Sclaven hat, so ist ihm ein Sclave zu kaufen; aber wenn Nichts vorhanden sein sollte, womit ein Sclave gekauft werden könnte, oder wenn der Kauf nicht leicht ist, so werden wir in der That sagen, dass ein öffentlicher Sclave beim Prätor stipuliren müsse,

3Idem li­bro tri­gen­si­mo quin­to ad edic­tum. (aut da­re ali­quem prae­tor de­bet, cui ca­vea­tur):

3Idem lib. XXXV. ad Ed. oder der Prätor muss einen stellen, welchem Sicherheit geleistet werde,

4Idem li­bro sep­tua­gen­si­mo no­no ad edic­tum. non qua­si ip­so iu­re pu­pil­lo ad­quirat (ne­que enim ad­quirit), sed ut uti­lis ac­tio ex sti­pu­la­tu pu­pil­lo de­tur. 1Ca­ve­tur au­tem pu­pil­lo hac sti­pu­la­tio­ne per sa­tis­da­tio­nem. 2Il­lud scien­dum est hac sti­pu­la­tio­ne te­ne­ri tam eum, qui tu­tor est, quam eum, qui pro tu­to­re neg­otia ges­sit vel ge­rat, et fi­de­ius­so­res eo­rum. 3Sed enim qui non ges­sit, om­ni­no non te­ne­bi­tur: nam nec ac­tio tu­te­lae eum qui non ges­sit te­net, sed uti­li ac­tio­ne con­ve­nien­dus est, quia suo pe­ri­cu­lo ces­sa­vit: et ta­men ex sti­pu­la­tu ac­tio­ne ne­que ip­se ne­que fi­de­ius­so­res eius te­ne­bun­tur. com­pel­len­dus igi­tur erit ad ad­mi­nis­tra­tio­nem prop­ter­ea, ut sti­pu­la­tio­ne quo­que is­ta pos­sit te­ne­ri. 4Hanc sti­pu­la­tio­nem pla­cet fi­ni­ta de­mum tu­te­la com­mit­ti et fi­de­ius­so­ri­bus diem ex­in­de in­ci­pe­re ce­de­re. in cu­ra­to­re aliud est: sed et in eo, qui pro tu­to­re neg­otia ges­sit, aliud di­cen­dum est. ita­que is­tae sti­pu­la­tio­nes, si qui­dem quis tu­tor fuit, fi­ni­ta de­mum tu­te­la com­mit­ten­tur: si ve­ro pro tu­to­re neg­otia ges­sit, con­ve­niens est di­ce­re, sta­tim at­que quae­que res sal­va non es­se coe­pis­set, com­mit­ti sti­pu­la­tio­nem. 5Si tu­tor ab hos­ti­bus cap­tus sit, an com­mit­ta­tur sti­pu­la­tio, vi­dea­mus. mo­vet, quia fi­ni­ta tu­te­la est, li­cet re­ci­pe­ra­ri spe­re­tur: et pu­to pos­se agi. 6Ge­ne­ra­li­ter scien­dum est: ex qui­bus cau­sis di­xi­mus tu­te­lae agi non pos­se, ex is­dem cau­sis ne ex sti­pu­la­tu rem sal­vam fo­re agi pos­se di­cen­dum est. 7Si quis cu­ra­tor da­tus non ges­se­rit cu­ram, con­se­quens erit di­ce­re sti­pu­la­tio­nem non com­mit­ti: sed ea­dem hic erunt di­cen­da, quae in tu­to­re di­xi­mus, il­lo se­cus, quod haec sti­pu­la­tio sta­tim, at­que quid sal­vum es­se de­si­nit, com­mit­ti­tur et fi­de­ius­so­ri­bus dies ce­dit: sed in se revol­vi­tur. 8Per­ti­net au­tem haec sti­pu­la­tio ad om­nes cu­ra­to­res si­ve pu­be­ri­bus si­ve im­pu­be­ri­bus da­tos prop­ter ae­ta­tis in­fir­mi­ta­tem, si­ve prod­igis vel fu­rio­sis vel qui­bus­dam aliis (ut fie­ri ad­so­let) da­ti sint.

4Idem lib. LXXIX. ad Ed. nicht gleich als ob derselbe für den Mündel von Rechtswegen erwerbe, — denn er erwirbt nicht für ihn, — sondern so, dass dem Mündel eine analoge Klage aus der Stipulation gegeben wird. 1Es wird aber dem Mündel durch diese Stipulation vermittelst Bürgschaft Sicherheit gegeben. 2Das muss man wissen, dass aus dieser Stipulation sowohl Der, welcher Vormund ist, als Der, welcher als Protutor die Geschäfte geführt hat11S. die Bem. zur Inscr. tit. D. de eo, q. protut. 27. 5. oder führt, und die Bürgen derselben gehalten sind. 3Aber wer [die Geschäfte] nicht geführt hat, wird gar nicht gehalten sein, — denn auch die Vormundschaftsklage verpflichtet Den nicht, welcher [die Vormundschaft] nicht geführt hat, — aber er ist mit einer analogen Klage zu belangen, weil er auf seine Gefahr gesäumt hat, und doch werden auf die Klage aus der Stipulation weder er selbst, noch die Bürgen desselben gehalten sein. Er wird also deshalb zur Verwaltung zu nöthigen sein, damit er auch aus jener Stipulation in Anspruch genommen werden könne. 4Man nimmt an, dass diese Stipulation erst nach beendigter Vormundschaft verfalle, und dass der Termin für die Bürgen von da an zu laufen anfange. Mit einem Curator verhält es sich anders. Aber auch rücksichtlich Desjenigen, welcher als Protutor die Geschäfte geführt hat1, ist das Gegentheil zu sagen. Also werden jene Stipulationen, wenn Jemand Vormund gewesen ist, erst nach beendigter Vormundschaft verfallen; wenn er aber als Protutor die Geschäfte geführt hat, so ist es angemessen, wenn man sagt, dass sogleich, sowie irgend eine Sache nicht unversehrt zu sein angefangen hätte, die Stipulation verfalle. 5Ob wenn der Vormund von den Feinden gefangen sein sollte, die Stipulation verfalle, wollen wir sehen. Es macht das wankend, dass die Vormundschaft beendigt ist, wenn gleich man hofft, dass sie wieder erlangt werde. Und ich glaube, dass geklagt werden könne. 6Im Allgemeinen ist zu merken, dass man sagen müsse, dass aus denselben Gründen, aus welchen, wie wir gesagt haben, nicht mit der Vormundschaftsklage geklagt werden könne, auch nicht aus der Stipulation, dass das Vermögen unversehrt bleiben werde, geklagt werden könne. 7Wenn Jemand, welcher zum Curator bestellt worden ist, die Curatel nicht geführt haben sollte, so wird man folgerichtig sagen müssen, dass die Stipulation nicht verfalle. Aber es wird dasselbe in diesem Falle zu sagen sein, was wir bei dem Vormund gesagt haben. Das [jedoch] verhält sich anders, dass diese Stipulation sogleich, sowie Etwas aufhört, unversehrt zu sein, verfällt, und für die Bürgen der Termin zu laufen anfängt, und sie öfters verfallen kann22In se revolvitur, i. e. saepius committitur. Glosse. Es kann also so oft, als der Pflegbefohlene einen Schaden erlitten hat, aus der Stipulation geklagt werden. Vgl. v. Glück XXX. S. 171. u. XXXII. S. 397. f.. 8Es gehört aber diese Stipulation für alle Curatoren, mögen sie Mündigen, oder Unmündigen wegen der Schwäche des Alters, oder Verschwendern, oder Rasenden, oder sonst Anderen, wie es zu geschehen pflegt, bestellt sein.

5Pau­lus li­bro sep­tua­gen­si­mo sex­to ad edic­tum. Si fi­lius, qui in po­tes­ta­te fu­rio­si erit, rem sal­vam fo­re sti­pu­le­tur, ad­quirit pa­tri ob­li­ga­tio­nes.

5Paul. lib. LXXVI. ad Ed. Wenn ein Sohn, welcher sich in der Gewalt eines Rasenden befindet, stipulirt, dass das Vermögen unversehrt bleiben werde, so erwirbt er das Forderungsrecht [aus der Stipulation] für seinen Vater.

6Gaius li­bro vi­cen­si­mo sep­ti­mo ad edic­tum pro­vin­cia­le. Ser­vum pu­pil­li sti­pu­la­ri ita ne­ces­se est, si pu­pil­lus ab­est aut fa­ri non pot­est: nam si prae­sens sit et fa­ri pot­est, et­iam­si eius ae­ta­tis erit, ut non in­tel­le­gat quid agat, ta­men prop­ter uti­li­ta­tem re­cep­tum est rec­te eum sti­pu­la­ri.

6Gaj. lib. XXVII. ad Ed. Ein Sclave des Mündels muss dann nothwendig stipuliren, wenn der Mündel abwesend ist, oder noch nicht sprechen kann. Denn wenn er gegenwärtig ist, und sprechen kann, so hat man, auch wenn er in dem Alter sein sollte, dass er noch nicht einsieht, was er thut, doch wegen des allgemeinen Besten angenommen, dass er richtig stipulire und klage.

7Mo­des­ti­nus li­bro sex­to re­gu­la­rum. Da­ti­vus vel tes­ta­men­ta­rius tu­tor si­ve cu­ra­tor non pe­tet sa­tis a col­le­ga suo, sed of­fer­re ei pot­erit, utrum sa­tis ac­ci­pe­re ve­lit an da­re.

7Modestin. lib. VI. Regular. Ein von der Obrigkeit bestellter33Dativus (s. l. ult. C. de leg. tut. 5. 30.) ist hier ein von einem magistratus ex inquisitione bestellter Vormund. Vgl. pr. I. de satisd. tut. I. 24. u. l. 13. ex D. de tut. et cur. dat. 26. 5. oder testamentarischer Vormund oder Curator wird von seinem Collegen keine Bürgschaft fordern, aber er wird demselben anbieten können, ob er Bürgschaft annehmen, oder bestellen wolle.

8Ul­pia­nus li­bro se­cun­do ad edic­tum. Et si ad spe­cies cu­ra­tor da­tus sit, rem sal­vam fo­re sti­pu­la­tio in­ter­po­ne­tur.

8Ulp. lib. II. ad Ed. Wenn auch ein Curator für einzelne Fälle bestellt worden ist, so wird doch die Stipulation, dass das Vermögen unversehrt bleiben werde, statt haben.

9Pom­po­nius li­bro quin­to de­ci­mo ad Sa­binum. Cum pu­pil­lus a tu­to­re sti­pu­la­tur rem sal­vam fo­re, non so­lum quae in pa­tri­mo­nio ha­bet, sed et­iam quae in no­mi­ni­bus sunt ea sti­pu­la­tio­ne vi­den­tur con­ti­ne­ri: quod enim in tu­te­lae iu­di­cium venit, hoc et ea sti­pu­la­tio­ne con­ti­ne­tur.

9Pompon. lib. XV. ad Sabin. Wenn der Mündel von seinem Vormund stipulirt, dass das Vermögen unversehrt bleiben werde, so scheint nicht blos Das, was er im Vermögen hat, sondern auch Das, was in Forderungen besteht, in jener Stipulation enthalten zu sein; denn was in die Vormundschaftsklage kommt, das ist auch in jener Stipulation enthalten.

10Afri­ca­nus li­bro ter­tio quaes­tio­num. Si, post­ea­quam pu­pil­lus ad pu­ber­ta­tem per­ve­ne­rit, tu­tor in re­sti­tuen­da tu­te­la ali­quam­diu mo­ram fe­ce­rit, cer­tum est et fruc­tuum no­mi­ne et usu­ra­rum me­dii tem­po­ris tam fi­de­ius­so­res eius quam ip­sum te­ne­ri.

10African. lib. III. Quaest. Wenn der Vormund, nachdem der Mündel zur Mündigkeit gelangt ist, bei Ausantwortung des Mündelvermögens sich eine Zeitlang Verzug hat zu Schulden kommen lassen, so ist es gewiss, dass wegen der Früchte und Zinsen der Zwischenzeit sowohl die Bürgen desselben, als er selbst gehalten seien.

11Ne­ra­tius li­bro quar­to mem­bra­na­rum. Cum rem sal­vam fo­re pu­pil­lo ca­ve­tur, com­mit­ti­tur sti­pu­la­tio, si, quod ex tu­te­la da­ri fie­ri opor­tet, non prae­ste­tur: nam et si sal­va ei res sit, ob id non est, quia, quod ex tu­te­la da­ri fie­ri opor­tet, non sol­vi­tur.

11Nerat. lib. IV. Membran. Wenn dem Mündel Sicherheit bestellt wird, dass sein Vermögen unversehrt bleiben werde, so verfällt die Stipulation, wenn Das, was in Folge der Vormundschaft gegeben oder gethan werden muss, nicht geleistet wird. Denn wenn ihm auch das Vermögen [an sich] unversehrt ist, so ist es doch darum nicht [unversehrt], weil Das, was in Folge der Vormundschaft gegeben oder gethan werden muss, nicht geleistet wird.

12Pa­pi­nia­nus li­bro duo­de­ci­mo quaes­tio­num. Si plu­res fi­de­ius­so­res a tu­to­re pu­pil­lo da­ti sunt, non es­se eum di­strin­gen­dum, sed in unum dan­dam ac­tio­nem ita, ut ei, qui con­ve­ni­re­tur, ac­tio­nes prae­sta­ren­tur. nec quis­quam pu­ta­ve­rit ab iu­re dis­ces­sum, post­quam pro ea par­te pla­cuit tu­to­res con­dem­na­ri, quam ad­mi­nis­tra­ve­runt, et ita de­mum in so­li­dum, si res a ce­te­ris non ser­ve­tur et ido­nea cul­pa de­te­ga­tur, quod su­spec­tum fa­ce­re su­per­se­de­rit: nam ae­qui­tas ar­bi­tri at­que of­fi­cium vi­ri bo­ni vi­de­tur eam for­mam iu­ris de­si­de­ras­se. ce­te­rum fi­de­ius­so­res ci­vi­li­ter in so­li­dum ob­li­ga­ti ce­te­ris qui­dem agen­ti­bus, ut di­vi­da­tur ac­tio, im­pe­tra­re pos­sunt: pu­pil­lo ve­ro agen­te, qui non ip­se con­tra­xit, sed in tu­to­rem in­ci­dit et igno­rat om­nia, be­ne­fi­cium di­vi­den­dae ac­tio­nis in­iu­riam ha­be­re vi­sum est, ne ex una tu­te­lae cau­sa plu­res ac va­riae quaes­tio­nes apud di­ver­sos iu­di­ces con­sti­tue­ren­tur.

12Ad Dig. 46,6,12ROHGE, Bd. 4 (1872), S. 325: Rechtsverhältniß mehrerer Bürgen dem Gläubiger gegenüber. Regreß eines Mitbürgen an den andern zur Hälfte, ungeachtet letzterer nur zur letzten Stelle hat haften wollen. Beneficium cedendarum actionum, divisionis, excussionis.Windscheid: Lehrbuch des Pandektenrechts, 7. Aufl. 1891, Bd. II, § 443, Note 6.Papin. lib. XII. Quaest. Wenn vom Vormund dem Mündel mehrere Bürgen bestellt worden sind, so ist die Forderung desselben nicht zu zertheilen44Non esse eum distrigendum. Haloander u. A. haben: Non esse distinguendum. S. darüber v. Glück XXXII. S. 392. Anm. 51., sondern es ist ihm gegen einen einzigen die Klage zu geben, sodass dem, welcher belangt wurde, die Klagen [gegen die übrigen] abgetreten werden. Auch wird wohl Niemand glauben, dass man [hierin] vom Rechte abgewichen sei, seitdem man angenommen hat, dass die Vormünder nach Verhältniss des Theils verurtheilt werden sollen, welchen sie verwaltet haben, und nur dann [ein einziger] aufs Ganze, wenn man von den übrigen Nichts erhalten kann, und ein hinreichendes Verschulden55Idonea culpa. Dieser Lesart der Florent. Handschr. u. der Vulg., auch Haloander’s, ist wohl ohne Zweifel die, auch durch die Basil. XXXVIII. 6. 12. (Τ. V. p. 177.) bestätigte, des Cujacius (libr. XII. Quaest. Pap. ad h. l. u. Observ. VIII. c. 30.) idonei (sc. tutoris) culpa vorzuziehen, sodass dann der Sinn ist: Gegen einen solventen Vormund ist dann dem Mündel die Klage in solidum zu geben, wenn er es unterlassen hat, seinen insolventen Mitvormund als suspect anzuklagen. Vgl. v. Glück XXX. S. 365 fg. Anm. 8. entdeckt wird, dass er unterlassen hat, [seinen Mitvormund] als verdächtig anzuklagen. Denn die Billigkeit eines nach seinem Ermessen entscheidenden Richters und die Pflicht eines redlichen Mannes scheint diese Rechtsverordnung erheischt zu haben. Uebrigens können die Bürgen, welche nach dem Civilrecht aufs Ganze verbindlich sind, zwar, wenn Andere klagen, es erlangen, dass die Klage getheilt werde; wenn aber der Mündel klagt, welcher nicht selbst contrahirt hat, sondern zufällig mit dem Vormund zusammentrifft, und Nichts weiss, so schien die Wohlthat der Theilung der Klage ein Unrecht zu enthalten, [und nicht zuzulassen zu sein], damit nicht aus einem einzigen Vormundschaftsverhältniss mehrere und verschiedene Rechtsstreite bei verschiedenen Richtern begründet würden.